Publicystyka - ngo.pl

Jedenaste posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego VI kadencji odbyło się 18 grudnia 2020 r. Po raz kolejny obradowano zdalnie. Zdalnie spotykają się też, pracujące między posiedzeniami Rady, zespoły problemowe. Relacje z ich prac, przedstawiane przez nie projekty uchwał i głosowania nad tymi projektami dominują obecnie w agendzie posiedzeń plenarnych.

Jedenaste posiedzenie RDPP VI kadencji rozpoczęło się od omówienia zmian kadrowych. Nowym współprzewodniczącym RDPP został Wojciech Kaczmarczyk – Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, przedstawiciel Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. Poprzednio Radzie współprzewodniczył Adam Lipiński, były już Pełnomocnik Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego. Lipiński przestał piastować tę funkcję na jesieni (kiedy to powołano go do Zarządu Narodowego Banku Polskiego) i tym samym społeczeństwo obywatelskie utraciło w rządzi swojego pełnomocnika. Kolejnego pełnomocnika nie wskazano.

Do Rady dołączyli za to nowi członkowie. Ze strony rządu są to: Piotr Mazurek, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do spraw polityki młodzieżowej, Wiceprzewodniczący Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego oraz Andżelika Wardęga, Dyrektor Departamentu Ekonomii Społecznej i Solidarnej, przedstawicielka Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. 

Nowym członkiem ze strony pozarządowej został Marek Masalski z Polskiej Rady Ekumenicznej.

Za czasów poprzedniej Rady (pod koniec V kadencji) przyjmowano rozporządzenie ze wzorami, które były przedstawiane jako znaczne łatwiejsze do zastosowania przez przeciętną organizację, wprowadzające mniej uciążliwe zasady sprawozdawania projektów (bez załączania faktur) oraz rozliczenie w oparciu o rezultaty. Jeszcze zanim to rewolucyjne rozporządzenie zaczęło realnie działać, pojawił się projekt jego nowelizacji. To tym projektem od ponad roku zajmuje się Rada Pożytku. Przygotowana z realnym udziałem strony społecznej wersja została negatywnie zaopiniowana przez konsultujące ją ministerstwa. Resorty zdają się jednak krytykować nie tyle samą nowelizację, co zasady, które wprowadziło obowiązujące obecnie rozporządzeniu z 2018 r. Przyjęcie uwag ministerstw oznaczałoby więc zrobienie kroku wstecz. 

Ponadto samo rozporządzenie z 2018 r. też nie wszędzie się przyjęło. Sygnalizował to Maciej Kunysz, Przewodniczący Zespołu ds. Funduszy, który monitorował szkolenia dla samorządów, prowadzone przez osoby z Regionalnych Izb Obrachunkowych. Z relacji Macieja Kunysza wynika, że na każdym takim szkoleniu samorządowcy byli informowani jak obejść obecne rozporządzenie, żeby można było wymagać od organizacji załączników. W związku z tym Rada przyjęła uchwałę w sprawie braku wymogu przedkładania załączników do oferty i sprawozdania z realizacji zadań publicznych. Uchwała ma przypomnieć, co można wymagać od NGO, a czego nie można, w świetle obowiązującego prawa.  

Przyjęto też uchwałę w sprawie wykonania ekspertyzy naukowej dotyczącej zlecania zadań publicznych oraz współpracy finansowej administracji z organizacjami pozarządowymi w wybranych krajach Europy. Bo tak naprawdę skupiające tyle uwagi rozporządzenie ze wzorami to tylko wierzchołek góry lodowej. Od kilku lat planuje się przecież zmianę ustawy o działalności pożytku, która zrewolucjonizowałaby tę sferę. Nad taką zmianę pracuje zespół pod przewodnictwem wiceprezydenta Gdyni Michała Gucia (zob. m.in. Guć: „Część Ustawy o Pożytku napiszmy od nowa”). Postulowana ekspertyza mogłaby dostarczyć kolejnych argumentów i wiedzy potrzebnej do lepszego przygotowania zmiany. Przy okazji dowiedzieliśmy się, że zespół Michała Gucia ma przedstawić plon swoich dotychczasowych prac w kwietniu 2021 r.

