Publicystyka - ngo.pl

Chociaż z działaniami w obszarze ekonomii społeczne mamy w Polsce do czynienia od co najmniej dwudziestu lat, to jednak wydaje się, że jest to nadal obszar słabo oswojony, nieprawidłowo postrzegany i niezajmujący należytego mu miejsca. Paradoksalnie pojawienie się ustawy o ekonomii społecznej mogło jeszcze pogłębić wrażenie, że ES to coś nowego (bo regulacja jest nowa) - w przeciwieństwie do dobrze poznanych (w ramach procedur z ustawy o działalności pożytku) organizacji pozarządowych. "Rozumienie, czym jest sektor ekonomii społecznej, budzi nadal spore wątpliwości wielu instytucji publicznych. Dla niektórych jest on z założenia traktowany jak obszar działania podmiotów wyłącznie gospodarczych, a dla innych jak sektor organizacji działających w sferze społecznej. Każda z tych opcji niestety ogranicza funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej zgodnie z ideą połączenia obu tych obszarów działalności". Praca nad wizerunkiem przedsiębiorstw społecznych i zrozumieniem na jakich zasadach działają wydaje się więc kluczowym zadaniem na dziś. 

Wykorzystanie potencjału jaki ma w sobie ekonomia społeczna zależy od tego, na ile partnersko będzie traktowana. Podobnie jak w przypadku organizacji pozarządowych i programów współpracy, musi funkcjonować mechanizm wspólnego ustalania, co podmioty ekonomii społecznej i przedsiębiorstwa społeczne mają robić. "Sektor ekonomii społecznej często nie jest gotowy do realizacji wymaganych usług, w tym usług społecznych, co nie jest winą samych podmiotów ekonomii społecznej, a właśnie pominięciem jego przedstawicieli w kształtowaniu długoterminowej polityki lokalnej".

Możliwość korzystania przez przedsiębiorstwa społeczne ze środków Funduszu Pracy to w tej chwili jeden z atrakcyjniej wyglądających instrumentów wsparcia zapisanych w ustawie o ekonomii społecznej. Niestety ta atrakcyjność jest iluzoryczna, zależna od dobrej woli, zrozumienia, dostępności środków. "Sytuacja ta jest dla [PS] problematyczna, szczególnie wtedy gdy cały model biznesowy i nowe miejsca pracy opierają się na montażu wsparcia finansowego uwzględniającego wszystkie źródła, a jednego z nich zostaniemy pozbawieni. Przy jednym miejscu pracy nie jest to tak odczuwalne, ale już przy 10 miejscach pracy skala problemu jest bardziej dotkliwa". 

Niezgranie ekonomii społecznej ze służbami zatrudnienia widać też na przykładzie działań ośrodków wsparcia ekonomii społecznej. Z założenia OWES-y współdziałają z powiatowymi urzędami pracy i podpisują z nimi umowy, realnie jednak porozumienia te nie pomagają w rozwiązywaniu problemów. "Bez szerokich działań edukacyjnych wspieranych przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej lub Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej postęp w tym zakresie nie będzie możliwy".

Ustawa o ekonomii społecznej wprowadziła szereg obowiązków, które muszą realizować przedsiębiorstwa społeczne. Sztandarowym jest specjalna sprawozdawczość. W przypadku niemal wszystkich podmiotów ekonomii społecznej, które tworzą przedsiębiorstwa społeczne, specjalne sprawozdanie wymagane po uzyskaniu statusu, jest kolejnym dokumentem, w którym należy zbierać niemal to samo. Jednak to nie jest największym problemem. 

"Jako przedsiębiorstwa społeczne mamy obowiązek składania wielu sprawozdań na różne potrzeby: sprawozdawczość finansowo – księgowa, sprawozdawczość publiczna itp. Sam fakt złożenia kolejnego sprawozdania nie byłby tak uciążliwy gdyby wszystkie te systemy były ze sobą połączone i się nawzajem automatycznie uzupełniały". Warto więc zaoferować PS-om usprawnienia, które tam gdzie się da automatyzowałyby obowiązek sprawozdawczy. Ponadto trzeba ujednolicić procedury, a także rozwiać część związanych ze sprawozdaniami wątpliwości (np. dotyczące użycia płatnego podpisu kwalifikowanego). 

Uciążliwe obowiązki związane są również z prowadzeniem przez przedsiębiorstwa społeczne procesów reintegracji społecznej i zawodowej. Przedsiębiorstwa nie bronią się przed prowadzeniem reintegracji, są jednak przekonane, że regulacje w tym zakresie powinny być bardziej elastyczne i więcej powinno zależeć od samych przedsiębiorstw. "Zbytnie sformalizowanie procesu reintegracji nie służy ani jego efektywności, ani jego powszechnemu stosowaniu". Należałoby również ustabilizować wsparcie finansowe procesów reintegracyjnych, szczególnie jeśli mają być to procesy wielomiesięczne.

Ekonomia społeczna to działania w środowisku lokalnym, więc współpraca PES i PS z gminą czy miastem jest podstawą funkcjonowania tych przedsięwzięć (zobacz co o znaczeniu lokalności pisze Karolina Cyran-Juraszek w artykule: Ekonomia społeczna jako narzędzie…). Samorząd ma do dyspozycji tzw. klauzule społeczne, które dają mu m.in. możliwość preferowania przy zlecaniu zadań właśnie podmiotów społecznych. Klauzule stosowane są jednak niechętnie. Jak zmienić to negatywne przyzwyczajenie? Jedną z odpowiedzi może być edukacja skierowana zarówno do służb samorządowych odpowiedzialnych bezpośrednio za organizację zamówień, jak i do decydentów - wójtów, burmistrzów i starostów.

"Nie do przecenienia wydaje się też aktywne włączenie Urzędu Zamówień Publicznych oraz Regionalnych Izb Obrachunkowych w proces promowania pozacenowych kryteriów wyboru oferty i stosowania klauzul społecznych pozwalających na przekierowanie lokalnych zamówień do sektora ekonomii społecznej".

Wracając do początku, gdzie była mowa o potrzebie wykreowania wizerunku ekonomii społecznej, jednym z działań wspierających sektor powinno być otwarcie mediów publicznych na ES. Z nieodpłatnej pomocy mediów publicznych mogą dziś korzystać organizacje pożytku publicznego (mówi o tym ustawa o pożytku w artykule 26 oraz ustawa o radiofonii i telewizji w artykule 23a). Podobny mechanizm warto zastosować do ekonomii społecznej.

Projekt „SAMO-ES. Samoorganizacja przedsiębiorstw społecznych jako odpowiedź na wyzwania społeczne” realizowany jest w partnerstwie, które tworzą Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych (lider), Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” z Cieszyna, Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni Socjalnych, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

ℹ️ Odwiedź nas: www.samo-es.pl