Publicystyka - ngo.pl

Postępowanie nieco się różni w zależności od tego, czy dana osoba jest objęta Ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa czy też decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy.

Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa obejmuje przede wszystkim:

1. obywateli Ukrainy, którzy od dnia 24 lutego 2022 r. przybyli na terytorium Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa,
2. oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Polski.

Ochroną tą zostały również objęte osoby nieposiadające obywatelstwa ukraińskiego, które są małżonkami obywateli Ukrainy, o ile przybyły one do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Ustawa ma także zastosowanie do dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę̨, która jest osobą, o której mowa powyżej (jest obywatelem Ukrainy lub małżeńskim obywatela Ukrainy i przybyła na terytorium Polski po 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa)

Pobyt tych osób na terytorium Polski jest legalny.

Na podstawie Decyzji wykonawczej Rady (UE) ochroną na terytorium UE objęto:

1. obywateli Ukrainy zamieszkałych w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r.;
2. bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy przed dniem 24 lutego 2022 r. korzystali z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej w Ukrainie; oraz
3. członków rodzin tych osób.

Dodatkowo Państwa członkowskie powinny stosować decyzję albo odpowiednią ochronę przewidzianą w ich prawie krajowym w odniesieniu do bezpaństwowców i obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy są w stanie udowodnić, że przed dniem 24 lutego 2022 r. legalnie przebywali w Ukrainie na podstawie ważnego zezwolenia na pobyt stały wydanego zgodnie z prawem ukraińskim i którzy nie są w stanie w bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić do kraju lub regionu pochodzenia. Decyzja obejmuje wysiedleńców, którzy musieli opuścić Ukrainę począwszy od dnia 24 lutego 2022 r.

Rejestracja pobytu

Jeśli osoby przybywające z Ukrainy potrzebują pomocy doraźnej (noclegu, pożywienia, ubrań) – powinny udać się do punktu recepcyjnego. Najczęściej są one zlokalizowane są w centrach miast, na dworcach kolejowych lub blisko granicy.

W Warszawie punkt recepcyjny działa obecnie na Dworcu Zachodnim i przy Dworcu Wschodnim.

Zgodnie z ustawą, gdy z jakiegoś powodu wjazd osoby z Ukrainy na terytorium Polski nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, wówczas pobyt tej osoby na terytorium Polski rejestruje Komendant Główny Straży Granicznej.

Zarejestrowanie pobytu na terytorium Polski następuje na wniosek danej osoby, złożony nie później niż 90 dni od dnia wjazdu. Obecnie rejestracja prowadzona jest przez urzędy gmin (miast).

Jeśli osoba z Ukrainy nie ma pieczątki w dokumencie podróży, nie musi się martwić: w takiej sytuacji wystarczy, gdy złoży oświadczenie, kiedy wjechała na teren Polski.

Numer PESEL

Aby skorzystać z różnych świadczeń dostępnych osobom uciekającym z Ukrainy, powinny one złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL.

Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie (w formie papierowej), z własnoręcznym czytelnym podpisem, wypełnionym przez wnioskodawcę albo przez pracownika tego organu na podstawie danych podanych przez wnioskodawcę.

Co należy zabrać ze sobą? 

1. dokument podróży (np. paszport), paszport wewnętrzny, dowód osobisty lub inny dokument ze zdjęciem, w przypadku dzieci może być to akt urodzenia. Dokumentów tych nie trzeba tłumaczyć. Jeśli dana osoba nie posiada dokumentu tożsamości, potwierdzenie tożsamości następuje na podstawie oświadczenia; 
2. zdjęcie, zrobione wcześniej u fotografa (na stronie urzędu powinny znajdować się adresy fotografów, gdzie możesz zrobić zdjęcie bez opłat. Jeżeli nie ma takich informacji, należy skontaktować się z punktem informacyjnym); 
3. telefon – będzie potrzebny do uruchomienia Profilu Zaufanego (podpisu elektronicznego). Ważne, aby był to polski numer. Karty SIM są nieodpłatnie rozdawane w punktach recepcyjnych. Podczas nadawania numeru PESEL, nadawany jest również Profil Zaufany. Telefon potrzebny będzie do potwierdzenia odebrania wiadomości mailowych i SMS z kodami, aby można było uruchomić Profil Zaufany.
4. numer rezerwacji, który osoba otrzymała wcześniej (jeśli w danym urzędzie taki system funkcjonuje).

Osoba, której został nadany numer PESEL dodatkowo otrzyma: 

1. elektroniczną tożsamość, dostępną w telefonie, którą można się wylegitymować we wszystkich urzędach, szkołach, u lekarza itd. 
2. podpis elektroniczny (Profil Zaufany), dzięki któremu będzie można elektronicznie składać wnioski w polskich urzędach (np. o pomoc finansową). 

Jeśli otrzymałeś numer PESEL przed rozpoczęciem rejestracji (tj. przed 16.03.2022), wówczas, aby móc korzystać ze świadczeń finansowych, wniosek należy uzupełnić o odciski palców i zdjęcie. Wówczas w systemach informatycznych uzyskasz status UKR.

Zatrudnienie

Osoby objęte ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa mają możliwość wykonywania pracy na takich samych zasadach jak obywatele Polski.

Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest jednak obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez cudzoziemca powiadomić o tym fakcie urząd pracy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.

Po nadaniu numeru PESEL osoba z Ukrainy może również zarejestrować się oraz zostać uznana za osobę bezrobotną albo poszukującą pracy (również jeśli w Ukrainie była już na emeryturze). Rejestracją bezrobotnych zajmują się Powiatowe Urzędy Pracy.

