Publicystyka - ngo.pl

Z jednej strony chcielibyśmy o 2020 roku jak najszybciej zapomnieć. Z drugiej, odrobić go jak pracę domową. „A to ważne, bo to, czego jesteśmy świadkami, to prawdopodobne »tylko« próba generalna” – zauważył Jakub Wygnański, z którym rozmawialiśmy w maju. „Przyjdą kolejne [kryzysy] podobnej natury: susza, drożyzna, fala upałów, kolejna epidemia, recesja, bezrobocie.

W portalu nie lubimy gdybać. Zamiast na tanią futurologię, postawiliśmy na przemyślane diagnozy, nieoczywiste komentarze i dyskusje o tym, co jest do zrobienia, a także poszukiwanie rozwiązań. Bo „organizacje pozarządowe mogą być intelektualnym zapleczem państwa”, jak powiedziała nam Anna Błaszczak-Banasiak w wywiadzie.

Spotykając ze sobą organizacje społeczne, akademików, dziennikarzy i publicystów, poruszyliśmy w tym roku wiele tematów, którymi żyli nasi Czytelnicy i Czytelniczki, zawsze starając się dostarczać im rzetelnych informacji i frapujących opinii: to m.in. edukacja, ochrona zdrowia, katastrofa klimatyczna, kryzys demokracji, prawa człowieka, społeczeństwo obywatelskie, kultura pracy, problem wykluczenia społecznego. 

A teraz zapraszam na subiektywne podsumowanie roku w 12 tekstach (a właściwie nieco ponad 12). Łatwo mi sobie wyobrazić, że każdy i każda z nas ułożyłby inną listę, bo jest z czego wybierać. Zachęcam więc do samodzielnych wędrówek po portalu. Tu jedynie pozwalam sobie zaproponować kilka ścieżek. Do zobaczenia w 2021 roku: 4 stycznia wracamy do Was z nowymi materiałami.

Tyle się o nich mówi, odmienia przez wszystkie przypadki: bohaterstwo, patriotyzm, solidarność. Ale czym są? To wywiad o patriotyzmie, który zostanie z Państwem na długo: w styczniu Ignacy Dudkiewicz rozmawiał z Haliną Bortnowską – filozofką, teolożką, publicystką, w latach 2007-2012 przewodniczącą Rady Helsińskiej Fundacji Praw człowieka, współtwórczynią ruchu hospicyjnego w Polsce, opozycjonistką internowaną w stanie wojennym. „Wystąpiłam kiedyś w filmie pod tytułem »Powstanie zwykłych ludzi«. Główną bohaterką była w nim kobieta, która urodziła dziecko 1 sierpnia, a której mąż poszedł do Powstania. Największym jej osiągnięciem było to, że to niemowlę przeżyło”.

Jeszcze w styczniu koronawirus wydawał się większości dość abstrakcyjnym, odległym zagrożeniem. Kilka tygodni później, kiedy oczy świata zwrócone były na Włochy, wybrzmiało dramatyczne pytanie – do dziś stawiane każdego dnia: czy polska służba zdrowia wytrzyma?

Zanim to, nie wyobrażając sobie jeszcze skali nadchodzącego kryzysu – a okazał się największym po II wojnie światowej, postawiliśmy w portalu inne: jaka w ogóle ma być ochrona zdrowia? Tyle mówi się o tym, że kiedy pandemia się skończy, wszystko powinno być inaczej: debata, którą przeprowadziliśmy w portalu zostanie i jest po to, aby z niej korzystać, oby zapał do potrzebnych reform także nie zniknął. Podpowiadamy, kogo warto zapytać o to, co i jak należy zmienić. Udział w dyskusji wzięli Janina Ochojska, Artur Olesh, dr hab. Dawid Sześciło i Anna Kozieł.

W lutym zajęliśmy się również tematem zapaści psychiatrii dziecięcej. Opublikowaliśmy poruszający tekst pedagożki Marty Szymczak. To trudna, ale bardzo potrzebna lektura, do której warto wrócić (w tekście są również namiary na ogólnopolskie miejsca wsparcia psychicznego dzieci i młodzieży). Liczba dzieci i nastolatków potrzebujących pomocy będzie na skutek zamknięcia w domach rosła. Polska nie może ich już dłużej zawodzić.

