Publicystyka - ngo.pl

Organizacje pozarządowe od pierwszych dni wojny w Ukrainie włączyły się w pomoc osobom uciekającym z tego kraju.

Początkowo działania były skierowane na to, aby zapobiec kryzysowi humanitarnemu na naszych granicach i dostarczyć uchodźcom i uchodźczyniom pierwszej i podstawowej pomocy: wyżywienia, zakwaterowania, dostępu do pomocy medycznej.

Obecnie osoby, które uciekły do Polski przed wojną starają się zorganizować swoje życie w nowych miejscach i warunkach. W tym także pomagają im organizacje społeczne - nierzadko takie, które do tej pory nie zajmowały się cudzoziemcami ani nie miały do czynienia z przepisami migracyjnymi.

We współpracy ze Stowarzyszenie Interwencji Prawnej – na podstawie pytań kierowanych przez organizacje – przygotowujemy dla Was podstawowe informacje, jak zgodnie z prawem pomagać uchodźcom i uchodźczyniom.

Więcej odpowiedzi na pytania dotyczące m.in. spraw socjalnych znajdziecie pod adresem: https://ukraina.interwencjaprawna.pl/

Jeśli macie pytania dotyczące tego, jak – zgodnie z przepisami – pomagać uchodźcom i uchodźczyniom z Ukrainy, możecie zadać je tutaj: https://ukraina.interwencjaprawna.pl/szybka-porada-prawna-dla-organizacji-i-grup-nieformalnych/

Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, na podstawie art. 26 uciekającym ob. Ukrainy przysługują:

1) świadczenia rodzinne 

2) świadczenie wychowawcze, czyli tak zwane 500 +,

3) świadczenie Dobry Start, czyli tzw. 300 +, 

4) świadczenie rodzinnego kapitału opiekuńczego, 

5) dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna,

pod warunkiem, że obywatel Ukrainy zamieszkuje z dzieckiem w Polsce.

Świadczenia przyznawane są na zasadach określonych w ustawach regulujących te świadczenia, z tym, że nie trzeba mieć karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”.

Świadczenia lub dofinansowania przysługują także opiekunowi tymczasowemu dziecka. W takiej sytuacji wniosek o świadczenie składa właśnie opiekun tymczasowy. W takiej sytuacji - przy ustaleniu dochodu uwzględnia się tylko dochód dziecka.

Aby otrzymać ww. świadczenia:

– rodzic lub dziecko muszą być zarejestrowani przez komendanta placówki Straży Granicznej w rejestrze obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi w tym kraju.

Jeśli wjazd na teren Polski nie został zarejestrowany w czasie przekraczania granicy, należy złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL w ciągu 60 dni od dnia wjazdu do Polski;

– rodzic i dziecko muszą posiadać numer PESEL;

– rodzic musi złożyć wniosek o udzielenie świadczenia, zawierający numer PESEL oraz dane dotyczące dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy.

Świadczenia są ustalane począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, ale nie wcześniej niż od miesiąca, w którym dane cudzoziemca zostały umieszczone w rejestrze obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi w tym kraju.

Niektóre świadczenia rodzinne zależne są od wysokości uzyskiwanego dochodu w rodzinie. W takiej sytuacji, przy ustalaniu dochodu rodziny, bierze się pod uwagę tylko dochód tych członków rodziny, którzy przebywają w Polsce.

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka.

Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Aby go otrzymać, przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie może przekroczyć kwoty 674,00 zł lub 764,00 zł jeśli członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:

• 95,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
• 124,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
• 135,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia. 

Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Wniosek znaleźć można w urzędzie lub na stronie internetowej: https://empatia.mpips.gov.pl/-/zasilek-rodzinny

Rodzaj wymaganych dokumentów może się różnić w zależności od indywidualnych okoliczności sprawy, zasadniczo jednak należy przygotować:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający jego wiek, jeżeli dziecko się uczy i ukończyło 18 lat,
• zaświadczenie lub oświadczenie o dochodzie rodziny w przypadku dziecka powyżej 18. roku życia,
• oświadczenie lub zaświadczenie ze szkoły lub szkoły wyższej potwierdzające, że dziecko kontynuuje naukę,
• w przypadku dziecka niepełnosprawnego – orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności,
• w przypadku osoby uczącej się, której rodzice nie żyją – kopię aktów zgonu rodziców,
• w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko – kopię odpisu prawomocnego wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację albo kopię aktu zgonu małżonka lub rodzica dziecka.

