Publicystyka - ngo.pl

Ostatnie dni kampanii. Bardzo bacznie śledziliśmy w portalu co NGO-sy wnoszą do wyborów 2023. Można powiedzieć, że jesteśmy przytłoczeni. Pozytywnie. Prawdopodobnie same organizacje są spracowane jak nigdy. Pracowały w "swoim stylu" – czyli w sytuacji, w której nikt ich o to nie prosił. I dały wyjątkowo dużo. Dlatego wybieram organizacje. Zasłużyły!

Piotr Gliński, Minister Kultury i Przewodniczący KPP (ale też badacz III sektora) sformułował kiedyś tezę, że organizacje pozarządowe wyjątkowo aktywizują się, kiedy do władzy dochodzi Prawo i Sprawiedliwość. Lubię tę konstatację, bo ma ona wiele poziomów i można wpisać w nią tysiące znaczeń. Nieco złośliwie i w kontekście niniejszego komentarza mógłbym odpowiedzieć: "Na szczęście!". 

Aktywność organizacji społecznych wzrastała od miesięcy. Najpierw w epidemii covid, następnie po wybuchu wojny w Ukrainie, teraz obserwujemy jej apogeum przy wyborach. Wydaje się, że pęka – święta niegdyś – bariera nieangażowania się w bieżącą politykę i pewnie ma tu rację Przewodniczący KPP – duża w tym "zasługa" PIS.   

Na czym zależy organizacjom? Na trzech rzeczach. Na powszechności i uczciwości wyborów, na nieośmieszaniu procedur demokratycznych oraz na konkretnych zmianach, które mają zajść po wyborach.

Organizacje pozarządowe angażują się więc w kampanię profrekwencyjną, informują o procedurach dotyczących wyborów (sposobach głosowania, prawach wyborców), zbierają informację od kandydatów, uprzystępniają programy – wyborcze, zbierają informacje o samej kampanii (sprawdzają czy jest prowadzona uczciwie i zgodnie z prawem).

NGO-sy zabierają też głos w sprawie referendum, które "ma charakter plebiscytu wyraźnie sprzyjającego jednej opcji politycznej" (list NGO do KW) oraz jest "nadużywane przez władzę" (felieton K. Sadło). Tłumaczą, jak legalnie i skutecznie nie wziąć w nim udziału przy jednoczesnym wzięciu udziału w wyborach.

Organizacje społeczne przygotowały wreszcie imponujący pakiet rozwiązań pod wspólnym hasłem "Mamy pomysł na Polskę!". Zbieramy je w portalu [kliknij] i śledzimy, jakie wsparcie uzyskują wśród polityków. To gotowe rozwiązania w kilkunastu obszarach (lista nie jest zamknięta), które powstawały przez ostatnie miesiące i były przedstawiane środowiskom politycznym (m.in. na spotkaniu zorganizowanym przez OFOP 29 września).    

Warto zaznaczyć, że historia rozwiązań "Mamy pomysł na Polskę!" nie kończy się w dniu wyborów. Organizacjom pozarządowym zależało, żeby przed 15 października komitety wyborcze wsparły przygotowane postulaty, a także wsparły się tymi rozwiązaniami, ale najważniejsze jest to, co się z nimi wydarzy po wyborach.

W poprzednim akapicie pisałem o pakiecie "Mamy pomysł na Polskę!". Nie ma tu miejsca na opisanie w szczegółach jego zawartości, więc może tylko dwa przykłady. 

Odwaga i unikatowość. W wielu przypadkach pomysły NGO są jedynymi propozycjami rozwiązania danego problemu w przestrzeni publicznej. Weźmy politykę migracyjną. Chociaż jest ona bardzo mocno obecna w debacie przedwyborczej, to jednak zupełnie bez nastawienia na rozwiązanie – komitety i kandydaci chowają głowy w piasek. Konkrety dają organizacje. Przekonują przy tym, że nie unikniemy konieczności wprowadzenia jakiejś polityki wobec napływających do nas cudzoziemców. I nie unikniemy samego ich napływu, nawet gdybyśmy odgradzali się kolejnymi murami.