Plany wypracowania zasad prostszej sprawozdawczości dla NGO pojawiły się po zamieszaniu z projektem ustawy znanym jako "Lex Woś" (opisywaliśmy to w relacji z poprzedniego posiedzenia RDPP). Specjalny zespół jest teraz na etapie spotkań z różnymi instytucjami, które wymagają sprawozdań lub tworzą regulacje ich dotyczące (Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów).

Temat wydaje się bardzo obszerny i z pewnością zbieranie potrzebnego materiału jeszcze potrwa. Ma w tym pomóc kolejna ekspertyza, której przygotowanie Rada inicjuje przyjmując uchwałę w sprawie wykonania ekspertyzy naukowej dotyczącej obowiązków sprawozdawczych organizacji pozarządowych niedziałających dla zysku w Polsce i w wybranych krajach europejskich, możliwości ich uproszczeń oraz ujednolicenia.

Na posiedzeniu dyskutowano też o niepokojących sygnałach docierających ostatnio od organizacji pożytku publicznego. Sygnały te pojawiały się w prasie, ale członkowie Rady potwierdzają, że OPP zgłaszają się również do nich z podobnymi problemami. Chodzi o nieprawidłowości w przekazywaniu przez administrację skarbową środków z jednego procenta (opisywaliśmy to w materiale: "Poszukiwacze 1%"). W tej sprawie członkowie RDPP domagają się skierowania zapytania do Ministerstwa Finansów.

Podczas posiedzenia przyjęto jeszcze następujące uchwały:

• w sprawie realizacji usług społecznych zlecanych przez Centra Usług Społecznych oraz roli organizacji pozarządowych w ich realizacji - w której Rada rekomenduje wykorzystywanie trybu konkursowego przy zlecaniu zadań przez CUS-y
• w sprawie sposobów ochrony życia i zdrowia w dobie pandemii mieszkańców i mieszkanek placówek wsparcia całodobowego - Rada apeluje m.in. o wzmocnienie i optymalizację działań kryzysowych podejmowanych w placówkach opieki
• w sprawie założeń do ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami - Rada pozytywnie ocenia założenia
• w sprawie przeglądu prawa pod kątem zapewnienia dostępności - ze wskazaniem, które ministerstwa zrobiły przegląd lepiej, a w których należałoby go pogłębić
• w sprawie programu „Edukacja dla wszystkich” - z pozytywną rekomendacją dla programu
• w sprawie projektu Regulaminu rozpowszechniania audycji prezentujących kampanie społeczne, dostarczanych Radiu Wrocław przez organizacje pożytku publicznego - opinia pozytywna z uwagami
• w sprawie wycofania rekomendacji Rady Działalności Pożytku Publicznego dla Pawła Backiela dotyczącej udziału w gremiach konsultacyjno-doradczych - w związku z odwołaniem Pawła Backiela z członkostwa w Radzie

Na koniec Rada Działalności Pożytku Publicznego przyjęła obszerną i zawierającą wiele rekomendacji i postulatów uchwałę, dotyczącą sytuacji organizacji pozarządowych w pandemii. Uchwała skierowana jest do administracji różnych szczebli, zwraca uwagę na problemy NGO-sów związane z covid, na przepisy, które pojawiły się żeby ułatwić organizacjom działania, a także na potrzebę wspierania organizacji w tym trudnym czasie. 

Już po przyjęciu uchwały Bożena Lisowska, reprezentująca stronę samorządową, ostrzegała, że kierowane do władz samorządowych apele o wsparcie NGO-sów nie przyniosą oczekiwanego skutku, jeśli wsparcia nie uzyskają same samorządy. Spadek dochodów jednostek samorządowych jest skorelowany z pogorszeniem się sytuacji organizacji.