Publicystyka - ngo.pl

Donata Kończyk, Pełnomocniczka Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności rozpoczęła spotkanie od omówienia przepisów prawa, na podstawie których od organizacji pozarządowych realizujących zadania publiczne samorządu można domagać się zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Pełnomocniczka przywołała szczególnie art. 4 i 5 ustawy o zapewnieni dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, podkreślając, że organizacje są zobowiązane do zapewnienia dostępności w zakresie określonym w umowie o realizacji zadania publicznego. Dotyczy to szczególnie dostępności architektonicznej i komunikacyjno-informacyjnej. Inaczej jest w przypadku dostępności cyfrowej – tutaj niektóre organizacje (wymienione w art. 2 pkt. 5 Ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych) są ustawowo zobowiązane do zapewnienia dostępności m.in. stron internetowych, tekstów elektronicznych i materiałów multimedialnych.

Samorządowi zależy na tym, aby organizacje pozarządowe realizujące zadania publiczne zapewniały przynajmniej minimalną dostępność w swoich działaniach także dlatego, aby możliwie unikać sytuacji, gdy mieszkańcy i mieszkanki będą występować z wnioskami lub żądaniami o zapewnienie dostępności oraz skargami na brak zapewnienia dostępności. Zarówno wnioski i żądania, jak i skargi będą wpływać do samorządu, ale – w przypadku zadań realizowanych przez organizacje – w pierwszej kolejności będzie sprawdzane, czy organizacja stosuje się do zapisów umowy w zakresie zapewnienia dostępności.

W skrajnym przypadku konsekwencją niewywiązywania się z zapisów umowy może być rozwiązanie umowy – w drodze jednostronnego oświadczenia ze skutkiem natychmiastowym. Wiąże się to z koniecznością zwrotu niewydatkowanej dotacji.

Biorąc to pod uwagę, warto, aby organizacje miały w swoich zespołach osoby odpowiedzialne za kwestie związane z dostępnością, chociaż nie mają obowiązku powoływania koordynatorów ds. dostępności.

– Rekomendujemy takie rozwiązanie – mówiła Anna Żórawska z Fundacji Kultury bez barier, druga ekspertka obecna na FKDS. – W przeciwnym razie całe to zadanie spoczywa na zarządzie organizacji, a ten jest i tak zazwyczaj mocno przeciążony innymi obowiązkami.

– Planując swoje działania i projekty musicie Państwo przemyśleć, jak tę dostępność będziecie zapewniać. Przemyśleć zarówno merytorycznie, jak i budżetowo, bo dostępność kosztuje – apelowała Ewa Kolankiewicz, Pełnomocniczka Prezydenta ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi, dodając, że w projektach będą do koszty kwalifikowalne. Poinformowała jednocześnie, że zapisy o konieczności zapewnienia dostępności pojawiły się już w zmienionych wzorach ogłoszenia konkursowego na realizację zadania publicznego.

Podczas dyskusji uczestniczki i uczestnicy Forum zwrócili uwagę, jak istotne jest zebranie informacji o szczególnych potrzebach odbiorców działań organizacji i dopasowanie do nich rozwiązań zapewniających dostępność. Może się okazać bowiem, że nie będzie potrzeby zakupu jakiegoś sprzętu (bo nikt z niego nie będzie chciał korzystać lub istnieje możliwość wypożyczenia), a co za tym idzie budżet projektu nie musi obejmować takiej pozycji. To z kolei może wpłynąć na wysokość całej puli środków dostępnych w konkursie.

– To ważne, aby planując koszty związane z zapewnieniem dostępności racjonalnie je szacować i rozeznać potrzeby uczestników – podkreślały obie Pełnomocniczki.

– Zastanówmy się, co, dla kogo i dlaczego udostępnić? Jak przygotować zaproszenie, informację? Jakie kanały komunikacji wybrać? Jakie usługi dostępności zapewnić? Pytajmy o potrzeby tam, gdzie można i racjonalnie wdrażajmy dostępność krok po kroku – doradzała Anna Żórawska.

CZYTAJ także: Ewa Kolankiewicz, Donata Kończyk: Organizacja musi opisać, jak będzie zapewniała dostępność >

– Nie ma takiej możliwości, aby wszystko załatwić przez dostęp alternatywny – wyraźnie stwierdziła Pełnomocniczka, odnosząc się do pojawiających się opinii, że jeśli nie da się zapewnić dostępności, to można stosować dostęp alternatywny.

