Publicystyka - ngo.pl

Dobroczynność jest dobra. Pandemia koronawirusa wyzwoliła w ludziach niemałe pokłady solidarności. Wspierają się nawzajem, angażują się – kto ma taką możliwość – w wolontariat, przekazują – kto ma z czego – datki. Na ile będzie to trwałe (a czekają nas długie miesiące, gdy będzie potrzebne), zobaczymy. Już teraz warto jednak docenić tę społeczną mobilizację.

Aczkolwiek z tego, jak bardzo owa dobroczynność w dobie plagi jest potrzebna, warto także wyciągać wnioski na przyszłość.

Dobroczynność jest dobra. Nie jest jednak normalną sytuacja, gdy szpitale muszą organizować zbiórki pieniędzy na podstawowe środki higieniczne i ochrony. To patologia państwa z kartonu i zszywek, które jedną ze swoich najważniejszych powinności – jaką jest zapewnienie ochrony zdrowia – traktuje od dekad mało poważnie.

Na Boga, nie mówimy o dokupywaniu kolejnych respiratorów. Owszem, ich także jest za mało, ale w sytuacji tak ekstraordynaryjnej prawdopodobnie zabrakłoby ich, nawet gdyby było ich o wiele więcej (przykład włoski dobitnie to pokazuje). Mówimy o – pardon my French – pieprzonych maseczkach!

Dobrze, że ludzie je kupują. Dobrze, że ludzie się na nie zrzucają. Dobrze, że będzie ich więcej, choćby kupionych z prywatnych środków. Ale zdajmy sobie sprawę, o czym mówimy.

Dobroczynność jest dobra. Ale nie zastąpi państwa. To moment, by sobie to ostatecznie i z całą mocą uświadomić. Nasze zrzutki powinny uzupełniać działania państwa. Ale nie powinniśmy się godzić na sytuację, gdy musimy je wyręczać z wypełniania najbardziej podstawowych obowiązków, do jakich należy zapewnienie odpowiedniej ochrony bohaterom i bohaterkom na pierwszej linii frontu. Czy czulibyście się bezpiecznie w kraju, w którym potrzebne byłyby oddolne zrzutki na naboje dla policji?

To jest właśnie odpowiedni moment, jak napisał mój znajomy w mediach społecznościowych (post był niepubliczny, nie cytuję go pod nazwiskiem), „kiedy jako społeczeństwo powinniśmy zażądać podwyżki wynagrodzeń lekarzy, pielęgniarek i ratowników medycznych o 100%. Nie politycy, nie lekarze, żeby nikt nie oskarżył ich o szantaż, ale obywatele – przedstawiciele starzejącego się społeczeństwa”. Dotyczy to także radykalnego wzrostu nakładów na ochronę zdrowia w ogóle.

(Gdyby ktoś chciał to „ujawniać”: tak, moja żona jest pielęgniarką. Podwyższenie jej pensji jest w moim osobistym interesie. Ale śmiem twierdzić, że jest też po prostu w interesie ogólnym).

Dobroczynność jest dobra. Ale nie zastąpi nie tylko państwa, ale też normalnego systemu podatkowego.

Optymalizacja podatkowa kwitnie. Bogaci ludzie i wielkie firmy szukają sposobów na to, by płacić jak najmniej i to niekoniecznie w Polsce. Ponadto, niektóre z nich prowadzą działalność zwyczajnie w wielu miejscach szkodliwą.

Jasne, że lepiej, że Leo Messi przekazał 1 milion euro na walkę z koronawirusem, niż gdyby tego nie zrobił. Każde pieniądze się obecnie przydadzą. Ale tworzenie z tej okazji dziękczynnych i pochwalnych nagłówków jest niepoważne. Według medialnych doniesień zarabia on – wyłącznie na mocy kontraktu z klubem, z pominięciem ogromnych wpływów z reklam i od sponsorów! – ponad 100 milionów euro rocznie. Ów milion to więc z grubsza rzecz biorąc połowa jego tygodniówki.

Jasne, że lepiej, że Dominika Kulczyk kolejny raz dorzuca się do realizacji szczytnych celów. Jej miliony się przydadzą także dziś – w tym wypadku naprawdę pecunia non olet. Wciąż jednak czekam na to, by ktoś porządnie odpowiedział na zarzuty, które są od lat stawiane Kulczyk Investments SA – choćby w kwestii działania tej firmy w Nigerii. Albo tego, dlaczego prowadzona przez nią fundacja uznaje wydanie książki samej Kulczyk za działalność filantropijną. Zresztą, także znacząca część firm Kulczyków jest porejestrowana w rajach podatkowych. Pieniądze, które mogłyby trafić do polskiego budżetu tylko i wyłącznie ze względu na sprzedaż akcji spółki SabMiller (również z rodzinnego majątku), opiewają według branżowych doniesień na 760 milionów złotych. Dziś Dominika Kulczyk przekazuje na walkę z koronawirusem 38 razy mniej.

Fetowanie bogatych, z których duża część kombinuje, jak może, by zapłacić jak najmniejsze podatki, za to, że wedle własnego widzimisię dorzucają się w sytuacjach kryzysowych do wspólnego garnka, nie świadczy zbyt dobrze o współczesnych mediach.

Ach, dobroczynność jest dobra, ale Jeff Bezos przesadził bardziej niż ktokolwiek inny. Oto prowadzony przez najbogatszego człowieka na świecie Amazon powołał fundusz, który ma wspierać pracowników i pracownice firmy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji ze względu na koronawirusa. Ten sam Amazon, który według danych Institute on Taxation and Economic Policy w 2018 roku nie zapłacił ani centa podatku federalnego do budżetu Stanów Zjednoczonych. Człowiek o wielomiliardowym majątku organizuje zrzutkę (sam dorzucając do niej stosunkowo – jak na swoje możliwości – niewiele) na wspieranie swoich pracowników, choć nie brakuje doniesień i dziennikarskich śledztw, które pokazują, że w prowadzonych przez jego firmę zakładach prawa pracownicze są traktowane nieprzesadnie poważnie.

Jeśli możemy, dorzućmy się mimo wszystko do walki z koronawirusem i jego skutkami. Wesprzyjmy nasz personel medyczny, którego dzielność przekracza wszystkie granice. Spróbujmy oddolnie zadbać o ich bezpieczeństwo, skoro nie umieliśmy tego dotąd wymusić na władzach.

Jeśli możemy, pamiętajmy również o tych wszystkich inicjatywach, które teraz znajdują się w bardzo trudnej sytuacji, a wciąż są i będą nam niezbędne. O organizacjach wspierających ofiary przemocy domowej. Osoby w kryzysie bezdomności. Uchodźców i uchodźczynie. Walczących o ekologię i ze zmianą klimatu. O placówkach kulturalnych. I tak dalej. Wszystkie te organizacje potrzebują także dziś naszego wsparcia. Niektóre jeszcze bardziej niż zwykle.

Ale pamiętajmy, że dobroczynność – choć jest dobra – nie wystarczy. Przed nami wielkie wyzwanie: jak świat przeorany przez pandemię uczynić po niej sprawiedliwszym i piękniejszym.

Ignacy Dudkiewicz – redaktor naczelny Magazynu „Kontakt”, stały współpracownik portalu NGO.pl, działacz społeczny.