Samorząd – to nam się w Polsce udało. Ale „jednym z problemów samorządu po trzydziestu latach funkcjonowania jest to, że stał się małym rządem, zbyt mocno alienując się od obywateli, a w zbyt dużym stopniu skupiając się po prostu na administrowaniu i zarządzaniu” – mówił w marcu w rozmowie z Ignacym Dudkiewiczem Jacek Michałowski, jeden z organizatorów 30. rocznicy samorządności w Polsce. Jesteśmy ciekawi, czy organizacje społeczne, które blisko współpracują z samorządami mają podobne obserwacje. A jak to naprawić? Odpowiedź na to pytanie Czytelnicy i Czytelniczki znajdą w wywiadzie. 

Marzec to czas kiedy pandemia w Polsce przybiera na sile, Jacek Michałowski opowiada więc też o tym, co to oznacza dla samorządu (kilka miesięcy później pytaliśmy o to również prezydent Gdańska Aleksandrę Dulkiewicz).

W kwietniu ruszyliśmy z nowym cyklem: Pod Lupą. Na warsztat wzięliśmy temat zarządzania w organizacjach społecznych. Polecamy Waszej uwadze rozmowę z dr hab. Ewą Bogacz-Wojtanowską która bada III sektor. Zarządzanie być może brzmi groźnie, ale przekłada się przecież na jakość wykonywanej pracy, a tym samym życie pracowników i pracownic, ale też działania organizacji. Bo – wyjaśnia ekspertka – „Organizacja pozarządowa powinna być »zdrowa« i nie neurotyczna: ludzie w niej muszą być zadowoleni. Jeśli zbyt często odchodzą, to znaczy, że coś robimy nie tak. Oczywiście, czasem to kwestia niespełnienia indywidualnych oczekiwań, ale cały czas trzeba organizację obserwować pod kątem etycznego funkcjonowania i dbałości o ludzi w organizacji i beneficjentów”.

Kultura pracy i problem wypalenia zawodowego są w portalu stale obecnymi zagadnieniami. Również w kwietniu – kiedy w mediach społecznościowe wciąż toczył się spór pokoleniowy, a wielu z nas pracującym zdalnie zacierała się granica między życiem prywatnym a obowiązkami zawodowymi – rozmawialiśmy o nich z Katarzyną Jagiełło.

W maju razem z Rzecznikiem Praw Obywatelskich Adamem Bodnarem, Krystyną Starczewską, Ewą Kulik-Bielińską i Jakubem Wygnańskim rozłożyliśmy na czynniki pierwsze hasło „nowa normalność” oraz zastanawialiśmy się nad tym, co zadziałało, a co zawiodło w pierwszych miesiącach pandemii.

Zapytaliśmy również organizacje społeczne, co pandemia już zmieniła i co jeszcze zmieni w ich działaniach. Wypowiedziały się NGO-sy działające m.in. w obszarze edukacji, kultury, pomocy socjalnej i międzynarodowej pomocy humanitarnej, a także organizacja watchdogowa. To pełen przekrój, nie tylko sektora, ale dziedzin życia społecznego.

„Zależy nam na zmianie postrzegania praw dziecka – to nie jest kwestia dobrej woli czy dbania o wizerunek danej instytucji, tylko absolutnie podstawa wartość, która dla wszystkich organizacji pracujących z dziećmi powinna być oczywistym standardem” – powiedziała Monika Sajkowska, prezeska zarządu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. W czerwcu rozmawiała z nią Hanna Frejlak. Dodajmy,  że "na świecie wdrażanie polityki ochrony dzieci zaczęło się właśnie od organizacji pozarządowych”. Bardzo ten materiał Wam polecamy.