Dostęp alternatywny może być stosowany tylko w indywidualnych przypadkach, jeśli ze względów w szczególności technicznych lub prawnych nie można zapewnić minimalnej dostępności. Może to polegać na:

• zapewnieniu osobie ze szczególnymi potrzebami wsparcia innej osoby
• wprowadzeniu takiej organizacji (pracy lub wydarzenia), która umożliwi obsługę osób (klientów) ze szczególnymi potrzebami,
• zapewnieniu wsparcia technicznego, w tym wykorzystaniu nowych technologii.

Anna Żórawska przekonywała uczestniczki i uczestników Forum, że o dostępność nie tylko trzeba zadbać, ale także się to opłaca.

– Skorzystamy na tym wszyscy: zyskamy nowych odbiorców naszej oferty, zwiększymy szanse na pozyskanie dotacji na działanie, możemy zyskać źródło finansowania – mówiła ekspertka Fundacji Kultury bez barier, jako przykład podając swoją Fundację, która zainwestowała w sprzęt zapewniający dostępność. a teraz czerpie korzyści z jego wynajmowania. Podobnie można wynajmować dostępna przestrzeń, czy dzielić się kompetencjami.

– Błędne jest myślenie, że osoby ze szczególnymi potrzebami chcą dostępności zawsze i wszędzie – dodała. – Osoby ze szczególnymi potrzebami chcą być traktowane podmiotowo, chcą wiedzieć, że ktoś się nimi rzeczywiście interesuje i próbuje wyjść naprzeciw ich potrzebom.

Ważne jest, aby pamiętać, że dostępność to proces i należy ją wdrażać racjonalnie, konsekwentnie i krok po kroku. A zacząć od analizy dostępności swojej działalności, czyli sprawdzić:

• dostępność miejsca: gdzie realizujesz działania?
• dostępność informacji: do kogo, jak i gdzie komunikujesz o swoich działaniach?
• dostępność oferty: dla kogo i co proponujesz?

Warto się zastanowić i sprawdź także, czy nie wykluczacie osób ze szczególnymi potrzebami ze swojej działalności.

– Często słyszymy, że nie organizacja nie musi zapewniać dostępności, bo z jej działań nie korzystają osoby ze szczególnymi potrzebami – mówiła Anna Żórawska. – Może nie korzystały do tej pory, bo nie miały takiej możliwości, a nie dlatego, że nie chciały lub nie były zainteresowane? Zapewniam jednak, że jeśli poinformujemy w odpowiedni sposób, że jesteśmy dostępni i jak zapewniamy tę dostępność – takie osoby się pojawią.

CZYTAJ także: Czy organizacja pozarządowa powinna zapewniać dostępność? >

Szczególnie trudne (i związane nierzadko z poważnymi kosztami) jest zapewnienie dostępności architektonicznej.

Anna Żórawska podpowiadała w jaki sposób organizacja może sama ocenić dostępność miejsca realizacji swoich działań.

– Jeśli do miejsca, w którym realizujesz działania każda osoba wchodzi tym samym wejściem i może dostać się do każdego pomieszczenia bez większych problemów oznacza to, że mamy do czynienia z projektowaniem uniwersalnym. Jeśli do miejsca, w którym realizujesz działania tym samym wejściem nie może wejść każda osoba, ale wejdzie do budynku i sali innym wejściem (z boku, od tyłu) oznacza to, że mamy do czynienia z racjonalnym usprawnieniem. Jeśli do miejsca, w którym realizujesz działania nie ma żadnej szansy dostać się każda osoba i musisz przeorganizować swoją działalność, poprzez zorganizowanie spotkania w innym miejscu oznacza to, że mamy do czynienia z dostępem alternatywnym – mówiła ekspertka.

Można także skorzystać z skorzystać z aplikacji Dostępnościomierz Spółdzielni Socjalnej FADO lub zaprosić ekspertów (także osoby ze szczególnymi potrzebami) do przeprowadzenia miniaudytu.

Wszystkie zidentyfikowanych bariery warto spisać i o nich informować. Brak informacji o dostępności także jest informacją o dostępności.

Donata Kończyk zwróciła uwagę na funkcjonujące w Warszawie przepisy, które umożliwiają (także organizacjom pozarządowym) rozliczenie nakładów poniesionych przez najemcę miejskiego lokalu użytkowego na usunięcie barier architektonicznych dla osób starszych i z niepełnosprawnością, w zakresie uzgodnionym z wynajmującym (najczęściej dzielnicowym Zakładem Gospodarowania Nieruchomościami).