Drugi przykład to reforma edukacji. Tu mamy do czynienia z rozwiązaniami, które przede wszystkim cechuje jedno: są wypracowane w niepowtarzalnym, bardzo szerokim gronie, z udziałem wszystkich możliwych interesariuszy (no może poza centralnymi władzami oświatowymi, ale to nie powinno dziwić). Wypracowane w trudnej sytuacji (bo z Lex Czarnek nad głową) i w długim procesie. W pracach uczestniczyli uczniowie, nauczyciele, rodzice, organizacje pracujące w szkołach, samorządowcy, naukowcy i praktycy zajmujący się oświatą. Efekt? Obywatelski Pakt dla Edukacji. Podpisują się pod nim największe demokratyczne ugrupowania opozycyjne.

Czy NGO-sy oczekują, że to, co stworzyły ma zostać przyjęte i kropka? Wręcz przeciwnie! Oczekują debaty. Przed wszystkimi zaprezentowanymi postulatami i rozwiązaniami stoi naczelny postulat – bierzcie nasz głos pod uwagę. Prowadźcie z nami dialog, włączajcie w proces realnych konsultacji, w których udział ekspertów i ekspertek z organizacji społecznych jest partnerski, w których nasz głos jest uważnie słuchany, brany pod uwagę, a w sytuacji kiedy nie znajduje uznania – dostajemy wyjaśnienie, dlaczego tak musi być.  

Jako społeczeństwo obywatelskie, skupione w organizacjach, oczekujemy stworzenia dla nas "miejsce przy stole debaty". Po to właśnie organizacje przygotowały i zaprezentowały swoje "potrawy". Zobaczcie, nie przychodzimy z pustymi rękami! Jesteśmy poważnym partnerem i nie można nas lekceważyć. Poza tym, mamy naprawdę konstruktywne propozycje. Koniec z lekceważeniem tego potencjału!

Podczas trwającej jeszcze kampanii próbowałem sobie wyobrazić następującą sytuację. Dziennikarz prowadzi wywiad. Jednym z najbardziej rytualnych pytań podczas rozmowy z kandydatami i kandydatkami w wyborach jest pytanie o program. Zwykle z podtekstem "czy Wy w ogóle macie jakiś program?". Marzyła mi się wtedy odpowiedź: naszym rozwiązaniem problemu X są postulaty przygotowane przez środowisko organizacji społecznych. I od razu miałem przed oczami dziennikarza, który przeciera oczy ze zdumienia, uśmiecha się z politowaniem lub wręcz rzuca do gardła polityka lub polityczki, deklarujących, że ich programem jest to, co wymyśliły NGO-sy. Jak to? To nie wy sami? Ktoś musiał to zrobić za was? Nie macie swoich ekspertów? Jesteście nieprzygotowani do rządzenia! Wstyd! 

W tym kontekście komitety wyborcze nie miały z propozycjami organizacji prostego zadania. Żeby przyjąć je jak swoje, musiały po pierwsze, NGO-som zaufać. Co oczywiste musiały też zwyczajnie te rozwiązania poznać, a już to, ze względu na to, jak wiele ich stworzyliśmy, nie było łatwe. Po drugie, trzeba było pogodzić pozarządowe z politycznym (partie, wbrew powszechnemu stereotypowi, swoje programy jednak mają). Ale najtrudniejsze było – i chyba jest nadal – to wysunięcie na plan pierwszy czegoś, co dostało się z zewnątrz. 

Organizacje pozarządowe wiedzą, że przynajmniej część ich postulatów jest bliska, może nawet bardzo bliska, demokratycznej opozycji. Padały przecież określone deklaracje. Nie windują one jednak NGO-sowych pomysłów na pierwszy, ani nawet na drugi plan kampanii przed wyborami. Może dlatego, że nie tylko ja mam takie obawy o reakcję dziennikarza na odpowiedź "mój program to propozycje organizacji"?