W 2020 roku na kryzys humanitarny nałożył się kryzys demokracji. Polityka dała nam wszystkim w 2020 roku w kość. Wciągnęła w swe wiry również prawa człowieka. W lipcu Draginja Nadaždin, dyrektorka Amnesty International Polska, które obchodziło 30. rocznicę działalności, w wywiadzie, który przeprowadził Ignacy Dudkiewicz przypomniała, że "najtrudniej jest mówić o rzeczach oczywistych, a oczywiste jest to, że każdemu człowiekowi przysługują te same prawa. Narodowość, miejsce urodzenia, płeć lub sytuacja finansowa nie powinny sprawiać, że te prawa są respektowane w mniejszym lub większym stopniu".

Pozostajemy przy temacie praw człowieka: w lipcu Zbigniewa Ziobro zapowiedział wypowiedzenie Konwencji Stambulskiej (Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej). Teraz naciska na to Ordo Iuris. Dlatego przypominamy jeden z naszych felietonów: "W Rosji, która nie ratyfikowała Konwencji Stambulskiej, co czterdzieści minut z rąk partnera ginie kobieta. Z publikowanych przez niezależne rosyjskie organizacje danych wynika, że ofiary przemocy zabijane są najczęściej w momencie, kiedy decydują się na odejście od swoich katów" – pisała w portalu Wiktoria Bieliaszyn.

"Był bardzo empatyczny. Miał w sobie coś w rodzaju kompasu nakierowanego na potrzebujących pomocy: tych w dramatycznym położeniu, jak robotnicy z Radomia i Ursusa, ale i w spokojniejszych czasach – kiedy umówił się na spotkanie np. w Biłgoraju z działaczem, dla którego był mentorem w Szkole Liderów, to nie odpuścił, choćby miał w tym samym czasie zaproszenie na międzynarodową konferencję na drugim końcu świata. Z zewnątrz mogło to wyglądać, że nie odróżnia tego, co ważne, bo wszystko było dla niego tak samo pilne. Ale to właśnie on dobrze wiedział, co ma znaczenie, nie jestem przekonany czy inni wybrali tę »lepszą cząstkę«: 15 sierpnia odszedł Henryk Wujec,  w ciepłej, osobistej rozmowie z portalem wspominał go Jakub Wygnański.

Będziemy też wracać do rozmowy przeprowadzonej w przededniu rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego z Janem Ołdakowskim, który opowiedział nam Polskę Powstańców, ich obywatelski projekt.  I to nas w tym wywiadzie urzekło. "Jeżeli zagubiony w obcym mieście nastolatek o trzeciej w nocy zobaczy mężczyznę w koszulce z symbolem Polski Walczącej pomyśli: „Uff, na pewno mi pomoże”, czy raczej „Muszę uciekać”? Ten znak powinien być gwarancją tego, że osoba go nosząca pomoże, a nie stworzy zagrożenie" – a na ten fragment szczególną uwagę zwrócili użytkownicy i użytkowniczki mediów społecznościowych.

"To tam, w telewizji, w polityce, jest lewica i prawica. W życiu, w domu i na ulicy, są po prostu ludzie i życie. Mnie bliżej do ludzi niż do polityki" – mówiła w rozmowie z portalem Zuzanna Rudzińska-Bluszcz. W sierpniu ruszyła procedura wyboru Rzecznika Praw Obywatelskich. Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, koordynatorka strategicznych postępowań sądowych w Biurze RPO, dwukrotnie była jedyną zgłoszoną na ten urząd kandydatką. Jej kandydaturę – podobnie jak Adama Bodnara w 2015 roku – wysunęły organizacje społeczne. W 2021 roku Sejm po raz trzeci będzie głosował nad wyborem Rzecznika, kandydatów jest już troje.

Według Państwowej Inspekcji Pracy co drugi polski pracodawca nie przestrzega praw pracowniczych – zarówno w stosunku do Polaków, jak i cudzoziemców. We wrześniu wróciliśmy w portalu do tematu pracy. Zespół badawczy Stowarzyszenia Klon/Jawor opublikował wyniki badań III sektora jako pracodawcy, które oglądaliśmy pod naszą lupą. Była to dobra okazja, by porozmawiać o pracy w Polsce w ogóle. Z Edwinem Bendykiem, prezesem Zarządu Fundacji Batorego, publicystą tygodnika "Polityka", dr Izą Desperak z Uniwersytetu Łódzkiego, socjolożką pracy, Marią Świetlik z Inicjatywy Pracowniczej oraz Piotrem Kaszczyszynem z Klubu Jagiellońskiego dyskutowaliśmy o polskiej kulturze pracy (a może raczej "kulturze"? – warto obejrzeć zapis debaty).

