Publicystyka - ngo.pl

Pracując w Szkole Liderów poznałam – często bardzo dokładnie – różne liderskie historie i mogę z całą pewnością powiedzieć, że liderzy i liderki bywają silni na różne sposoby.

Ten najczęściej przywoływany obraz silnego lidera, to wizja osoby zdecydowanej, dominującej i wyznaczającej kierunek działań. Silni liderzy są wyraziści, atrakcyjni, często mocno związani z wartościami i misją swoich organizacji, dzięki czemu pociągają za sobą innych i przekonują swoją historią. Takie właśnie wydają się te najbardziej znane twarze trzeciego sektora, jak Jurek Owsiak czy Janina Ochojska.

Silny lider i silne przywództwo kojarzą się więc z wyznaczaniem jasnej wizji, wytyczaniem pewnego kierunku działań oraz ze stawianiem celów, które są następnie wspólnie, przez zespół osiągane. Taki lider daje innym poczucie bezpieczeństwa i przewidywalność. Bierze na siebie odpowiedzialność, często szybko podejmuje decyzje, nie obawiając się ryzyka. Potrafi również zmobilizować ludzi, koncentrując ich energię wokół tego, co istotne. Nie waha się co do słuszności swoich działań i decyzji, a przynajmniej tych wątpliwości nie pokazuje. W tym tkwi źródło jego siły i to też pociąga innych.

Korzyścią z tak rozumianego przywództwa dla samej organizacji oraz jej członków i działaczy, jest przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa i jasno wyznaczony kierunek. Często organizacje z silnym liderem działają skutecznie, osiągają wyznaczone cele, dając jednocześnie swoim zwolennikom poczucie uczestnictwa w czymś znaczącym.

Słabsze strony silnego przywództwa stanowią z kolei odwrotność powyższych zalet. Lider, biorąc na siebie całą odpowiedzialność, nie daje jej innym, którzy sami również raczej po nią nie sięgają. Taka osoba nie ma swoich następców, pojawia się więc kłopot z sukcesją. Silny lider jest często jedyną twarzą swojego ruchu lub stowarzyszenia i trudno wyobrazić sobie, że go ktoś zastąpi, jego zniknięcie stanowi więc zagrożenie dla całej organizacji.

Silny lider często bywa samotny, ponieważ nie buduje partnerskich relacji. Osoby, które mu podlegają nie podejmują większych wyzwań, a w konsekwencji  – nie rozwijają się. To jego perspektywa definiuje kierunek i sposób działań, na które opinia innych rzadko kiedy ma wpływ.

To sprawia, że lider może prowadzić zespół w kierunku, który nie ma sensu i nie spotka się przy tym z jakimkolwiek oporem. Oznacza to również brak miejsca w organizacji dla innych silnych liderów – wyraziste osobowości opuszczają organizację lub wchodzą w trwałą rywalizację, która jest dla wszystkich wyniszczająca.

Powyżej przedstawiłam potoczne rozumienie tego, kim jest silny lider lub liderka. Widać z tego opisu, że taka osoba może stanowić zarówno szansę, jak i zagrożenie dla swojej organizacji. W Szkole Liderów stale szukamy jednak nowego rozumienia siły liderskiej i tego kim powinien być silny lider.

W naszym doświadczeniu silne przywództwo łączy się często z dawaniem siły innym, dzieleniem się przywództwem z tymi, którzy chcą w sobie rozwijać kompetencje liderskie. Silny lider wspiera taki rozwój i nie rywalizuje. Daje przestrzeń na eksperymenty i docenia starania innych.

Rozwijamy zdolności liderów od 25 lat i widzimy wyraźnie, jak zmieniło się i ciągle się zmienia środowisko, w którym działają – jest coraz bardziej złożone i nieprzewidywalne. Rosnąca złożoność świata powoduje, że żaden, nawet najsilniejszy lider nie poradzi sobie w pojedynkę. Liderska siła na dziś, to umiejętność i wola współpracy oraz korzystania z siły innych. Można powiedzieć, że czas samotnych bohaterów kończy się bezpowrotnie, choć jeszcze nie wszyscy to zauważyli.

Na czym polega zatem siła w godzinie próby? Jak być silnym liderem w niepewnych czasach? W większości naszych organizacji stanęliśmy dziś wobec wielkiej niepewności. Potrzebna nam jest umiejętność powstrzymania się od natychmiastowych szybkich rozwiązań oraz zdolność do wytrzymania stanu niepewności i chaosu.

Siła drzemie także w niepewności, gdzie wiąże się z ujawnianiem swojej niewiedzy i poszukiwaniu jej u innych. Siłą jest trwanie przy swoich wartościach i ciągłe weryfikowanie, czy nasze decyzje z nich wynikają. Siłą jest otwartość i elastyczność, zmiana sposobów działania i umiejętność dostosowania ich do zmiennych warunków.

Czego potrzebujemy obecnie od liderów? Siły, która pozwoli im korzystać z wiedzy i doświadczenia innych, być blisko ludzi, rzeczywistości i wyzwań.

Na koniec chcę podzielić się modelem stworzonym przez naszą prezeskę i niewątpliwie silną liderkę, Katarzynę Czaykę-Chełmińską – „Siedmioma praktykami przywództwa na niepewne czasy”:

1. Buduj poczucie spójności, wspólnej tożsamości, uwzględniającej różnorodność i wielość perspektyw.

2. Mobilizuj ludzi wokół podzielanych celów.

3. Podejmuj decyzje oparte na pełnym dostępie do informacji i na wiedzy, decyzje te powinny być transparentne i włączające różne perspektywy.

4. Uruchamiaj współpracę pomiędzy różnymi aktorami, która wyzwala energię społeczną i przestrzeń do samoorganizacji.

5. Ucz się i pozwalaj innym się uczyć, eksperymentować, wyciągać wnioski z porażek.

6. Skanuj horyzont, wypatruj oznak pojawiających się zagrożeń, by móc w porę wypracować odpowiedź.

7. Bądź odporny w roli liderskiej, naucz się radzić sobie z niepewnością, stresem, zagrożeniami.

Agnieszka Szelągowska –  kieruje programem Liderzy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, członkini zarządu w Fundacji Szkoła Liderów. Jest trenerką, tutorką i współautorką metodologii rozwoju liderów lokalnych, opartej na odkrywaniu liderskiego potencjału i realizacji celów rozwojowych. Absolwentka Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim.

Szkoła Liderów to instytucja dbająca o jakość życia publicznego w Polsce i wśród Polaków za granicami. Od ponad 25 lat działa na rzecz rozwoju świadomego, opartego na wartościach przywództwa. Wynajduje i wspiera liderów różnych obszarów życia publicznego: w organizacjach pozarządowych, instytucjach samorządu terytorialnego oraz w partiach i organizacjach politycznych. Szkołę Liderów w 1994 roku założył profesor Zbigniew Pełczyński.