Zakończyły się konsultacje rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku. W trzech dostępnych stanowiskach, które prezentujemy poniżej, powtarza się opinia, że projekt nie odpowiada na kluczowe problemy sektora i powinien zostać uzupełniony lub zastąpiony zgłaszanymi wcześniej przez organizacje pozarządowe dopracowanymi rozwiązaniami.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o grach hazardowych poznaliśmy pod koniec sierpnia. Organizacje pozarządowe miały miesiąc na zgłoszenie swoich uwag w procesie konsultacji. Zapowiedziany wczesną wiosną projekt od początku budził kontrowersje - głównie z powodu tego co się w nim nie znalazło. Kontrowersje te potwierdzają prezentowane niżej stanowiska.
Stanowisko Rady Działalności Pożytku Publicznego
Pierwsze z prezentowanych stanowisk to stanowisko RDPP zawarte w uchwale nr 116 z 29 września 2025 roku.
Rada Działalności Pożytku Publicznego, zwana dalej Radą po analizie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o grach hazardowych (UD 240) wyraża głębokie rozczarowanie zaprezentowanymi rozwiązaniami, które w niewielkim stopniu odnoszą się do postulatów organizacji społecznych.
(paragraf 1 ustęp 1 uchwały RDPP)
Rada Działalności Pożytku Publicznego zwraca dalej uwagę, że w nowelizacji "zamiast systemowych, oczekiwanych przez sektor rozwiązań, projektodawca proponuje zmiany o charakterze punktowym i fragmentarycznym". Wskazuje głównie, że w proponowanym projekcie brak rozwiązań dotyczących systemu zlecania zadań publicznych (odsyłając w tym miejscu do swojej wcześniejszej uchwały z kwietnia 2025 roku - zobacz uchwałę i załączony do niej projekt rozwiązań systemowych).
Rada tłumaczy, że nie może przyjąć zaproponowanego projektu bez uzupełnienia go o "zgłoszone i przyjęte wspólnie przez stronę pozarządową i samorządową propozycje".
Dalej RDPP zgłasza uwagi do szczegółowych rozwiązań zawartych w projekcie. "Część z proponowanych zmian ma charakter niepewny", i chociaż "Rada pragnie zaznaczyć, że z aprobatą odnotowuje sam kierunek niektórych zmian", to jednak ocenia, że "pozytywne intencje projektodawcy zostały w tych obszarach zniweczone przez błędy i wady legislacyjne".
Na zakończenie Rada Pożytku apeluje do Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego o podjęcie "szerszych prac, które w pełniejszy sposób podejmą wyzwanie zmiany Ustawy".
Wspólne stanowisko Forum Darczyńców i Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych
Argumentacja zawarta we wspólnym stanowisku Forum Darczyńców oraz OFOP-u również koncentruje się na braku w projekcie rozwiązań oczekiwanych przez organizacje pozarządowe. W akapicie otwierającym stanowisko przeczytamy:
Przedstawiona przez rząd nowelizacja ustawy o działalności pożytku jest w naszej ocenie niepotrzebna i w tym kształcie blokuje inne oczekiwane zmiany. Powinna zostać wycofana lub też uzupełniona o nowe tryby zlecania zadań publicznych (…).
OFOP i Forum wskazują na wspomniany już w stanowisku RDPP projekt "przemyślanych i spójnych korekt w obecnych trybach zlecania zadań oraz wprowadzeniu nowych możliwości - nowych, dodatkowych trybów, które są bardziej elastyczne niż tryby konkursowe i lepiej pasują do obecnych realiów współpracy administracji z organizacjami".
Stanowisko odwołuje się też do dwóch ważnych faktów. Informacji, że projekt dotyczący nowych trybów zlecania zadań nie budzi zastrzeżeń w Komitecie do spraw Pożytku Publicznego, a Departament Społeczeństwa Obywatelskiego uzupełnia go teraz o Ocenę Skutków Regulacji. A także deklaracji zawartej w skierowanym do FORUM i OFOP liście Przewodniczącego KPP Jana Grabca, w którym zapewnia się obie organizacje, że jest możliwość poszerzenia rządowego projektu o nowe tryby zlecania zadań.
Autorzy stanowiska tłumaczą też, że ze względu na kalendarz parlamentarny mamy teraz ostatnią szansę, żeby dokonać poważnej zmiany w zasadach zlecania zadań publicznych jeszcze w tej kadencji Sejmu. Procedowanie małej nowelizacji (propozycji rządowej), a dopiero po jej uchwaleniu zajęcie się projektem dotyczącym trybów jest niepotrzebną stratą czasu i zmniejsza szansę na wprowadzenie oczekiwanych zmian systemowych.
Stanowisko Stowarzyszenia Klon/Jawor
Schemat generalnego zastrzeżenia do zawartości projektu (braku rozwiązań systemowych) oraz uwag szczegółowych do konkretnych zapisów zachowuje również stanowisko Stowarzyszenia Klon/Jawor. Poniżej prezentujemy je w całości.
