Publicystyka - ngo.pl

Niech te kilka dni opadów śniegu z deszczem nas nie zmyli. Jest styczeń, a już mamy suszę. Praktycznie bezśnieżna zima to po zeszłorocznej, już bardzo poważnej suszy, naprawdę zły znak. Przypomnijmy, że w 2019 roku w ponad 250 miastach i miasteczkach w Polsce wprowadzono ograniczenia w korzystaniu z wody. Pod groźbą kar finansowych wprowadzono zakazy podlewania ogródków czy mycia samochodów. W tym roku szykujmy się na dużo gorszy scenariusz.

Szykujmy się… Ale jak? Rolą społeczników jest domagać się w tej sprawie informacji od władz. Miasta nauczone zeszłoroczną suszą powinny już zacząć przygotowywać się doraźnie na tegoroczny kryzys (oby tylko kryzys, a nie katastrofę). W pierwszej kolejności powinny być opracowane jasne procedury działania, które zostaną wdrożone odpowiednio wcześnie. Ważne jest to, by nie zaskoczyć mieszkańców – żyjąc w mieście może nam się wydawać, że suszy nie ma, nie doświadczamy jej przecież na co dzień. O niskim stanie wód mogą nam najwyżej przypomnieć kamienie wystające po raz kolejny z dna rzeki.

W wielu miastach zapanowała w zeszłym roku moda na ogłaszanie „alarmów klimatycznych“. Była to często czysto polityczna reakcja na to, jak silnie obecny zaczął być w polskiej debacie publicznej temat zmian klimatu. Niestety, w większości przypadków taki „alarm“ nie przekładał się na żadne realne działania. Co gorsza, często służył do umywania rąk przez władze lokalne i zwalania odpowiedzialności na władze krajowe – tak, jak to miało miejsce w Warszawie, gdzie rezolucja klimatyczna Rady Warszawy w rzeczywistości jedynie wzywała do działań rząd. Tymczasem miasta muszą zacząć patrzeć na to, co same mogą zrobić, aby po pierwsze zaadaptować się do skutków zmian klimatu, a po drugie, obniżyć swój negatywny wpływ na klimat przez redukcję emisji CO2.

To drugie jest kwestią na tyle złożoną, że na razie ją zostawmy. Jeśli zaś chodzi o adaptację, to właśnie susza jest pierwszym zjawiskiem, do którego będziemy musieli się przyzwyczaić i chronić przed jego skutkami. Przede wszystkim, najlepszą odpowiedzią na suszę związaną z niskim stanem wód jest poprawienie retencji. W skrócie: jeśli pod nami jest mało wody, którą moglibyśmy pobierać, to zbierzmy jak najwięcej tej, która spada z góry. Poza tym, nie do wszystkich czynności musimy koniecznie wykorzystywać wodę z miejskiego wodociągu, która jest w wielu miastach naprawdę wysokiej jakości i nadaje się do picia. Można pomyśleć o wykorzystaniu deszczówki lub tak zwanej wody szarej. Niektóre miasta już zaczynają w tej sprawie działać.

Dobrym rozwiązaniem jest też wspieranie tak zwanej małej retencji. Samorząd w Warszawie w zeszłym roku zaczął konsultacje na temat tego, jak dofinansowywać przydomowe zbiorniki na deszczówkę.

Jeśli chodzi o wodę szarą, to tu mamy wiele do zrobienia jako obywatele. Woda szara to ta woda, która została już przez nas wykorzystana, np. do kąpieli czy mycia naczyń i nie nadaje się do picia, ale do innych czynności jak najbardziej.

Jej wykorzystywanie nie jest takie proste – trzeba mieć oddzielne przewody kanalizacyjne do jej zbierania. Możemy zainteresować się możliwościami jej wykorzystania jako obywatele, ale możemy i powinniśmy też oczekiwać, że wszelkie nowe inwestycje w naszym mieście będą tworzone tak, by przygotować się na przyszłe niedobory wody.

Wreszcie, dzięki odpowiedniej polityce miejskiej, można nakłonić obywateli do większego oszczędzania wody. Długie prysznice, codzienne kąpiele w wannie, beztroskie odkręcanie wody przy byle okazji – o tym będziemy musieli w najbliższych latach zapomnieć. Nasz samorząd musi przygotować się na kryzys, ale wodę zacznijmy oszczędzać wszyscy, solidarnie. Dobrym pomysłem jest więc premiowanie niskiego zużycia wody, np. poprzez powiązanie opłat za wodę z innymi opłatami. Taki system działa już w Kamieniu Pomorskim, gdzie opłaty za wywóz śmieci zależą właśnie od zużycia wody w danym lokalu.

To tylko kilka przykładów doraźnych działań mogących nas uchronić przed kryzysem związanym z brakiem wody pitnej w miastach. Potrzebne jest podejście kompleksowe, debata i konsultacje społeczne.

Polityka miejska już nieraz zmieniła się pod wpływem presji mieszkańców – tak może być i tym razem. Jedno jest pewne: czasu do stracenia nie ma zbyt wiele.

Jan Mencwel  – aktywista, prezes Miasto Jest Nasze, publicysta.