Publicystyka - ngo.pl

"Skierowałem ustawę dot. oświaty do ponownego rozpatrzenia. Uznajmy sprawę za zakończoną. Nie są nam teraz potrzebne kolejne spory" – uzasadnił weto prezydent Andrzej Duda.

Mianem "Lex Czarnek" określana została nowelizacja prawa oświatowego – przygotowana w ministerstwie edukacji i przyjęta przez większość rządzącą w Sejmie, która dodatkowo odrzuciła sprzeciw Senatu. Zakładała m.in. wzmocnienie roli kuratorów oświaty, a więc ułatwienie im zawieszania i zwalniania dyrektorów oraz nowe zasady współpracy szkół z organizacjami społecznymi  – zaproszenie NGO do prowadzenia zajęć wymagałoby pozytywnej opinii kuratora (przypomnijmy: kuratorów powołuje resort).

Czyli dyrektor szkoły lub placówki był w zawetowanej przez prezydenta nowelizacji zobowiązany  – nie później niż dwa miesiące przed rozpoczęciem zajęć prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje – uzyskać szczegółową informację o planie działania na terenie szkoły oraz konspekt zajęć i materiały wykorzystywane na oferowanych zajęciach, a także uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty dla działań takiej organizacji na terenie szkoły lub placówki; udział ucznia w zajęciach prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje będzie wymagał pisemnej zgody rodziców niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniego ucznia –  informowało o szczegółach ministerstwo.

Młodzież, organizacje społeczne i samorządy apelowały do prezydenta o weto. Andrzej Duda poinformował w środę, że wetuje ustawę.

Nowelizacja wzbudziła niepokój organizacji społecznych, które wyrażając sprzeciw, informowały o tym, co w praktyce oznacza dla szkolnictwa oraz uczniów i uczennic oraz apelowały o prezydenckie weto. "Po wejściu w życie nowych przepisów, nakładających na dyrektorów szkół oraz organizacje obowiązek uzyskania od kuratora oświaty specjalnego pozwolenia na każdą pozarządową aktywność na terenie szkoły, obecność NGO-sów w systemie edukacji zostanie sparaliżowana. Dotyczy to nie tylko tych podmiotów, które wspierają nauczycieli w realizacji podstawy programowej czy przygotowują zajęcia pozalekcyjne, ale również klubów sportowych, organizacji działających w sferze kultury oraz stowarzyszeń i fundacji prowadzących niezwykle ważne programy profilaktyczne" – oceniła Warszawska Rady Pożytku. 

"Jeśli to nastąpi [przyjęcie ustawy – od red.], to o tym, jak rozwija się szkoła, de facto będzie decydować kurator. Będzie on miał chociażby wpływ na to, jakie organizacje społeczne mogą działać w szkole. Może warto podkreślić, że nie chodzi tylko o to, na co część polityków jest zafiksowana, czyli edukację seksualną. Intencją zmian jest ograniczenie współpracy ze wszystkimi organizacjami społecznymi. To kurator uzna, które z nich mogą prowadzić zajęcia dodatkowe i pomagać w realizacji podstawy programowej" – przestrzegała w rozmowie z portalem ngo.pl Iga Kazimierczyk, prezeska Fundacji Przestrzeń dla Edukacji. 

"Drugim problemem jest to, że kurator będzie faktycznie wybierał i odwoływał dyrektora. Samorządy będą ponosić pełne koszty finansowe utrzymania szkoły, będą mieć jednak ograniczony wpływ na jakość zarządzania placówką. Kurator będzie mógł pozbywać się niepokornych dyrektorów w wyniku prowadzonych kontroli i z uzasadnieniem «niewykonania zaleceń pokontrolnych». I nie przewiduje się żadnej ścieżki odwoławczej, więc ani uczennice i uczniowie, ani rodzice, ani samorząd nie będą mogli się sprzeciwić" – kontynuowała ekspertka.

Kiedy pojawił się projekt nowelizacji ustawy oświatowej, Iga Kazimierczyk wyjaśniła, jakie znaczenie dla polskiej szkoły mają organizacje społeczne, pisząc w portalu ngo.pl:

Ekspertka wyliczała, że organizacje społeczne przeprowadzały wiele szkoleń dla uczniów oraz we współpracy z ośrodkami doskonalenia nauczycieli realizowały programy dla kadry pedagogicznej.

Na konsekwencje utrudniania działalności organizacjom społecznym przez "Lex Czarnek" zwracała uwagę również młodzież. "Jeśli pojawi się osoba w kryzysie psychicznym albo po próbie samobójczej, to nie będzie szans na szybką i sprawną reakcję, bo wejście do szkoły NGO, która mogłaby wesprzeć nauczycielkę lub nauczyciela zostanie obwarowane różnorakimi obostrzeniami" – wyjaśnił Dominik Kuc, Ranking Szkół LGBTQ+. 

Inna działaczka Rankingu Szkół LGBTQ+, Agata Zapora, dodawała: "Wszystko to odbije się na młodych ludziach, którzy nie będą mieli dostępu do edukacji pozaprogramowej, czyli obywatelskiej, demokratycznej, na rzecz wspierania różnorodności, czy seksualnej".

Podobnymi obawami w rozmowie z portalem ngo.pl podzieliła się także Judyta Rudnicka, nauczycielka w Szkole Podstawowej nr 103 w Warszawie: "Szkoła przestanie być spontaniczna. Ona i tak w czasach pandemii jest nudna, wiele osób do nas nie przychodzi, nie jeździmy na wycieczki, a teraz jeszcze okaże się, że z dnia na dzień nie mogę zaprosić NGO, która przyjdzie mi do głowy. W klasie może być kryzys, problemy z agresją, dzieci zgłaszają myśli samobójcze – w żadnym przypadku nie będę mogła na bieżąco prosić o wsparcie. Na pewne rzeczy trzeba reagować od razu, a nie zmuszać nas do kolejnej biurokracji".

Kiedy ustawa trafiła na biurko prezydenta, NGO, samorządy i młodzież apelowały do Andrzeja Dudy o jej zawetowanie. Organizatorzy kampanii Wolna Szkoła, która zrzeszają ponad 100 organizacji społecznych, związków nauczycielskich i korporacji samorządowych, spotkali się z odpowiadającą w Kancelarii Prezydenta za dialog społeczny minister Bogną Janke. Wcześniej z pierwszą damą Agatą Dudą na temat obaw wobec "Lex Czarnek" rozmawiały posłanki Koalicji Obywatelskiej.

W środę, 2 marca prezydent Andrzej Duda poinformował o zawetowaniu "Lex Czarnek".