Publicystyka - ngo.pl

Organizacje pozarządowe, jako osoby prawne (np. stowarzyszenia, fundacje) są zobowiązane do rozliczenia i płacenia podatku dochodowego od osób prawnych, tzw. CIT. Nie wszyscy działacze trzeciego sektora mają tego świadomość. Niektórym z nich wydaje się, że jeśli prowadzą działalność społecznie użyteczną, podatek dochodowy ich nie obowiązuje. Niestety nie zawsze jest to prawdą.

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (z dnia 15 lutego 1992, Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86 z późn. zm.) do rozliczenia i płacenia podatku od dochodu zobowiązane są wszystkie osoby prawne, chyba, że ustawa zwalnia je z tej konieczności. Niestety prawodawca nie przewidział podmiotowego zwolnienia organizacji pozarządowych czy choćby dla ich szerszego, wskazanego grona (np. wszystkie stowarzyszenia lub fundacje) z obowiązków podatkowych w zakresie CIT.

Istnieją pewne wyłączenia dla organizacji pozarządowych od płacenia podatku dochodowego. Część z nich ma charakter podmiotowy, tzn. wskazuje jakąś kategorię organizacji zwolnionych, ze względu na ich specyficzną cechę. Inne natomiast określają źródła dochodu, które mogą być nieopodatkowane. Katalog wszystkich zwolnień znajduje się w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT. Wśród najważniejszych zwolnień, która dotyczą organizacji pozarządowych należy wymienić:

• Organizacje pożytku publicznego (OPP). Zwolnione od podatku dochodowego są wszystkie dochody tych organizacji przeznaczone na działalność statutową (art. 17.ust.1.p.6c. z ustawy o CIT). Przy czym ważne jest tu przeznaczenie dochodu, a nie jego źródło.
• Zwolnienie z opodatkowania dochodów ze składek członkowskich w stowarzyszaniach (przeznaczonych na cele statutowe) (art. 17.ust.1.p.40. z ustawy o CIT).
• Organizacje, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele (art. 17.ust.1.p.4. z ustawy o CIT). Co ważne, organizacja musi nie tylko przeznaczyć swój dochód na działanie w jednym z powyższych obszarów, ale w swoim statucie musi mieć literalnie wymienione te obszary jako cele działalności.
• Dotacje z budżetu państwa, JST (art. 17.ust.1.p.47. z ustawy o CIT) lub organizacji międzynarodowych (art. 17.ust.1.p.23. z ustawy o CIT). Jeżeli jakaś organizacja otrzymuje taką dotację to wydatki ponoszone na projekt realizowany z dotacji nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Dochód organizacji będzie więc równy kwocie dotacji. Na mocy wspomnianego przepisu zostanie on jednak w całości zwolniony z podatku dochodowego.

Jak widać z powyższego zestawienia w dość komfortowej sytuacji znajdują się jedynie organizacje posiadające status OPP oraz takie, które utrzymują się wyłączenie ze składek członkowskich, ew. z dotacji publicznych. Przy okazji warto dodać, że właśnie zwolnienie podatkowe jest, w obecnym stanie prawnym, głównym argumentem za posiadaniem statusu organizacji pożytku publicznego przez podmioty nie notujące istotnych wpływów z tzw. 1%.

Praktyka pokazuje, że wiele organizacji jako podstawę zwolnienia wskazuje ww. zwolnienie przedmiotowe z art. 17.ust.1.p.4. O ile w niektórych przypadkach nie powinno ono budzić wątpliwości (np. organizacja prowadząca placówkę edukacyjną), w innych kwalifikowanie działań jako "oświatowych" bądź "kulturalnych" wydaje się mocno dyskusyjne. W takim przypadku organizacja naraża się na spór z organami skarbowymi. Znajdujący się tam katalog był tworzony dawno temu i nie przystaje do obecnych warunków oraz potrzeb. Najbardziej anachronicznym elementem przepisu wydają się oczywiście "zaopatrzenie wsi w wodę" oraz "budowa dróg i sieci telekomunikacyjnych na obszarach wiejskich". Obecnie organizacje pozarządowe raczej nie zajmują się takimi rzeczami, ponieważ należą one do obowiązków innych instytucji. Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę, która miała być zresztą jednym z ważniejszych beneficjentów tego przepisu, przekształciła się w Fundację Wspomagania Wsi i prowadzi teraz działania o innym charakterze.

Taka organizacja, jeżeli przykładowo otrzymała darowiznę na realizację celów statutowych i nie zdążyła jej w całości wydać przed końcem roku, powinna zazwyczaj odprowadzić do urzędu skarbowego podatek (jeśli nie korzysta ze zwolnień z innego tytułu). W obecnym stanie prawnym nie jest zresztą do końca jasne, czy nawet całkowite spożytkowanie darowizny w roku podatkowym uchroni tę organizację przed zobowiązaniami podatkowymi.

Problemem pozostaje bowiem nieprzystającą do specyfiki organizacji pozarządowych konstrukcja definicji kosztów uzyskania przychodów (KUP), które pozwalają zmniejszyć dochód poprzez odjęcie poniesionych wydatków od uzyskanego przychodu. Według ustawy kosztami uzyskania przychodów są bowiem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (…) (art. 15.ust.1 z ustawy o CIT). O ile przepis ten pasuje to większości wydatków ponoszonych przez przedsiębiorców, których podstawowym celem jest przecież osiągnięcie przychodu, to nie za bardzo pasuje do organizacji społecznych. Dokonywane przez nie wydatki mają bowiem realizować raczej jej cele statutowe, a nie zabezpieczać przychody w przyszłości. Interpretacja celowościowa definicji KUP pozwala wywieść pewne argumenty za tym, że wydatki organizacji na jej cele statutowe można traktować podobnie jak typowe koszty ponoszone przez przedsiębiorców. Gdybyśmy jednak zinterpretowali ten przepis literalnie, organizacja może być zmuszona do zapłacenia podatku od całości otrzymanej darowizny, jeżeli nie kwalifikuje się do któregoś ze zwolnień przewidzianych w katalogu z art. 17 ust 1. Ustawy o CIT. Nawet jeżeli wszystko wydała na cele statutowe w trakcie roku podatkowego.

Z takiego przywileju korzystają np. związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby rolnicze czy partie polityczne. Nie jest więc do końca jasne, dlaczego zwolnienie dla organizacji pozarządowej realizującej swoje cele statutowe jest znacznie węższe i obwarowane dodatkowymi warunkami.

Rafał Dymek, Polska Fundacja im. Roberta Schumana