Publicystyka - ngo.pl

Ustawa uchwalona 5 sierpnia 2022 roku i opublikowana 29 sierpnia, weszła w życie dwa miesiące po publikacji - 30 października 2022 roku. Od tego czasu wszystkie organizacje pozarządowe stały się z definicji podmiotami ekonomii społecznej.

Ustawa o ekonomii społecznej była na pewno oczekiwanym aktem prawnym. Nad kształtem rozwiązań debatowano co najmniej kilka lat. Projekt powstawał w ministerstwie rodziny i polityki społecznej. Wydaje się, że kiedy resort ten zajmował się jeszcze pożytkiem publicznym łatwiej było łączyć ekonomię społeczną i współpracę z organizacjami. W finale konsultacji nowego aktu prawnego pożytku w ministerstwie rodziny już nie było. Trudno wyrokować jak to wpłynęło na kształt ustawy, ale podczas debat oceny środowiska organizacji pozarządowych i środowiska ekonomii społecznej często rozchodziły się (zob. debata z 2021 r.). Niezależnie od tego NGO-sy w ustawie o ekonomii społecznej występują i swoją rolę w powstałym systemie powinny traktować poważnie.

Ustawa zdefiniowała oczywiście samo pojęcie ekonomii społecznej. Definicja ekonomii społecznej funkcjonowało już wcześniej, ale nie miała ustawowego umocowania. Definicja z ustawy brzmi następująco.

Ważną dla organizacji pozarządowych jest definicja podmiotów ekonomii społecznej. Ustawa zalicza do nich różne rodzaje podmiotów np. spółdzielnie socjalne, warsztaty terapii zajęciowej, centra integracji społecznej czy spółdzielnie inwalidów. Wyraźnie wskazuje, że do podmiotów ekonomii społecznej należą też organizacje pozarządowe, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych. 

Dalej w ustawie znajdziemy opis przedsiębiorstwa społecznego. Opis ten nie jest zawarty w części definicyjnej. Wskazano na kryteria, które musi spełniać podmiot ekonomii społecznej, żeby zostać przedsiębiorstwem społecznym. Przedsiębiorstwem nie jest się z definicji (w odróżnieniu od bycia podmiotem). O status przedsiębiorstwa społecznego trzeba się ubiegać (podobnie jak np, o status organizacji pożytku). Zgodnie z art. 12 uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego następuje na wniosek składany do wojewody.

Ważnym elementem ustawy jest jeszcze definicja usług społecznych. Ta definicja znajduje się w części ze słowniczkiem, czyli w artykule 2, ale odsyła do innej ustawy - ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (zobacz tekst ustawy o realizowaniu usług).

Poza wskazanymi najważniejszymi pojęciami i definicjami ustawa kreuje też oczywiście system finansowania i wsparcia ekonomii społecznej. Opisuje więc dotacje, zwolnienia czy dofinansowania. Większe wsparcie kierowane jest do przedsiębiorstw społecznych. W ustawie znalazły się też ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, które podobnie jak sama ekonomia społeczna funkcjonowały też "przed ustawą", ale wraz z nową regulacją uzyskały rangę i ramy ustawowe.

Jak wspomniano na początku, nad ustawą debatowano długo i długo jej wyczekiwano. Jednak kiedy powstał już projekt rządowy i kiedy trafił on do Sejmu, sprawy potoczyły się bardzo szybko. Nie było okazji, żeby na etapie prac w Sejmie i Senacie projekt mógł zostać rzetelnie przedyskutowany i poprawiony. A nadal było sporo wątpliwości co do zaproponowanych przepisów. Projektodawcy wymusili jednak szybkie uchwalenie projektu argumentując, że przepisy te są potrzebne do absorpcji funduszy europejskich. Obiecywano, że zaraz po uchwaleniu i wejściu w życie ustawy wrócimy do dyskusji i będzie można rozważać korekty. Niestety nic takiego się nie wydarzyło. Na początku 2023 roku Ogólnopolska Federacja Organizacji pozarządowych przypomniała, że w przepisach o ekonomii społecznej wciąż jest wiele do poprawienia. Tym bardziej, że mieliśmy już pierwsze doświadczenia z funkcjonowania ustawy.