Jeśli osoba, ubiegająca się o zasiłek rodzinny, nie jest w stanie złożyć wszystkich wymaganych dokumentów i – z uwagi na trwającą wojnę – nie ma możliwości ich uzyskać, powinna bardzo szczegółowo wyjaśnić swoją sytuację i złożyć wniosek o wydanie decyzji w oparciu o dokumenty, które złożyła.

Warto więc składać te wnioski mimo braku wszystkich dokumentów.

Jeśli osobie już przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego, może ubiegać się o dodatki z tytułu:

• urodzenia dziecka,
• opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
• samotnego wychowywania dziecka,
• wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
• podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania,
• rozpoczęcia roku szkolnego.

Do świadczeń opiekuńczych należą:

• zasiłek pielęgnacyjny
• specjalny zasiłek opiekuńczy
• świadczenie pielęgnacyjne

Zasiłek pielęgnacyjny jest przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osobie w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

1) niepełnosprawnemu dziecku;

2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

3) osobie, która ukończyła 75 lat;

4) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 215,84 zł miesięcznie.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:

1) nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub

2) rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

– w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto.

Świadczenie pielęgnacyjne – z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną

4) innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje niezależnie od dochodów rodziny i wynosi 2119,00 zł miesięcznie.

Aby otrzymać świadczenie opiekuńcze, pielęgnacyjne, specjalne świadczenie pielęgnacyjne należy złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Wzór formularza wniosku jest dostępny online lub w urzędzie: https://empatia.mpips.gov.pl/-/zasilek-rodzinny

Świadczenie rodzicielskie przysługuje co do zasady:

• matce albo ojcu dziecka 
• opiekunowi faktycznemu dziecka 
• rodzinie zastępczej, z wyłączeniem rodziny zastępczej zawodowej
• osobie, która przysposobiła dziecko
• opiekunowi tymczasowemu

Świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie nie jest uzależnione od kryterium dochodowego. 

Świadczenie nie przysługuje, jeżeli:

• pobierany jest zasiłek macierzyński lub odpowiednik zasiłku macierzyńskiego,
• osoba ubiegająca się o świadczenie rodzicielskie zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
• w związku z wychowywaniem tego samego dziecka jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna,
• za granicą przysługuje świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego,

Osobom uprawnionym przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Wniosek można złożyć:

• osobiście w urzędzie 
• za pośrednictwem portalu Empatia: https://www.gov.pl/web/rodzina/viii-wiadczenie-rodzicielskie111

ŚWIADCZENIE WYCHOWAWCZE

Świadczenie wychowawcze, zwane potocznie 500+, jest świadczeniem służącym częściowemu pokryciu wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Świadczenie wychowawcze przysługuje:

• w wysokości 500 zł miesięcznie, 
• na każde dziecko, do ukończenia 18 r. życia,
• w okresie od 1 czerwca danego roku do 31 maja roku następnego,
• niezależnie od uzyskiwanych dochodów. 

Wniosek o przyznanie świadczenia składa:

• matka lub ojciec, 
• opiekun faktyczny dziecka,
• opiekun prawny dziecka,
• opiekun tymczasowy,
• rodzic zastępczy dziecka,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka,
• dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej, interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, domu pomocy społecznej.

Aby otrzymać to świadczenie należy złożyć wniosek elektronicznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem:

• Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi
• portalu Empatia – https://empatia.mpips.gov.pl/
• bankowości elektronicznej.

Świadczenie przekazywane jest w formie bezgotówkowej co miesiąc na wskazany we wniosku numer rachunku płatniczego w Polsce. 

Jeśli ZUS przyzna świadczenie wychowawcze, nie otrzymuje się decyzji w sprawie, a tylko informację o przyznaniu świadczenia na profil na PUE ZUS, a także mailem na adres podany we wniosku.

Jeśli osoba składająca wniosek otrzyma decyzję negatywną, to ma prawo do wniesienia od niej odwołania.

Decyzję otrzymuje się w postaci elektronicznej – na profil na PUE ZUS.

RZĄDOWY PROGRAM „DOBRY START”

Świadczenie 300+ jest jednorazowym wsparciem dla wszystkich uczniów rozpoczynających rok szkolny, przysługującym raz w roku.

