Publicystyka - ngo.pl

– To nie jest normalna sytuacja, że organizacje pozarządowe przygotowują rozwiązania dla państwa. To jest sytuacja nadzwyczajna. Wzięliśmy sprawy w swoje ręce – powiedziała Ewa Kulik-Bielińska z Fundacji im. Stefana Batorego, otwierając Konwencję organizacji pozarządowych, która odbyła się 29 września 2023 roku.

Na spotkanie przybyli zarówno przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych, jak i kandydaci i kandydatki komitetów wyborczych, starający się o mandaty w parlamencie. Osoby z Lewicy, Koalicji Obywatelskiej oraz Trzeciej Drogi zapoznały się z postulatami i rozwiązaniami przygotowanymi przez organizacje społeczne, dotyczącymi m.in. edukacji, praworządności, samorządności, praw kobiet, migracji, klimatu, mediów publicznych, kultury, kontroli nad służbami, praw osób LGBT, prawa dla organizacji pozarządowych.

O poszczególnych rozwiązaniach (o których piszemy i opowiadamy w naszym cyklu wyborczym w portalu ngo.pl) rozmawiali podczas spotkań stolikowych.

Lewica i Koalicja Obywatelska większość pozarządowych propozycji przyjmowała bez większych zastrzeżeń. Trzecia Droga nie odniosła się do wszystkich postulatów, deklarowała jednak chęć dalszych rozmów.

– Jeśli chodzi o postulaty dotyczące praw kobiet i praw osób LGBT+ Koalicja Obywatelska i Lewica poparły nasze postulaty w całości, Trzecia Droga – tylko połowicznie, podkreślając konieczność edukacji oraz wolę rozmów – mówiła Justyna Nakielska z Kampanii Przeciw Homofobii, podsumowując rozmowy przy stoliku, który zajmował się prawami kobiet i osób LGBT+, migracjami, klimatem i samorządami. Propozycje dotyczące pozostałych tematów zostały niemal w całości poparte przez wszystkie trzy komitety wyborcze.

– Usłyszeliśmy wolę rozmowy o naszych postulatach od wszystkich komitetów – referował Krzysztof Izdebski z Fundacji im. Stefana Batorego, moderujący stolik, przy którym rozmawiano m.in. o praworządności, kontroli służb i prawie dla organizacji. – Usłyszeliśmy także, że społeczeństwo obywatelskie, organizacje , które przygotowały omawiane rozwiązania muszą być włączone w dalsze prace. Jest dobrze. Będziemy kontynuować rozmowy z politykami. Wsadzać naszą stopę w drzwi.

O edukacji, kulturze (niezależności instytucji kultury oraz zawodzie artysty/artystki), prawach osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów/opiekunek rozmawiano przy trzecim stoliku, moderowanym przez Mateusza Wojcieszaka z Fundacji Pole Dialogu.

Postulaty organizacji zgłaszane w obszarach omawianych przy tym stoliku spotkały się w większości z akceptacją komitetów wyborczych. Za mało wybrzmiały kwestie współpracy szkół z organizacjami pozarządowymi oraz deinstytucjonalizacji.

– Była to kameralna rozmowa, z osobami, które mam nadzieję będą tworzyć rządy w przyszłości – powiedział Mateusz Wojcieszak, przytaczając m.in. wypowiedź przedstawicieli komitetów wyborczych, którzy przyznawali, że chociażby w kwestiach związanych z edukacją lub prawami osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów i opiekunek jest wiele skomplikowanych tematów i jedynie dialog daje szansę na roztropne reformy.

Przedstawiciele i przedstawicielki wszystkich trzech komitetów wyborczych podpisali się pod deklaracjami współpracy na rzecz dobrego prawa dla organizacji pozarządowych. Ugrupowania zobowiązały się do wprowadzenia przejrzystych zasad finansowania organizacji ze środków publicznych i zachęty do filantropii, uproszczenia prawa dotyczącego fundacji i stowarzyszeń (dzięki czemu osoby je prowadzące będą działały w bardziej przyjaznym i bezpiecznym otoczeniu), prowadzenia realnych konsultacji publicznych, w których głos organizacji społecznych będzie wysłuchany i uwzględniony przy tworzeniu aktów prawnych i polityk publicznych oraz do korzystania z propozycji OFOP dotyczących uproszczeń dla III sektora oraz opracowanych przez Forum Darczyńców Manifestu i Rekomendacji dobrego prawa dla organizacji społecznych.

