Publicystyka - ngo.pl

Kiedy na początku XX wieku pewien brytyjski żołnierz, wywiadowca i szpieg Robert Baden-Powell pisał "Aids to scouting" (Wskazówki do wywiadów) – podręcznik dla innych żołnierzy-wywiadowców, nie spodziewał się, że daje początek nowemu, ogólnoświatowemu ruchowi społecznemu.

Podręcznik zyskał popularność nie tylko wśród żołnierzy, chętnie też czytała go młodzież. Zaintrygowany autor zainteresował się wychowaniem i postanowił wyrwać młodych ludzi z zadymionych miast, pokazać im przyrodę, uzdrowić psychicznie i moralnie oraz wychować na dobrych obywateli. Zorganizował obóz dla chłopców i na podstawie długoletnich wojskowych doświadczeń i obserwacji chłopców na obozie napisał "Scouting for Boys" (Skauting dla chłopców). Książka została wydana w 1908 roku i do dzisiaj jest to podstawowy podręcznik skautowy na świecie. Łączny nakład książki na świecie szacowany jest na 100–150 mln egzemplarzy!

Rozwijanie charakteru, zdrowia i sprawności, kontakt z przyrodą, nauka przez zabawę, patriotyzm, wierność zasadom duchowym, pomoc bliźnim, odpowiedzialność za własny rozwój – to podstawowe zasady skautingu opracowane przez Powella, które porwały tysiące młodych ludzi. Skauting miał być otwarty dla wszystkich, bez względu na pochodzenie, rasę czy wyznanie. Kształtować odpowiedzialnych obywateli – członków wspólnot lokalnych, narodowych i międzynarodowych.

Początkowo skauting przeznaczony był dla chłopców, ale już w 1910 roku powstała pierwsza organizacja skautowa dziewcząt, założona przez Agnes Baden-Powell – siostrę pomysłodawcy skautingu. A w niedługim czasie Powell ożenił się z Olave St. Clair Soames, która dołączyła do pracy z jego siostrą.

W 1920 roku, na pierwszym Jamboree (międzynarodowym zlocie skautowym) Robert Baden-Powell został wybrany Naczelnym Skautem Świata. A jego żona, Olave Baden-Powell została wybrana w 1930 roku Naczelną Skautką Świata. I tak się ich tytułuje do dnia dzisiejszego. Robert Baden-Powell był również wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.

W 1926 roku, na 4. Międzynarodowej Konferencji Skautek i Przewodniczek w Stanach Zjednoczonych, padła idea obchodzenia World Thinking Day (Dnia Myśli Braterskiej) – święta, które jednoczyłoby skautki z całego świata. Wybrano 22 lutego, dzień urodzin zarówno Naczelnego Skauta Świata, jak i Naczelnej Skautki Świata. Z czasem do jego obchodzenia dołączyli również skauci.

Dzień Myśli Braterskiej jest do dzisiaj świętem skautek i skautów z całego świata, niezależnie od koloru skóry, narodowości, czy wieku. W tym dniu skauci składają sobie życzenia, przesyłają kartki, organizują różne gry terenowe lub spotykają się przy ognisku. Dla niektórych grup dzień jest okazją do zbiórek pieniędzy na cele charytatywne.

Informacje o skautingu szybko dotarły na ziemie polskie, a idea zdobyła serca polskiej młodzieży.

W 1910 roku Andrzej Małkowski, działacz Organizacji Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie" we Lwowie, spóźnił się na zajęcia organizowane przez organizację. W ramach kary ma za zadanie przetłumaczyć na język polski "Scouting for Boys" Powella. Pod wpływem lektury Małkowski szybko staje się entuzjastą idei skautingu i zakłada wakacyjną, kilkunastoosobową drużynę chłopców. 

Niezależnie, w tym samym czasie, pod wpływem przenikających pierwszych wiadomości o rozwijającym się w Wielkiej Brytanii skautingu, w Krakowie zawiązał się "Zastęp Kruków", a w Warszawie drużyna skautowa w gimnazjum im. W. Wróblewskiego (później im. T. Czackiego). I tak idea skautingu zakiełkowała na ziemiach polskich.

W 1912 ukazała się polski podręcznik skautingu "Harce młodzieży polskiej" autorstwa Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera. W podręczniku po raz pierwszy użyte zostało słowo "harcerz", które z czasem wyparło określenie "skaut polski". I to właśnie ten rok można by uznać za symboliczne narodziny polskiej odmiany skautingu – harcerstwa.

Drużyny skautowe i harcerskie powstawały we wszystkich trzech zaborach. Młodzież polska, wychowana w duchu pozytywistycznych idei, garnęła się do kół o charakterze sportowym, samokształceniowym czy niepodległościowym. W 1918 roku w Lublinie odbył się zjazd połączeniowy, na którym uchwalono połączenie się harcerstwa w jedną organizację – Związek Harcerstwa Polskiego.

Na ziemiach polskich powstawały i działały także inne, niezrzeszone w ZHP organizacje skautowe: żydowski Związek Skautowy im. kpt. Trumpeldora oraz Ha-Szomer Ha-Cair czy ukraiński Płast. A po odzyskaniu niepodległości działalność skautową w Polsce prowadził też Związek Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej (YMCA).

Przeczytaj też: Społeczny wehikuł czasu: harmonia ciała, umysłu i ducha – YMCA [FOTO]

W okresie międzywojennym, mimo deklarowanej apolityczności harcerstwa, ogniskowały się w nim różne polityczne i światopoglądowe spory, obecne w całym społeczeństwie. Dwa konkurujące ze sobą obozy polityczne, sanacja i endecja starały się uzyskać decydujący wpływ na harcerstwo i skupioną w nim młodzież. Choć w obliczu zagrożeń harcerze potrafili działać ponad podziałami. W 1920 roku, w czasie wojny polsko-sowieckiej, całe harcerstwo brało udział w służbie wojskowej i pomocniczej.

W II RP powstała, opracowana przez Aleksandra Kamińskiego, koncepcja ruchu zuchowego, czyli harcerstwa dla dzieci w wieku 8-11 lat. Dominowały tu proste zabawy i gry, bliższe młodszym dzieciom.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej ZHP powołało Pogotowie Wojenne Harcerek i Pogotowie Wojenne Harcerzy. Po wrześniu 1939 roku konspiracyjna Organizacja Harcerzy przyjęła kryptonim "Szare Szeregi", a Organizacja Harcerek – "Związek Koniczyn" (od 1943 – "Bądź Gotów"). Ale ta działalność harcerzy zasługuje na oddzielną opowieść…