Publicystyka - ngo.pl

Po niemal dwóch latach od wejścia w życie ustawy o ekonomii społecznej ponad 1000 podmiotów otrzymało status przedsiębiorstwa społecznego. Nikt ich do tego specjalnie nie namawiał. Uzyskanie go wiąże się formalnie z możliwością korzystania z określonych narzędzi wsparcia (zob. Jakie wsparcie dla przedsiębiorstw społecznych). Jednak nie tylko one skłaniają podmioty ekonomii społecznej, w tym organizacje pozarządowe, do zostania przedsiębiorcą społecznym.

Fundacji Synapsis to duża, działająca już od ponad 30 lat organizacja pozarządowa, pracująca z osobami z autyzmem. W pewnym momencie postanowiła wziąć odpowiedzialność za zatrudnienie tych osób.

Pracowałam wiele lat w Fundacji Synapsis, współtworzyłam miejsca pracy osób ze spektrum autyzmu w formule Zakładu Aktywności Zawodowej. Przedsiębiorstwo społeczne, tak je od zawsze nazywaliśmy, powstało w 2007 roku i od ponad 17 lat funkcjonuje i zatrudnia 24 osoby z autyzmem. Kiedy powstawało nie było jeszcze ustawy o ekonomii społecznej i nie można było się starać o status przedsiębiorstwa społecznego, nie było żadnych instrumentów, ba, nie było definicji ekonomii społecznej. Ale to, że osoby z autyzmem muszą być aktywne zawodowo - pracować i trzeba dla nich stworzyć miejsca pracy, to było naturalne, wpisane w misję tej organizacji!

Dziś Synapsis ma zarejestrowany status przedsiębiorstwa społecznego. Sięgnęli po status z ustawy o ekonomii społecznej. Pytam Marię Jankowską (od 2005 r. Rzecznik Praw Osób z Autyzmem przy Fundacji SYNAPSIS): dlaczego się zdecydowaliście na ten status? Jakie są z tego korzyści? Dostałam trzy główne wskazania.

Zależy nam na wizerunku. Chcemy, żeby ktoś doceniał to, czym zajmujemy się od wielu lat. Czas najwyższy, żebyśmy byli wśród tego tysiąca zarejestrowanych przedsiębiorstw społecznych również i my. Mamy już status organizacji pożytku publicznego. To też jest wyzwanie dla przedsiębiorstw społecznych, żeby tego młodego statusu nie zmarnować.

Druga rzecz. Kiedy zakładaliśmy przedsiębiorstwo społeczne w czasach "przed ustawą", ze środków m.in. IW Equal (inicjatywa finansowana przez UE, która miała na celu eliminowanie nierówności i dyskryminacji na rynku pracy), PFRON-u oraz Marszałka Województwa, wprowadzaliśmy od początku mechanizmy empowermentu, czyli mechanizmy zakładające, że od początku budujemy firmę z pracownikami – z osobami w spektrum autyzmu. To będzie ich firma.

Osoby z autyzmem zatrudnione w Fundacji Synapsis w większości nie komunikują się werbalnie, chociaż są w normie intelektualnej. Bardzo źle odreagowują na fałsz, na manipulowanie nimi, na decyzję podejmowane bez ich udziału. Tak zawsze było. Od samego początku szukaliśmy więc rozwiązań, bo od samego początku chcieliśmy budować tą firmę z nimi. Szukaliśmy różnych sposobów, aby zwiększyć ich poczucie, że to ich przedsiębiorstwo.

Przedsiębiorstwo społeczne musi mieć organ konsultacyjny (o wymogach w tym zakresie przeczytacie w artykule: Przedsiębiorstwo społeczne (PS). Poznaj przepisy). To jest partycypacja w zarządzaniu. Żeby to w ogóle funkcjonowało, musi być dialog z pracownikami, w przypadki OzA, komunikacja alternatywna. Wprowadzamy ją od lat. W tym zakresie, mimo, że przecież narzucone formalnie przez ustawę, utworzenie organu konsultacyjnego podziałało bardzo dobrze. Osoby w spektrum autyzmu jeszcze bardziej niż wcześniej czują się członkami tego przedsiębiorstwa. Jeszcze bardziej poczuli tożsamość z przedsiębiorstwem i wpływ na decyzje. Wybory do organu konsultacyjnego były dla nich  przełomowe!

Formalnie do wyboru jest jeszcze trochę powodów czy korzyści z bycia przedsiębiorstwem społeczny. Można rozważać korzyści ekonomiczne (ale kalkulacja ekonomiczna wskazuje, że przedsiębiorczość społeczna, w porównaniu ze standardową działalnością gospodarczą, raczej traci niż zyskuje), można rozważać możliwości startowania w dostępnych konkursach i ubiegania się o różne wsparcie (ale tu oferta nie zachwyca). Instrumenty wsparcia są istotne, bo pieniądze są przedsiębiorstwom społecznym fundamentalnie potrzebne, żeby po prostu w sposób względnie ciągły całą tą odpowiedzialność, cały ten ciężar dźwigać.

Trzecią rzeczą, która skłoniła Synapsis do uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego jest nadzieja. Nadzieja na zmianę. Jesteśmy przedsiębiorstwem społecznym i mamy wielką nadzieję na zmianę. Zmianę w rzeczywistości zgodnie z założeniami ustawy o ekonomii społecznej, zmianę w samej ustawie, stworzenie lepszych warunków prawnych do tego, żeby się to stało. Jestem o to spokojna.

Synapsis to przykład doświadczonej organizacji, która od lat prowadziła działania odpowiadające definicji przedsiębiorstwa społecznego. Kiedy pojawiła się ustawa o ekonomii społecznej Synapsis była świadoma co robi i kwestia czy zarejestrować status sprowadzała się do podjęcia decyzji.

Nie wszystkie NGO-sy mają jednak takie rozeznanie w przepisach. Wśród części organizacji dominuje myślenie "silosowe". Są przekonane, że ustawa o ekonomii społecznej i przedsiębiorstwa społeczne to jest coś, co może dotyczyć tylko nielicznych i o wysokich wymaganiach.

Prowadziłam ostatnio webinarium dla organizacji, która zajmuje się migrantami we Wrocławiu. 160 osób na pokładzie, 80% z doświadczeniem migranckim. Robią różne rzeczy. Kiedy opowiedziałam o ustawie, ich liderka mówi: – Przecież my jesteśmy przedsiębiorstwem społecznym! No właśnie…

Projekt „SAMO-ES. Samoorganizacja przedsiębiorstw społecznych jako odpowiedź na wyzwania społeczne” realizowany jest w partnerstwie, które tworzą Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych (lider), Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” z Cieszyna, Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni Socjalnych, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

ℹ️ Odwiedź nas: www.samo-es.pl