Jeśli osoba z Ukrainy posiada numer PESEL, może podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Świadczenia

Osoby objęte ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa mają prawo do: 

1) świadczeń rodzinnych 

2) świadczenia wychowawczego, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Polski,

3) świadczenia dobry start, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Polski,

4) rodzinnego kapitału opiekuńczego, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Polski,

5) dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Polski.

Obywatelowi Ukrainy, przebywającemu na terytorium Polski, którego pobyt jest uznawany za legalny i który został wpisany do rejestru PESEL, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, a także przysługuje mu pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Ważne jest również to, że jeśli złożyłeś wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej (status uchodźcy, ochrona uzupełniająca) lub zadeklarowałeś zamiar złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce, możesz wycofać taki wniosek lub deklarację. Wówczas będziesz objęty ochroną na terytorium Polski. Pamiętaj, aby wystąpić wtedy o nadanie numeru PESEL.

Jak, kiedy i dlaczego można wycofać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej?

Rejestracja pobytu

Jeśli dana osoba znalazła się w grupie osób objętych decyzją wykonawczą Rady (UE), wówczas powinna złożyć wniosek do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców.

Zgodnie z ustawą z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po przyjeździe na terytorium Polski cudzoziemcowi lub cudzoziemce korzystającym z ochrony czasowej wydaje się, na ich żądanie, zaświadczenie potwierdzające korzystanie z ochrony czasowej.

Takie zaświadczenie jest ważne do dnia, w którym upływa okres, na jaki udziela się ochrony czasowej zgodnie z decyzją Rady Unii Europejskiej.

W przypadku przedłużenia tego okresu na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej, okres ważności zaświadczenia ulega stosowanemu przedłużeniu z mocy prawa.

Zaświadczenie jest wyłącznym dowodem korzystania z ochrony czasowej w Polsce i w okresie swojej ważności poświadcza prawo jego posiadacza do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Osoba objęta tą ochroną ma prawo m.in. do:

1. uzyskania dokumentów pobytowych obejmujących cały okres trwania czasowej ochrony (niestety w Polsce wciąż nie zostały przyjęte stosowne przepisy wykonawcze w tym zakresie),
2. uzyskania dokumentu podróży, w przypadku jego nieposiadania (niestety w Polsce wciąż nie zostały przyjęte stosowne przepisy wykonawcze w tym zakresie),
3. podejmowania działalności na własny rachunek lub pracy najemnej na podobnych warunkach jak obywatele Państwa Członkowskiego, z uwzględnieniem zasad obowiązujących w zawodach,
4. korzystania z możliwości edukacyjnych, w tym kształcenia dla osób dorosłych, kształcenia zawodowego i praktycznego zdobywania umiejętności zawodowych.

Szef Urzędu ds. Cudzoziemców zapewnia, na żądanie osoby objętej ochroną czasową, opiekę medyczną oraz przyznaje pomoc przez zakwaterowanie i wyżywienie albo pomoc w postaci świadczenia pieniężnego.

Pomoc realizowana poprzez zakwaterowanie i wyżywienie obejmuje: 

1) stałą pomoc pieniężną na zakup środków czystości i higieny osobistej albo środki czystości i higieny osobistej;

2) pomoc w formie nauki języka polskiego i podstawowych materiałów  niezbędnych do nauki tego języka;

3) pomoce dydaktyczne dla dzieci korzystających z nauki i opieki w publicznych placówkach, szkołach podstawowych lub szkołach ponadpodstawowych;

4) finansowanie przejazdów środkami transportu publicznego:

a) w celu leczenia lub poddania się szczepieniom ochronnym,

b) w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Wyżywienie, z którego korzysta małoletnie dziecko, powinno być́ dostosowane do jego wieku.

W zamian za wyżywienie dziecka do ukończenia przez nie 6 lat lub ucznia szkoły podstawowej lub szkoły ponadpodstawowej przysługuje ekwiwalent pieniężny. 

W przypadku, gdy Szef Urzędu nie ma możliwości zapewnienia pomocy przez zakwaterowanie i wyżywienie, udziela świadczenia pieniężnego.

Numer PESEL

Osoby objęte ochroną czasową na podstawie decyzji Rady mogą uzyskać numer PESEL na zasadach ogólnych, czyli muszą posiadać ważny paszport i podać podstawę prawną do otrzymania numeru PESEL.

Nadanie numeru PESEL nie uprawniania do otrzymania statusu UKR i nie daje możliwości ubiegania się o świadczenia pieniężne przysługujące osobom objętym specustawą.

Wśród uciekinierów z Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski po 24 lutego 2022 r. są także osoby, które nie zostały objęte ani ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym ani ochroną czasową UE. Powinny one pamiętać o zalegalizowaniu swojego pobytu.

Jeśli planują zostać na terytorium Polski, najlepszym rozwiązaniem będzie złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenie lub odmowę w tej sprawie wydaje właściwy miejscowo wojewoda. Ważne, aby wniosek wpłynął do urzędu wojewódzkiego najpóźniej w ostatnim dniu legalnego pobytu na terytorium RP (czyli w ciągu 15 dni od dnia przekroczenia granicy; zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach komendant placówki Straży Granicznej, po uzyskaniu zgody Komendanta Głównego Straży Granicznej, może zezwolić cudzoziemcowi na wjazd na terytorium Polski na okres pobytu nie dłuższy niż 15 dni).

Jak złożyć wniosek o pobyt czasowy? >