Zdaję sobie sprawę, że zrealizowanie podczas wyborów do Sejmu i Senatu postulatu "Wybieram organizacje" jest trudne. Co prawda, na listach komitetów wyborczych znajdziemy zapewne osoby aktywne w trzecim sektorze, ale nie chodzi mi wcale o proste postawienie krzyżyka przy kandydatach tworzących czy działających w fundacjach i stowarzyszeniach. 

Te wybory, jak żadne wcześniej, ujawniły ogromny potencjał wiedzy i zaangażowania tkwiący w organizacjach społecznych. Nie mieści mi się w głowie, żeby ten potencjał mógł zostać zmarnowany. Ważne i potrzebne propozycje rozwiązań najważniejszych problemów naszego społeczeństwa, gotowe propozycje ustaw, założenia, ale też dobrze rozpisane diagnozy i kierunki działań muszą być wzięte pod uwagę i wprowadzone w życie! Politycy, którzy tego nie zrobią, którzy nie skonfrontują się z tym, co proponują NGO-sy, nie zasługują na nasze poparcie.

Zagłosuję więc na tych, którzy dają gwarancję (albo przynajmniej stwarzają nadzieję), że praca NGO-sów nie zostanie zmarnowana. Na partie i kandydatów otwartych na dialog i nie wstydzących się tego, że korzystają z cudzych pomysłów, kiedy są one dobre i stworzone przez osoby przygotowane, zaangażowane i znające się na danym zagadnieniu. W ten właśnie sposób wybieram organizacje! Wybierzcie i WY 👍

Artykuły: 

• NGO-sy w kampanii wyborczej
• Bez społeczeństwa obywatelskiego. Czy partie same wygrywają wybory?
• Wybory 2023. Organizacje pozarządowe w programach PiS i KO
• Część propozycji OFOP i Forum Darczyńców uwzględniona w deklaracji Koalicji Obywatelskiej
• Poradnik wyborczy. Co może Sejm, Senat, poseł?
• Organizacje przedstawiają postulaty, politycy obiecują je realizować
• Jak zachęcać do udziału w wyborach? Podpowiedzi dla organizacji społecznych
• Półtora miliona głosów do wzięcia. Kto skorzysta?
• NGO-sy przed wyborami proponują zmiany w prawie. Likwidacja zbędnych barier i nowelizacja pożytku
• Mamy pomysł na Polskę – jak będziemy go realizować? Podsumowanie wydarzenia [patronat ngo.pl]
• NGO-sy wzięły sprawy w swoje ręce [patronat ngo.pl]
• Wybory 2023. Poradnik dla wyborcy i wyborczyni 
• Znikające referendalne dylematy

Pozarządowe postulaty wyborcze (artykuły):

• Edukacja
• Prawa kobiet – prawa reprodukcyjne
• Media publiczne
• Kontrola nad służbami
• Prawa kobiet
• Ochrona klimatu
• Dobre prawo dla organizacji społecznych
• Społeczeństwo obywatelskie
• Prawa osób z niepełnosprawnościami, ich opiekunek i opiekunów
• Sprawy lokalne

Pozarządowe postulaty wyborcze (rozmowy):

• Praworządność [film]
• Prawa uczennic i uczniów [film]
• Polityka migracyjna [film]
• Samorządność [film]

Rozmowy [filmy, podcasty]:

• Mamy pomysł na Polskę! Pozarządowe postulaty wyborcze na spotkaniu z politykami 29 września [film]
• Jak możesz zaangażować się w wybory? [podcast]

Felietony, komentarze, polemiki

• „Prawa kobiet” jedynie na plakatach wyborczych [felieton Agnieszki Krzyżak-Pitury]
• Święto średnio radosne [felieton Katarzyny Sadło]
• NIW do likwidacji? Czerwona kartka dla KO!
• KO dla NGO – słuchać, uprościć, odpolitycznić, uniezależnić