W październiku, po zakończeniu kolejnego sezonu mało interesującego serialu "Rekonstrukcja rządu", skupiliśmy się na konsekwencjach zmiany w resorcie edukacji, korzystając z wiedzy i doświadczenia działaczy i działeczek organizacji pozarządowych. Poprosiliśmy ich o to, aby nakreślili sytuację oświaty, a także przyjrzeli się pierwszym zapowiedziom nowego ministra. Wspólnym mianownikiem pięciu tekstów, które opublikowaliśmy, są dwa bardzo smutne wnioski: problemy polskiej szkoły nie zaczęły się raptem wczoraj, a nic nie wskazuje na to, że rozwiąże je Przemysław Czarnek. Polecamy uwadze opinie Karoliny Olejak, Aleksandry Dulas, Jarosława Pytlaka, Igi Kaźmierczak, Aliny Kozińskiej-Bałdygi, bo wiele można z nich się dowiedzieć o problemach polskiej szkoły, a także dlatego, że autorzy i autorki pokazują, co mogą robić organizacje społeczne.

"Bili pałkami, jedną osobę potrafiło bić czterech, pięciu milicjantów naraz. W którymś momencie wydawało mi się, że kilka osób tego bicia po prostu nie przeżyje". Październik był też kolejnym miesiącem, podczas którego patrzyliśmy w kierunku Białorusi – ze strachem o protestujących i podziwem dla ich determinacji. Małgorzacie Łojkowskiej o sytuacji w Białorusi opowiedział o sytuacji w Białorusi mówi Konstantin Rieuckij, dyrektor wykonawczy Fundacji Wostok SOS, działacz praw człowieka i dziennikarz zatrzymany latem w Mińsku.

22 października Trybunał Konstytucyjny pod przewodnictwem Julii Przyłębskiej wydał wyrok stwierdzający, że aborcja z przyczyn patoembriologicznych (ciężka, nieodwracalna wada płodu) jest niezgodna z konstytucją. Pomimo pandemii społeczeństwo w poczuciu zagrożenia praw kobiet wyszło zaprotestować na ulice polskich miast – nie tylko tych największych, ale również niewielkich. Pod znakiem strajków i dyskusji o dostępności aborcji w Polsce, a także sporu o formę wyrażania sprzeciwu wobec wyroku TK mijały kolejne tygodnie. W portalu Karolina Olejak zwróciła uwagę na to, na czym można budować w tak spolaryzowanym społeczeństwie: "Jeśli miałabym jednak szukać czegoś pozytywnego, w sytuacji, którą obserwowaliśmy w ostatnim miesiącu, z pewnością byłoby to powszechne i intensywne zaangażowanie kobiet w debatę publiczną, niezależnie od reprezentowanych przez nie poglądów".

Pozytywny akcent na koniec? "Mnie irytuje mówienie o Polsce w kategoriach, że wszystko jest nie tak, nic nie działa, państwo z dykty.  Oczywiście, widzę wiele obszarów, gdzie to państwo jest źle skoordynowane, niedziałające" – mówił nam w grudniu kończący pięcioletnią kadencję Rzecznika Praw Obywatelskich dr hab. Adam Bodnar. Polecamy wywiad, w którym mówi nam o dzieciństwie, pracy Rzecznika, Polsce lokalnej, organizacjach społecznych.

57 różnorodnych felietonów, cztery spotkania live, podczas których Internauci i Internautki zadawali pytania naszym gościom i gościniom, cztery odsłony cyklu Pod Lupą, 10 portalowych debat: taki był rok dla działu publicystyki, nie zwalniamy tempa,  zapraszam do portalu ngo.pl i serwisu publicystyka.ngo.pl.