Publicystyka - ngo.pl

Organizacje pozarządowe w Polsce stanęły przed bezprecedensowym wyzwaniem po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku. Przyjazd setek tysięcy uchodźców i uchodźczyń wymagał natychmiastowej mobilizacji zasobów i podjęcie z dnia na dzień działań humanitarnych, które wcześniej były domeną wyspecjalizowanych podmiotów. 

Początkowy chaos z czasem ewoluował w zorganizowaną i skoordynowaną pomoc. Jednakże obecnie, po ponad dwóch latach od eskalacji wojny, organizacje wspierające uchodźców nieustannie zmagają się z niepewnością i koniecznością nawigowania w niestabilności.

👉 Popłyniemy albo utoniemy: liderki i liderzy lokalnych NGO po „first response” na kryzys humanitarny

W pierwszym miesiącach po eskalacji wojny, w fazie recepcji, NGO-sy organizowały noclegi, żywność, dostęp do podstawowej opieki medycznej. Z czasem, potrzeby osób przebywających w Polsce ewoluowały, wymagając bardziej zaawansowanego wsparcia psychologicznego, edukacyjnego i językowego. Dziś, w okresie integracji nowych mieszkańców do polskiej społeczności, priorytetowe są działania włączające np. w rynek pracy.

Organizacje pozarządowe musiały szybko dostosować swoje działania do tych dynamicznych zmian. „Profil potrzeb beneficjenta bardzo się zmienił, bo te potrzeby pierwszej fali były inne niż te obecne. Staramy się podążyć za beneficjentem, cały czas badamy jego potrzeby i opinie” – mówi jedna z osób uczestniczących w badaniu.

Od 2022 roku organizacje wspierające uchodźców doświadczyły zarówno wzrostu zasobów, jak i ich późniejszego ograniczenia. W 2023 roku 72% organizacji deklarowało zwiększenie budżetu na działania na rzecz uchodźców w porównaniu do 2021 roku, a 47% zwiększyło swoje zespoły pracownicze i wolontariackie.

Zmiany te były wynikiem pojawienia się w Polsce organizacji międzynarodowych (np. UNICEF) i międzynarodowych NGO-sów (tzw. INGO-sów, czyli international non-governmental organisations). To właśnie fundusze tych organizacji były kluczowym źródłem finansowania działań na rzecz uchodźców dla 38% badanych organizacji. Były – ponieważ organizacje międzynarodowe i INGO-sy się z Polski wycofują.

👉 Rozsadnik dla dobra

Jak deklarują badani, już w połowie 2023 zaczęły pojawiać się kłopoty z dostępnością funduszy na działania skierowane do uchodźców, co uruchomiło w organizacjach swego rodzaju efekt domina.

„W zeszłym roku oni byli w stanie reagować natychmiast na wszystko: lekarz prywatnie, zakup wózka inwalidzkiego za 10 tysięcy, bilet do Kolumbii dla powracających… A teraz tego nie ma” – opisuje jedna z osób zaangażowanych w pomoc. Brak stabilności finansowej zmusza organizacje do ograniczania zakresu działań oraz redukcji zatrudnienia i zwalniania doświadczonych pracowników.

Na tę sytuację nakładają się problemy związane z kapitałem ludzkim w organizacjach wspierających uchodźców. Niestety, wypalenie w zespołach tych organizacji jest problemem powszechnym. 60% organizacji ma problem z wypaleniem wśród swoich pracowników lub wolontariuszy, a jeszcze więcej przewiduje, że problem będzie w przyszłości narastał.

👉 Doświadczenie graniczne — być tam, gdzie trzeba: Związek Ukraińców w Polsce, Dom Ukraiński w Przemyślu

Organizacje pozarządowe nie funkcjonują w próżni i bezpośredni wpływ na ich sytuację ma panujący kontekst społeczny czy polityczny. Początkowy entuzjazm i gotowość do pomocy wśród Polaków zaczęły ustępować miejsca zmęczeniu i narastającym napięciom.

Jak wynika z badania Centrum Badań Opinii Społecznej dotyczącego stosunku Polek i Polaków do uchodźców z Ukrainy, w marcu 2022 r. przyjęcie uchodźców popierało 94% Polaków, ale w listopadzie 2023 r. odsetek ten spadł do 62%. Jeśli zaś chodzi o uchodźców i uchodźczynie z innych krajów niż Ukraina, to poparcie dla przyjmowania uchodźców innych narodowości jest dużo niższe (na poziomie około 40% (badania CBOS).

Negatywne nastawienie do uchodźców obserwują też badane organizacje i obawiają się, że taki trend będzie się pogłębiał. 44% NGO-sów wskazuje, że codzienne działanie utrudnia im niekorzystne nastawienie opinii publicznej do uchodźców i uchodźczyń, a jeszcze więcej organizacji (64%) spodziewa się, że takie negatywne nastawienie będzie wzrastać w kolejnych latach. W wywiadach przedstawiciele organizacji podawali przykłady rosnących nastrojów antyukraińskich oraz mniejszej chęci Polek i Polaków do angażowania się w działania na rzecz uchodźców.

Organizacje pozarządowe są zdeterminowane, aby nadal wspierać uchodźców. Większość badanych podmiotów zamierza utrzymać lub nawet rozwijać swoje działania na rzecz uchodźców przez najbliższe dwa lata. I to pomimo obecnych trudności, a także prognoz dotyczących pogłębiania się wyzwań związanych z finansowaniem, wypaleniem w zespołach czy nastrojami społecznymi.

Organizacje wygrywają swoją elastycznością i zdolnością do adaptacji. Ta zdolność ma charakter prawdziwie praktyczny, a nie teoretyczny. W wywiadach pytałyśmy przedstawicieli i przedstawicielki organizacji o to, na ile wnioski wyciągane z działania w kryzysie budują odporność organizacji. Badani nie mieli na to gotowej odpowiedzi. Zdaje się, że to dobrze oddaje pozarządowego ducha — adaptację do zmiany NGO-sy po prostu robią, wdrażają w działaniu, a nie tylko o niej rozmyślają.

• Pod lupą ngo.pl: Lek na całe zło. Wizerunek NGO
• Pod lupą ngo.pl: Jak osiągnąć dziś zmianę? O rzecznictwie NGO
• Pod lupą ngo.pl: Czy tu zaszła zmiana? Sektor społeczny w XXI wieku
• Pod lupą ngo.pl: Jacy jesteśmy? Kondycja III sektora
• Pod lupą ngo.pl: Postfilantropia? Jak pomagamy w XXI wieku
• Pod lupą ngo.pl: Wieś, obywatele, działanie
• Pod lupą ngo.pl: Rok w pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Jak Polki i Polacy widzą organizacje społeczne?
• Pod lupą ngo.pl: Praca wzbogaca? O pracy w NGO
• Pod lupą ngo.pl: Organizacje wobec pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Style zarządzania