1. Konsultowana nowelizacja ustawy o działalności pożytku (ud240) powinna zostać wycofana lub też uzupełniona o propozycje, które rząd otrzymał od ekspertów i ekspertek z organizacji pozarządowych. Chodzi nam o propozycje dotyczące nowych zasad zlecania zadań publicznych - w tym nowych trybów tego zlecania. Propozycje te zawarte są w projekcie ustawy, z którym zapoznaje nas m.in. uchwała nr 47 Rady Działalności Pożytku Publicznego z dnia 2 kwietnia 2025 r.
a) uchwała
b) załącznik do tej uchwały zawiera zaproponowany projekt zmiany ustawy
Propozycje te były też wielokrotnie omawiane na portalu ngo.pl. Zobacz m.in.
c) https://publicystyka.ngo.pl/propozycje-zmian-w-ustawie-o-dzialalnosci-pozytku-publicznego-nowe-tryby-zlecania-zadan-tau
d) https://publicystyka.ngo.pl/propozycje-zmian-w-ustawie-o-dzialalnosci-pozytku-publicznego-modyfikacje-ogolnych-zasad-zlecania-realizacji-zadan-tau
2. Oceniamy, że propozycje z przedstawionego projektu (ud240) są wyrywkowe i nie poprawiają w sposób istotny ustawy o działalności pożytku. Nie odpowiadają na oczekiwania organizacji pozarządowych, które spodziewały się kompleksowych i systemowych zmian w zasadach zlecania zadań publicznych, czy szerzej w zasadach współpracy finansowej między organizacjami pozarządowymi a administracją. Taką odpowiedzią jest właśnie projekt dotyczący nowych trybów zlecania zadań publicznych. Uważamy, że nie ma sensu tracić czasu na mniejsze, punktowe zmiany (projekt ud240) - należy od razu przystąpić do zmian istotnych i realnie poprawiających sytuację organizacji pozarządowych. Rozpatrywanie teraz projektu ud240 w zaproponowanym kształcie byłoby w istocie zablokowaniem zmian systemowych i marnowało szansę na ich w miarę szybkie wprowadzenie zgodnie z oczekiwaniami trzeciego sektora. Organizacje pozarządowe co najmniej od dekady oczekują elastycznych i dostosowanych do realnych potrzeb zasad zlecania zadań publicznych.
3. Główny postulat naszego stanowiska dotyczy więc wycofania lub uzupełnienia przedstawionego projektu ud240 o opisane wyżej propozycje dotyczące nowych zasad zlecania zadań publicznych.
W drugiej kolejności chcielibyśmy też jednak odnieść się do konkretnych zapisów z projektu ud240:
a) Krytycznie oceniamy propozycję dopisania obrony cywilnej do sfer pożytku (zmiany w art. 4 ustawy). Tym pomysłem projektodawca ugruntowuje negatywną praktykę zawężającego interpretowania zapisów z artykułu 4, zmierzającą do dosłownego odczytywania poszczególnych obszarów (jeden do jeden), a przez to arbitralnego wyłączania z nich niektórych działań. Uważamy, że nie powinno się w dalszym ciągu rozbudowywać katalogu z art. 4 - powinno się raczej myśleć o redefinicji sfer pożytku, tak żeby można je było stosować elastycznie i racjonalnie.
b) Propozycja dopuszczenia do konkursów tzw. uproszczonych wzorów (zmiana w art. 19a dodanie po ust. 7a ustępu 7aa):
i. to naszym zdaniem, de facto wprowadzenie “boczną furtką” innego, kolejnego trybu zlecania zadań publicznych tyle, że bez całej procedury, która by to umożliwiała, a to oznacza chaos po obu stronach: i administracji i organizacji pozarządowych
ii. spowoduje również, że osoby oceniające wnioski w konkursach ofert nie będą w stanie zastosować kryteriów oceny z ustawy o pożytku. Spowoduje to duże zamieszanie i wpłynie negatywnie na kształt konkursów.
c) Mamy poważne wątpliwości czy należy w zaproponowany sposób likwidować Fundusz Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego (uchylenie artykułu 27ab, nowy art. 27ac i zmiany w ustawie o grach hazardowych). Mechanizm 1,5% opiera się na założeniu, że podatnicy kierują część swojego podatku do organizacji pożytku publicznego. Środki, które zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami trafiałyby do Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, nie będą już trafiać do OPP, ale do szerszego grona organizacji - również do organizacji pozarządowych, które nie mają zarejestrowanego statusu organizacji pożytku publicznego. W naszej ocenie jest to pogwałcenie podstawowego założenia, które towarzyszyło twórcom przepisów o 1% (obecnie 1,5%), polegającego na tym, że podatnik wspiera wyróżnioną ustawowo grupę organizacji pożytku.
d) Wskazanie, że 24 kwietnia ma być Dniem Społeczeństwa Obywatelskiego (nowy art. 5d) nie jest w naszej opinii wystarczająco uzasadnione. Powiązanie tego święta z datą uchwalenia ustawy o działalności pożytku sugeruje, że działania społeczeństwa obywatelskiego ograniczają się do tego co opisuje ustawa (współpraca z administracją, organizacje pozarządowe i organizacje pożytku, wolontariat). Społeczeństwo obywatelskie to bardzo szerokie pojęcie zawierające wiele rodzajów aktywności obywatelskiej. Chociaż uważamy, że organizacje pozarządowe są jednym z najważniejszych przejawów tej aktywności, to nie wydaje się, żeby kluczowa dla nich ustawa o pożytku była aktem prawnym o wystarczającym zakresie i randze, spełniającą funkcję naczelnego symbolu dla społeczeństwa obywatelskiego.
Należy tu też wspomnieć, że mamy już podobne święto - 27 lutego Światowy Dzień Organizacji Pozarządowych. Być może jest to jedna z alternatywnych dat, które można rozważać.
Ponadto sądzimy, że rzeczywiste potrzeby organizacji pozarządowych nie sprowadzają się do nowych odznak i świąt, a do systemowego spojrzenia na zasady współpracy finansowej opisane w ustawie o pożytku, w tym w szczególności zasady zlecania zadań publicznych. Oczekiwalibyśmy, że ustawodawca pochyli się bardziej nad tymi właśnie zagadnieniami.
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