Aby otrzymać to świadczenie należy złożyć wniosek elektronicznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem:

• Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi
• portalu Empatia – https://empatia.mpips.gov.pl/
• bankowości elektronicznej.

Wniosek może złożyć:

• matka, 
• ojciec, 
• opiekun prawny dziecka lub opiekun faktyczny dziecka,
• rodzic zastępczy,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka lub dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej,
• opiekun tymczasowy.

Świadczenie przysługuje na:

• ucznia, który nie ukończył 20 lat lub 24 lat – jeśli ma orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności, potrzebie kształcenia specjalnego, potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

Świadczenie będzie wypłacane na konto bankowe. Świadczenie nie przysługuje na dzieci uczęszczające do przedszkola oraz dzieci realizujące roczne przygotowanie przedszkolne w tzw. zerówce w przedszkolu lub szkole. 

Przyznanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia Dobry Start nie wymaga wydania decyzji. Informacja o przyznaniu świadczenia Dobry Start przesyłana jest na profil informacyjny utworzony w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Nieodebranie informacji o przyznaniu świadczenia Dobry Start nie wstrzymuje wypłaty tego świadczenia.

RODZINNY KAPITAŁ OPIEKUŃCZY

Celem tego świadczenia jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie to:

• przysługuje w okresie, gdy dziecko jest w wieku od 12 do 35 miesiąca,
• nie zależy od dochodu rodziny,
• przysługuje na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie.

Świadczenie wynosi w łącznie do 12 tys. zł. Możesz zdecydować, czy chcesz otrzymywać świadczenie w wysokości 500 zł przez 24 miesiące, czy w wysokości 1 000 zł przez 12 miesięcy. 

Wniosek składa:

• ojciec, 
• matka,
• opiekun tymczasowy.

Rodzinny kapitał opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:

1) dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej;

2) rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej;

3) członkowi rodziny za granicą przysługuje na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do kapitału, chyba że przepisy lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć wniosek elektronicznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem:

• Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi
• portalu Empatia – https://empatia.mpips.gov.pl/
• bankowości elektronicznej.

Przyznanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia nie wymaga wydania decyzji. Informację o przyznaniu świadczenia otrzymuje się na profilu informacyjnym utworzonym w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz na podanego maila.

Kapitał otrzymuje się w formie bezgotówkowej co miesiąc na wskazany we wniosku numer rachunku płatniczego w Polsce. Jeśli decyzja będzie negatywna, ZUS doręczy decyzję wyłącznie w postaci elektronicznej – na profil wnioskodawcy/wnioskodawczyni na PUE ZUS. Od decyzji można się odwołać do Prezesa ZUS w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji.

Dofinansowanie obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna

Dofinansowanie przewidziane zostało na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego lub korzysta z opieki u opiekuna dziennego, gdy rodzic nie otrzymuje na to dziecko rodzinnego kapitału opiekuńczego. Oznacza to, że dofinansowanie przysługuje:

• na pierwsze i jedyne dziecko w rodzinie,
• na pierwsze dziecko z rodzin, w których kolejne dziecko jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym,
• na dziecko w wieku przed ukończeniem 12 miesiąca i po ukończeniu 36 miesiąca życia.

Dofinansowanie wynosi maksymalnie 400 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej niż wysokość opłaty ponoszonej przez rodziców za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Do opłaty za pobyt dziecka w placówce nie wlicza się opłaty za wyżywienie .Dofinansowanie przysługuje bez względu na dochody rodziny.

Dofinansowanie będzie wypłacane na rachunek bankowy placówki, do której uczęszcza dziecko.

Wniosek składa:

• rodzic lub opiekun tymczasowy.

Wniosek o dofinansowanie można składać najwcześniej 1 kwietnia 2022 r. tylko elektronicznie przez:

• Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi
• portalu Empatia – https://empatia.mpips.gov.pl/
• bankowości elektronicznej.

Więcej odpowiedzi na pytania dotyczące m.in. spraw socjalnych znajdziecie pod adresem: https://ukraina.interwencjaprawna.pl/

Jeśli macie pytania dotyczące tego, jak – zgodnie z przepisami – pomagać uchodźcom i uchodźczyniom z Ukrainy, możecie zadać je tutaj: https://ukraina.interwencjaprawna.pl/szybka-porada-prawna-dla-organizacji-i-grup-nieformalnych/