Publicystyka - ngo.pl

Szóste posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego VIII kadencji odbyło się w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 30 czerwca 2025 roku.

Pozycja RDPP jako głównego forum, na którym powinny toczyć się prace nad regulacjami dotyczącymi organizacji pozarządowych, to kluczowy element uzasadniający istnienie tego ciała. Pomimo konkretnego zapisu ustawowego (artykuł 35 ustęp 2 ustawy o działalności pożytku), od samego początku istnienia Rady o pozycję tę trzeba było nieustannie zabiegać. Również w obecnej kadencji problem realnego udziału RDPP w procesie legislacyjnym nie traci na aktualności.

Członkowie Rady nie są zadowoleni z jej obecnych możliwości. Świadczy o tym przygotowana i przyjęta na czerwcowym posiedzeniu uchwała w sprawie o roli Rady Działalności Pożytku Publicznego w procesie stanowienia prawa.otwiera się w nowej karcie Apeluje się w niej i przypomina: jesteśmy gotowi do konstruktywnej współpracy. Rada ma 30 dni na wyrażanie opinii. Powinna więc mieć wgląd do powstających regulacji odpowiednio wcześniej.

Członkowie RDPP, dyskutując przed przyjęciem uchwały, przypominali, że organizacje są blisko obywatela. Rządowi tym bardziej powinno więc zależeć, żeby usłyszeć głos Rady. Jednocześnie przestrzegano, żeby nie traktować uzyskania opinii przedstawicieli organizacji jako wystarczającej realizacji obowiązku konsultacji. Konsultacje to proces, który ma cechować (zgodnie z 7 zasadami konsultacji) powszechność. Rada jest ważnym elementem tego procesu, ale nie ma uzasadnienia dla ograniczenia się jedynie do wysłuchania jej głosu.

Od kilku miesięcy na posiedzeniach Rady pojawia się temat nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (zob. m.in. Dwie nowelizacje ustawy o działalności pożytku). Ustawa o pożytku powinna być głównym punktem zainteresowania RDPP (pierwsze w kolejności zadanie Rady zapisane w art. 35 brzmi: „Do zadań Rady należy w szczególności: wyrażanie opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy”).

Podczas szóstego posiedzenia temat nowelizacji referowany był przez Dyrektora Departamentu społeczeństwa obywatelskiego. Przypomnijmy, że tzw. mała nowelizacja zapisana jest w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów (zob. Zapowiadana nowelizacja ustawy o działalności pożytku w planach Rady Ministrów). Niestety członkowie RDPP po raz kolejny skonfrontowani zostali z ustną relacją, która nie dostarczyła im zbyt wielu nowych informacji.

Czy Rada mogłaby w inny sposób uczestniczyć w pracach nad omawianym projektem? Wydaje się, że takie jest właśnie oczekiwanie jej członków i członkiń. O czym innym jak nie o ustawie o pożytku decydować ma Rada Pożytku na prawach pierwszeństwa i z maksymalną możliwą intensywnością? Padła propozycja, żeby każde posiedzenie RDPP zaczynało się właśnie od tego tematu. Uzupełnił je postulat o obecność na posiedzeniach Przewodniczącej Komitetu.

Z odpowiedzią na pytanie, czy udział Rady w pracach nad nowelizacją pożytku zmieni swój dotychczasowy charakter, przyjdzie nam poczekać do kolejnego posiedzenia.

Część posiedzenia poświęcono informacji o nowej edycji funduszy norweskich (Funduszu Społeczeństwa Obywatelskiego). Informację przedstawili przedstawiciele Fundacji Batorego i Fundacji Stocznia. Poznaliśmy kwoty, liczbę konkursów i obszary wsparcia. Kuba Wygnański mówił o możliwej dynamice funduszu w zbliżającym się okresie – tłumaczył, że „projekt będzie nadążał” za zmieniającymi się wyzwaniami i sytuacją polityczną.

Czerwcowe posiedzenie było też kolejnym podczas którego zorganizowano panel dyskusyjny. Panel poświęcono systemowi przeciwdziałania marnowaniu żywności. Oparty jest on na obowiązującej od kilku lat regulacji – ustawie o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (zob. wątek „przeciwdziałanie marnowaniu żywności”).

Na świecie marnuje się 1/3 wyprodukowanej żywności. W Europie jest to 60 mln ton rocznie. Najwięcej odpadów generują konsumenci. Polski system opisany w ustawie koncentruje się na odzyskiwaniu żywności z poziomu dużych sklepów. Niestety z wypowiedzi podczas panelu, a także z zaprezentowanych statystyk wynika, że w dużej skali wprowadzenie ustawy nie przyniosło zasadniczych zmian. Organizacje pozarządowe odzyskują ok. 5 proc. żywności marnowanej przez handel. Jednak nawet już ta liczba jest dla NGO-sów wyzwaniem i nie udźwigną więcej bez dodatkowych środków kierowanych do nich na obsługę systemu.

Ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności ma już kilka lat i przez ten czas zidentyfikowano w systemie dziury i nieprawidłowości. Z punktu widzenia organizacji, podobnie jak w przypadku wielu innych regulacji, z którymi się mierzą, system jest przeregulowany. Trudno będzie więc prawdopodobnie połączyć jego uszczelnienie z jednoczesnym odformalizowaniem. Trzeba jednak to zrobić, co zresztą zapowiedziano już jakiś czas temu (zob. Projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ruszyły konsultacje).

Wybrane uchwały przyjęte przez RDPP przed czerwcowym posiedzeniem:

• w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej – projekt został oceniony negatywnie, a w uchwale zwrócono uwagę na niedomagania systemu, z którymi nie zmierzono się w przedstawionej propozycji.
• w sprawie opinii Rady Działalności Pożytku Publicznego dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw – projekt dotyczy m.in. informatyzacji rejestru stowarzyszeń. Rada postrzega ten proces jako nieuchronny i potrzebny, zwraca jednak uwagę na potrzebę działań edukacyjnych wspierających zaproponowaną zmianę.
• w sprawie projektu rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem (fragment uchwały: „Rada zauważa (…), że należy wykorzystać szansę i stworzyć system prawdziwie reprezentacyjny. Obecne zapisy nadal pozostawiają zbyt dużą autonomię wyboru członków Rady Przewodniczącemu Komitetu do spraw Pożytku Publicznego”).