Uczestnicy i uczestniczki Konwencji mieli także okazję wysłuchać, co sami kandydaci i kandydatki uważają za najważniejsze w swoich programach wyborczych.

Michał Braun i Marzena Okła-Drewnowicz z Koalicja Obywatelskiej podkreślali, że wiele z propozycji przygotowanych przez organizacje znalazło się w 100 konkretach ogłoszonych przez ich komitet wyborczy, m.in. odpolitycznienie konkursów dotacyjnych (m.in. poprzez przywrócenie roli ekspertów oceniających projekty zgłaszane przez organizacje w konkursach dotacyjnych) oraz wprowadzenie zachęt i ułatwień do współpracy trzeciego sektora z sektorem prywatnym (aby umożliwić organizacjom zdobycie większej niezależności, m.in. od środków publicznych). W programie KO znalazły się na razie propozycje rozwiązań systemowych, ale te wypracowane przez organizacje są cenne.

– Przedstawili nam państwo konkrety w różnych obszarach. W każdym z nich pojawiała się potrzeba dialogu, który powinien być fundamentem tworzenia prawa – mówiła Marzena Okła-Drewnowicz.

Program wyborczy Nowej Lewicy powstawał w ścisłej współpracy z organizacjami pozarządowymi i związkami zawodowymi, deklarowały przedstawicielki tego komitetu. Dlatego tak łatwo im poprzeć propozycje przedstawione przez organizacje.

– To jest program zrobiony razem z Wami. W Lewicy jest bardzo dużo osób z trzeciego sektora. Idę do sejmu po to, aby zrealizować postulaty, nad którymi pracowaliśmy razem latami – mówiła Agata Diduszko-Zyglewska.

– Mamy nadzieję, że po 15 października nasza współpraca przejdzie na wyższy poziom. Mam nadzieję, że będziemy zajmować się konsultowaniem projektów rządowych i że będą to realne konsultacje – dodała Dorota Olko, dziękując sektorowi pozarządowemu za włożoną ekspercką pracę oraz apelując o wsparcie głosu polityków i polityczek w debacie publicznej.

Również przedstawiciele i przedstawicielki Trzeciej Drogi dziękowali za pomysły przygotowane przez organizacje społeczne.

– Są one praktycznie zbieżne z tym, co mamy w naszym programie – mówił Michał Kobosko. – Razem mamy plan dla Polski. To nie jest wizja, ale konkretny plan. Mamy świadomość, że nie będzie czasu na zastanawianie się. Trzeba będzie mieć jasne priorytety.

– W ciągu trzech godzin dzisiejszego spotkania dowiedziałem się więcej niż przez cały dzień z TVP – dodał Łukasz Krasoń. – Ostatnie cztery lata to jest pokaz braku szacunku dla nas. Osoby, które mają intencję zmieniania świata na lepsze – nie tylko dla siebie – nie są wysłuchiwane. Rządowi udało się poszerzyć listę grup wykluczanych z debaty publicznej. Powinniśmy wreszcie móc powiedzieć, że żyjemy w państwie równych szans.

Druga część piątkowego spotkania poświęcona była prezentacji działań organizacji pozarządowych, które – znów biorąc sprawy w swoje ręce – podjęły się monitoringu warunków prawnych, w jakich działają organizacje społeczne w Polsce, diagnozy barier i wyzwań oraz zaproponowały konkretne rozwiązania, mające na celu deregulację lub nowelizację przepisów dotyczących prowadzenia działalności społecznej.

W czasie panelu prezentującego dwie publikacje „Na rzecz organizacji. W trosce o dobre prawo dla organizacji pozarządowych w Polsce” oraz „W poszukiwaniu perpetuum mobile. Dobre prawo dla trzeciego sektora” rozmówcy zwrócili uwagę m.in. że niektóre badania trzeciego sektora nie wynikały z systemowego podejścia, ale są efektem interwencji organizacji społecznych.

