Publicystyka - ngo.pl

W ostatnich latach działania na rzecz uchodźców przestały być domeną niewielkiej grupy wyspecjalizowanych i doświadczonych w tym obszarze organizacji, a stały się wyzwaniem stojącym przed dużą częścią polskiego sektora społecznego. Jak podaje GUS w 2022 r. ok. 17 tys. stowarzyszeń i fundacji podjęło działania na rzecz osób potrzebujących pomocy w związku z wojną prowadzoną na terytorium Ukrainy. Oznacza to, że w pierwszym roku od wybuchu pełnoskalowej wojny niemal co czwarta polska organizacja (23%) zaangażowała się w pomoc uchodźcom. Dwa lata później – na początku 2024 r. – skala i charakter potrzeb zmieniły się, jednak w dalszym ciągu ok. 1 mln uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy przebywa w Polsce.

Najnowsze badania Stowarzyszenia Klon/Jawor i Humanitarian Leadership Academy, a także badania Konsorcjum Migracyjnego i Fundacji Ashoka potwierdzają, że to był trudny czas dla wielu organizacji. Konieczność działania w kryzysie, ciągle zmieniające się warunki, ogromna skala potrzeb przytłoczyły wiele osób z NGO. Jak opisują uczestnicy i uczestniczki badania Klon/Jawor: „rok 2022 pamiętam jak sen”, „pracowało się od 6 rano do kolejnego poranka”, „nikt nie był przygotowany na taką skalę działań i wszystkich to przerosło”.

Jednak organizacje wspierające uchodźców są zdeterminowane i nadal działają na pełnych obrotach. Podkreślają, że trudna sytuacja i działanie w kryzysie wiele ich nauczyły. Doświadczenia NGO działających na rzecz osób uchodźczych to lekcje na przyszłość nie tylko dla nich samych, ale również dla całego sektora. Czego możemy się od nich nauczyć?

🔶 Po pierwsze, wspólna odpowiedzialność. Kryzysowych sytuacji nie da się udźwignąć w pojedynkę, trzeba szukać wsparcia i działać komplementarnie. Uzupełniać swoje wzajemne zasoby, budować sieci, szukać nowych partnerów. Jak wynika z raportu „Kiedy praca w kryzysie staje się codziennością”, organizacje wspierające uchodźców i uchodźczynie postrzegają rozszerzenie sieci kontaktów i wzrost współpracy jako najbardziej trwałą zmianę ostatnich dwóch lat. Ich kluczowymi partnerami są obecnie inne polskie NGO oraz zagraniczne organizacje pozarządowe. 

Dużą rolę w reakcji na kryzys odegrały również grupy nieformalne i inicjatywy oddolne, co podkreśla raport „Gdzie teraz jesteśmy?”. Połączenia sił różnych podmiotów, a przez to też lepsza koordynacja działań humanitarnych były konieczne w obliczu skali wyzwań, jakie przyniosło przybycie osób z objętej wojną Ukrainy.

🔶 Kolejną kluczową sprawą jest dbanie o zespół. W działaniu kryzysowych łatwo przekroczyć swoje granicę, stracić z oczu własny dobrostan czy innych członków zespołu. Dane pokazują dużą skalę wypalenia wśród osób z NGO wspierających uchodźców i uchodźczynie. Równocześnie większość z tych organizacji podjęło już działania antywypaleniowe i zdaje sobie sprawę z wyzwań związanych z dobrostanem zespołu. Przedstawiciele i przedstawicielki NGO chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami na ten temat.

🔶 Trzecią kwestią jest wykorzystanie nowych możliwości, które przyniosła współpraca międzynarodowa. Kryzys uchodźczy poskutkował także pojawieniem się w Polsce organizacji międzynarodowych i zagranicznych NGO (INGO), które wsparły polski sektor pozarządowy w działaniach humanitarnych. Aż 70% organizacji wspierających uchodźców współpracuje z zagranicznymi organizacjami, podczas gdy w całym sektorze pozarządowym takie kontakty są dużo rzadsze (25% wszystkich polskich NGO). Organizacje wspierające uchodźców posiadają więc duże doświadczenie we współpracy z międzynarodowymi partnerami i mają wiele wskazówek, jak je podejmować i zorganizować na partnerskich zasadach. 

🔶 Czwartą lekcją jest zarządzanie zmianą. Organizacje musiały reagować bardzo szybko, zarówno na potrzeby osób uchodźczych, jak i duże zmiany w wielkości budżetu i zespołu. Wiele organizacji doświadczyło szybkiej profesjonalizacji, z mniejszych podmiotów stały się takimi, które zatrudniają ponad 20 osobowy zespół, posiadają wykwalifikowanych pracowników i duży budżet. Jak podkreśla raport Konsorcjum Migracyjnego i Ashoki: „Wiele organizacji zgłosiło rozrost zespołu jako poważne wyzwanie, które na wczesnym etapie kryzysu pozwoliło podołać skali potrzeb i oczekiwań odnośnie do pomocy, ale po dwóch latach okazywało się obciążeniem administracyjnym”.

🔶 Ostatnim ważnym tematem jest konieczność patrzenia w przyszłość. Nie tylko skupianie się na tym, co tu i teraz, ale planowanie strategiczne swoich działań i rozwoju organizacji. Dodatkowo, potrzebne jest myślenie szerzej o zmianie społecznej względem osób uchodźczych w Polsce poprzez edukację polskiej społeczeństwa i działania rzecznicze na rzecz zmian prawnych, systemowych. Konieczność budowania koalicji rzeczniczych to ważna rekomendacja wynikająca z badania Stowarzyszenia Klon/Jawor, jak i innych opracowań.

Wokół tych pięciu tematów skupimy się w najbliższym cyklu Pod Lupą „Lekcje z kryzysu. Doświadczenia NGO wspierających uchodźców”. Jest to cykl portalu ngo.pl i Badań Klon/Jawor, w którym bierzemy na warsztat wybrane zagadnienie dotyczące życia organizacji społecznych. Tym razem cykl przygotowujemy w partnerstwie z Fundacją Ashoka i Konsorcjum Migracyjnym, więc będziemy mieć dla Was jeszcze więcej ciekawych treści. Przez cały czerwiec będziemy publikować materiały z danymi, jak i praktyczne wskazówki, refleksje od ekspertów i ekspertek. Tak więc zostańcie z nami i zapraszamy do lektury!

• Pod lupą ngo.pl: Lek na całe zło. Wizerunek NGO
• Pod lupą ngo.pl: Jak osiągnąć dziś zmianę? O rzecznictwie NGO
• Pod lupą ngo.pl: Czy tu zaszła zmiana? Sektor społeczny w XXI wieku
• Pod lupą ngo.pl: Jacy jesteśmy? Kondycja III sektora
• Pod lupą ngo.pl: Postfilantropia? Jak pomagamy w XXI wieku
• Pod lupą ngo.pl: Wieś, obywatele, działanie
• Pod lupą ngo.pl: Rok w pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Jak Polki i Polacy widzą organizacje społeczne?
• Pod lupą ngo.pl: Praca wzbogaca? O pracy w NGO
• Pod lupą ngo.pl: Organizacje wobec pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Style zarządzania