Publicystyka - ngo.pl

Organizacje społeczne – neutralne czy zaangażowane? Czy to na pewno jest dobrze postawione pytanie? Zaangażowanie jest przecież istotą działalności społecznej, zamiast więc szukać dość oczywistej dla mnie odpowiedzi na pytanie „czy”, porozmawiałabym raczej o tym „w co?” oraz „jak?”. Bo to już takie oczywiste nie jest. Ale po kolei.

Jak słusznie zauważa Edwin Bendyk, są organizacje, których podstawową misją jest angażowanie się w sprawy publiczne. A ponieważ wszystkie sprawy publiczne są u nas z założenia polityczne albo bardzo szybko zostają upolitycznione, siłą rzeczy zaangażowanie takich organizacji również jest polityczne. I nie ma w tym nic złego, bo od samego politycznego zaangażowania nie ma powodu uciekać, gdy jest to zaangażowanie w politykę rozumianą jako działanie na rzecz dobra wspólnego (choć tak postrzegają ją już chyba tylko niepoprawni idealiści).

Co więcej, wymuszając jawność na wszystkich uczestnikach życia publicznego, regularnie staje się doraźnym sojusznikiem raz jednej, raz innej partii, co jednak w żaden sposób nie wpływa na odbiór ich działalności. Watchdog Polska jest organizacją polityczną, bo działa w polityce, a jednocześnie apolityczną, bo nie ma własnych ambicji udziału we władzy. Bez wątpienia też jest apartyjna. Myślę nawet, że regularnie „nękane” przez nią partie i instytucje ponadpartyjnie zgodziłyby się, że byłoby im lepiej bez takich niekorumpowalnych strażników interesu publicznego patrzących politykom władzy (każdej!) na ręce.

Henryk Wujec pisał: „Uważam, że politykiem jest każdy z nas, zgodnie z powiedzeniem, że jeśli nie zajmiesz się polityką, to polityka zajmie się tobą”. Jest to głęboko prawdziwe. Organizacje społeczne, bez względu na to, w jakim obszarze działają, żyją z wolności i swobód obywatelskich. W ich interesie jest więc stała troska o nie wszędzie tam, gdzie władza może chcieć je ograniczać. Milczenie, gdy ograniczana jest wolność zgromadzeń organizacji, z którą się głęboko nie zgadzamy, oznacza przyzwolenie na przyszłe ograniczanie wolności zgromadzeń nam samym. A doświadczenie uczy, że każda organizacja prędzej czy później może mieć powód do wyjścia na ulicę czy skorzystania z innych sposobów stawiania oporu władzy – tej czy kolejnej.

Za przykład może posłużyć choćby pomysł sprzed kilku lat dotyczący likwidacji wolontariatu w hospicjach. Nie był on ani polityczny, ani wymierzony w konkretną organizację, gdyby jednak nie udało się go powstrzymać, uderzyłby w wiele z nich. Jako podmioty aktywne w życiu społecznym, jesteśmy zbyt zależni od małej i dużej polityki, żeby pozwolić sobie na komfort programowego ignorowania jej w każdym temacie.

Wszyscy zgadzamy się chyba, że uczestniczkom protestów w ramach Obywatelskiego Strajku Kobiet nie wolno łamać rąk ani w żaden inny sposób naruszać ich praw obywatelskich oraz że prorządowe media nie mogą prowadzić wobec organizacji i jej liderki regularnej kampanii dezinformacyjno-dyfamacyjnej (że sobie pozwolę na ten językowy koszmarek) tylko dlatego, że nie akceptują ich postulatów czy formy protestów. Dużo trudniejsza jest jednak odpowiedź na pytanie czy i jak zaangażować swoją organizację w sam protest. Nawet w sytuacji, gdy popierają go władze organizacji. 

Każda organizacja ma przecież wielu różnych interesariuszy - w tym tych najważniejszych, czyli beneficjentów i członków  – i nawet jeśli zarząd podejmie jednomyślną decyzję o zajęciu w imieniu organizacji stanowiska w kwestii politycznej czy światopoglądowej, zrobi to, chcąc nie chcąc, także w imieniu swoich członków czy beneficjentów.

To właśnie według mnie kluczowe pytanie w rozmowie o politycznym zaangażowaniu organizacji, o którym decydują liderzy, jednak zakładnikami ich politycznych czy światopoglądowych deklaracji są wszyscy członkowie, beneficjenci, darczyńcy. Choć nie mam dobrej odpowiedzi na to pytanie, chciałabym, aby wybrzmiało.

Katarzyna Sadło – trenerka, konsultantka i autorka publikacji poradniczych dla organizacji pozarządowych. Była wieloletnia prezeska Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Związana także z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych, Funduszem Obywatelskim im. Henryka Wujca i Stowarzyszeniem Dialog Społeczny. Członkini zarządu Fundacji dla Polski. Świadczy usługi szkoleniowe i doradcze pod nazwą Projekciarnia (www.projekciarnia.pl).

Debata "Organizacje społeczne. Neutralne czy zaangażowane?" jest częścią cyklu portalu ngo.pl i Badań Klon/Jawor POD LUPĄ, w którym bierzemy na warsztat wybrane zagadnienie dotyczące życia organizacji społecznych i przyglądamy mu się z różnych stron.