– To jest specyficzne i charakterystyczne dla tego środowiska: badania są odpowiedzią na próby zmian przepisów dla organizacji społecznych lub manipulacji tymi przepisami – mówiła Magdalena Szafranek, współautorka „W poszukiwaniu perpetuum mobile. Dobre prawo dla trzeciego sektora”, przytaczając przykład badań dotyczących modeli działania fundacji, przeprowadzonych przez nią i Szymona Wójcika na zlecenie Forum Darczyńców w Polsce. – Nasze badania były odpowiedzią na rządowe próby całkowitej zmiany prawa fundacyjnego. Jeśli tego chcecie coś zmieniać, tutaj macie rozwiązania i metody, aby miało to sens.

Łukasz Górczyński z #prosteNGO zwrócił z kolei uwagę, że przy braku prowadzenia konsultacji przez stronę rządową, to organizacje pozarządowe przejęły na siebie rolę gospodarza konsultacji i wypracowały wiele narzędzi, które pomagają w sprawnym i owocnym przeprowadzeniu takiego procesu.

– Bardzo jest potrzebne […] przybliżanie tego co jest zawarte w [danym, powstającym] akcie prawnym, opisanie, porozmawianie o tym, danie przestrzeni […], przybliżanie tego co się kryje za konkretnymi artykułami, jaki to ma wpływ na środowisko organizacji pozarządowych – przekonywał Łukasz Gorczyński, nawiązując do procesów, które próbowano zainicjować w ramach działań w projekcie #prosteNGO „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie”.

Spotkanie było także okazją do zaprezentowania rekomendacji i stanu prac nad społecznym projektem nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

– Prace nad tym projektem zaczęły się niewinnie – mówił Tomasz Schimanek ze Stowarzyszenia Dialog Społeczny. – Minęło 20 lat od uchwalenia ustawy, więc w gronie kilku osób uznaliśmy, że to dobry czas, aby się przyjrzeć tym przepisom, może coś poprawić. Okazało się jednak, że im głębiej w las, tym więcej drzew: zmian jest potrzebnych wiele.

Powstała grupa robocza, która pracowała m.in. na propozycjach wypracowanych już wcześniej przez zespół działający przy Radzie Działalności Pożytku Publicznego. Nowe propozycje dotyczyć mają przede wszystkim zlecania zadań publicznych. Prace nad projektem jeszcze trwają: na przełomie października i listopada ma on zostać przedstawiony do konsultacji.

– Projekt nie zawiera rewolucyjnych zmian. Jest to wynik optymalizacji. Różne organizacje mają różne interesy, nie mówiąc o samorządowcach – tłumaczył Tomasz Schimanek. – Rewolucyjne zmiany są potrzebne, ale najpierw potrzebne są dyskusje. Czy jako państwo, samorządy, organizacje jesteśmy gotowi na taką rewolucję? Nie wiem. Ale jesteśmy gotowi na rozmowę.

– Dzisiejsze spotkanie to przede wszystkim doświadczenie, jak wielka wiedza spoczywa w organizacjach pozarządowych. Krajobraz społeczny w Polsce jest coraz bardziej barwny i angażujący. To jest gigantyczny potencjał. Co zrobić, aby go jak najlepiej wykorzystać? – mówiła także Julia Kluczyńska z Forum Darczyńców. – To wielkie wydarzenie, że politycy trzech komitetów wyborczych podpisali się pod deklaracją współpracy na rzecz dobrego prawa dla organizacji. To jest nasza bardzo konkretna strategia działań rzeczniczych, które będziemy podejmowali w ciągu najbliższych 4, 8 lat. Niezależnie od wyniku wyborów. W deklaracji nie chodzi tylko o to, aby organizacjom było łatwiej i lepiej. Chodzi o taką wizję Polski, w której obywatele i obywatelki chcą być aktywni.

W sesji zamykającej spotkanie odtworzono również wystąpienie Przemysława Żaka z kancelarii prawnej Pajączkowska i Wspólnicy, który przedstawił kluczowe tezy z ekspertyzy prawnej dotyczącej postulatu zebrania regulacji prawa organizacji pozarządowych w jednym akcie prawnym – ustawie, której celem i przedmiotem miałoby być ujęcie całości lub większości prawa ngo, stając się dla tego przedmiotu regulacji normatywnych aktem podstawowym.

Zarejestrowana transmisja z opisanego powyżej wydarzenia dostępna jest na profilu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych na YouTube. Zachęcamy do obejrzenia.