Jednocześnie jednak podkreśliła, że prowadzenie działań w lokalu, który nie jest dostępny architektonicznie może mieć wpływ na ocenę oferty takiej organizacji w konkursach dotacyjnych.

Odpowiadając na pytania uczestników spotkania dodała, że powoli zmienia się podejście konserwatorów zabytków do likwidacji barier architektonicznych np. w zabytkowych kamienicach.

– Konserwator mógł się nie zgodzić na prace adaptacyjne 3 lub 4 lata temu, ale być może teraz się zgodzi, tym bardziej, że są ustawy. Coraz częściej rozmawiamy z konserwatorami nie „czy da się to zrobić”, ale „jak to zrobić” – mówiła Donata Kończyk.

Anna Żórawska podkreślała, że – rozmawiając o dostępności – nie należy koncentrować się tylko na dostępności architektonicznej. Nie można zapominać o dostępności cyfrowej i komunikacyjno-informacyjnej.

– Jeżeli do realizacji zadania wykorzystujesz stronę internetową, to sprawdź, czy Twoja strona jest dostępna. Czy treści na stronie lub w mediach społecznościowych są dostępne (dokumenty, prezentacje, zdjęcia, grafiki)? Czy multimedia, które publikujesz w sieci zawierają napisy i audiodeskrypcję? Czy spotkania, które organizujesz online są na dostępnej cyfrowo platformie (np. ZOOM)? Czy materiały filmowe (spektakle, filmy) są osadzone w dostępnym odtwarzaczu/playerze? – zwracała uwagę ekspertka Fundacji Kultury bez barier.

Treści na stronie/w mediach społecznościowych nie są dostępne (dokumenty, prezentacje, zdjęcia, grafiki), gdy: teksty nie mają np. nagłówków, dokumenty są opublikowane jako skany, zdjęcia i grafiki nie mają tekstów alternatywnych.

Multimedia, które publikujesz w sieci są niedostępne, gdy nie mają napisów, nie mają audiodeskrypcji (o ile jest na nią miejsce).

Spotkania online, które organizujesz są niedostępne, gdy korzystasz z platform, które są niedostępne cyfrowo lub są dostępne cyfrowo, ale nie opracowałeś instrukcji, jak się zalogować i poruszać na platformie; podczas spotkania na konkretnej platformie nie masz możliwości przypięcia „tłumacza na język migowy” na stałe; platformy są w języku angielskim (lub innym obcym), a Ty nie opracowałeś instrukcji z tłumaczeniem komunikatów.

CZYTAJ także: Jak poprawnie przygotować tekst, aby był dostępny cyfrowo? >

Dostępność informacyjno-komunikacyjną zapewnimy, gdy postaramy się o tłumaczenie na język migowy (UWAGA! nie ma obowiązku ustawowego zapewniania tłumacza migowego zawsze i na każdym wydarzeniu), zainstalujesz system wspierający słyszenie (np. pętla indukcyjna), przygotujesz informację o zadaniu/ofercie w tekście odczytywalnym maszynowo, z tłumaczeniem na Polski Język Migowy lub napisaną prostym językiem (np. dla osób z autyzmem), zadbamy o inną formę komunikacji, o jaką wnioskuje uczestnik zadania (np. brajl, AAC).

Zawsze pytajmy o potrzeby - w formularzu dostępnym cyfrowo.

Podczas Forum zapowiedziano również, że do połowy listopada ukaże się poradnik o dostępności dla organizacji pozarządowych, przygotowywany przez Fundację Kultury bez barier we współpracy z Pełnomocniczką Prezydenta ds. dostępności. 

Kolejne Forum Komisji Dialogu Społecznego (w grudniu) zostanie prawdopodobnie również poświęcone sprawom dostępności.

• Standardy i wytyczne dostępności Urzędu  Warszawa Dostępna Standardy
• Ministerialne poradniki  Dostępność Plus poradniki 
• kanał YouTube Warszawskiej Akademii Dostępności  Warszawska Akademia Dostępności YT (webinary, playlisty – szkolenia, instrukcje) 
• TUS  projektowanie uniwersalne kontekst ustawowy 
• minimalne wymagania ustawowe architektoniczne