Publicystyka - ngo.pl

Pomysł powołania grup roboczych przy Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego pojawił się w przestrzeni publicznej w styczniu 2024 roku. Grupy miały wypracować rozwiązania problemów, które sygnalizowane były Przewodniczącej przez organizacje pozarządowe. W lutym odbył się otwarty nabór kandydatek i kandydatów do trzech grup roboczych. Jedną z nich jest Grupa robocza ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych. Grupa została powołana zarządzeniem Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego z 11 czerwca, a pierwsze jej posiedzenie odbyło się w Kancelarii Premiera 13 czerwca.

Zgodnie z zarządzeniem, zadaniem Grupy jest opracowywanie propozycji w obszarze stanowienia przyjaznego prawa dla organizacji pozarządowych. Grupa składa się z 44 osób, głównie przedstawicielek i przedstawicieli organizacji pozarządowych, a także administracji rządowej, samorządowej oraz środowisk akademickich.

Grupa podzieliła się na dziesięć zespołów, które na bieżąco pracują nad różnymi aspektami działalności organizacji pozarządowych w kontekście niezbędnych zmian prawnych służących uproszczeniu tej działalności. Są to:

• zespół ds. zlecania zadań,
• zespół ds. podatkowych,
• zespół ds. edukacji wiejskiej,
• zespół ds. organizacji pożytku publicznego,
• zespół do spraw fundacji,
• zespół ds. stowarzyszeń,
• zespół ds. rejestracji i rejestrów organizacji,
• zespół ds. sprawozdawczości,
• zespół ds. ogólnych i norm generalnych oraz prawa ustrojowego NGO,
• zespół ds. ciał dialogu obywatelskiego.

Większość z tych zespołów w okresie od czerwca 2024 roku do stycznia 2025 roku spotkała się co najmniej kilkukrotnie. Prace zespołów organizują ich przewodniczący, a prace całej Grupy – przewodniczący Grupy i jego zastępca, przy wsparciu sekretarza, którym jest pracownik Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w KPRM.

W praktyce mechanizm działania Grupy polega na tym, że zespoły dyskutują i przygotowują propozycje zmian prawnych dotyczących obszarów, którymi się zajmują. Te propozycje, po przyjęciu przez zespół, zgłaszane są całej Grupie, która na posiedzeniu dyskutuje nad nimi, a następnie przyjmuje w drodze głosowania. Po przyjęciu przez Grupę propozycje, formalnie określane jako ustalenia, przekazywane są Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego, która decyduje, co się z nimi dalej dzieje.

Posiedzenia Grupy z reguły mają formę zdalną. W 2024 roku posiedzenia odbywały się raz na kwartał, w pierwszym półroczu 2025 zaplanowano je co miesiąc, przewidując, że zespoły będą zgłaszać więcej propozycji zmian niż do tej pory.

Grupa w okresie od czerwca 2024 do stycznia 2025 odbyła pięć posiedzeń i przyjęła następujące propozycje:

• nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wprowadzającą zwolnienie z podatku CIT dochodów organizacji pozarządowych przeznaczonych na ich działalność statutową, a nie – tak jak jest obecnie – jedynie na cele określone w ustawie (postulat przyjęty 19 września 2024 r.),
• doprowadzenie do zmian prawnych, dzięki którym wdrożony zostanie system umożliwiający rejestrację stowarzyszenia w ciągu 24 godzin w oparciu o propozycje wypracowane przez środowisko organizacji pozarządowych (postulat przyjęty 19 września 2024 r.),
• wprowadzenie zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, służących ujednoliceniu poziomu odpisów od darowizn przeznaczonych na cele pożytku publicznego i podwyższenie ich do poziomu 20% dochodu (obecnie dla osób fizycznych to 6%, dla osób prawnych – 10%) oraz umożliwienie odliczania darowizn w okresie 5 lat od ich dokonania (postulat przyjęty 20 listopada 2024 r.),
• nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych służącą zwiększeniu kwoty stypendium dla uczniów i studentów wolnej od podatku do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty wynoszącej 50% płacy minimalnej; obecnie jest to od lat stała kwota w wysokości 3 800 zł (postulat przyjęty 20 listopada 2024 r.),
• wprowadzenie zmian prawnych przywracających dotację jako formę finansowania z budżetu państwa edukacji przedszkolnej prowadzonej przez samorządy gminne i zwiększenie wysokości tej dotacji na 2025 rok do kwoty 14 190 zł na jedno dziecko; w 2024 roku była to kwota 3 968,81 zł (postulat przyjęty 20 listopada 2024 r.),
• nowelizację ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w celu wprowadzenia kompleksowego pakietu zmian służących uproszczeniu, uelastycznieniu i uporządkowaniu mechanizmów zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym (postulat przyjęty 8 stycznia 2025 r.).

Grupa nie ma oczywiście żadnej mocy sprawczej dotyczącej wdrożenia przyjętych postulatów. Decyzja w tym zakresie należy wyłącznie do Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego, która może propozycje Grupy odrzucić lub przyjąć i podjąć działania służące ich wdrożeniu. Mogą to być działania samej Przewodniczącej, realizowane przez obsługujący ją merytorycznie Departament Społeczeństwa Obywatelskiego w KPRM, jeżeli postulaty leżą w kompetencjach Przewodniczącej (np. w przypadku proponowanych zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) lub działania podejmowane za pośrednictwem Komitetu ds. Pożytku Publicznego, jeżeli postulaty dotyczą zakresu działania innych ministrów (np. Ministra Finansów w przypadku propozycji zmian w ustawach podatkowych).

Grupa na razie nie otrzymała klarownych, konkretnych informacji zwrotnych dotyczących zgłoszonych postulatów. Rodzi to wątpliwości, czy działania Grupy będą skuteczne, to znaczy doprowadzą do podjęcia działań służących wdrożeniu przygotowanych propozycji zmian legislacyjnych. Z pewnością Grupa powinna starać się skuteczniej niż dotychczas monitorować, co dzieje się z jej propozycjami, ale na tym jej możliwości sprawcze się kończą.

 Chodzi przede wszystkim o:

• identyfikowanie kwestii dotyczących działalności organizacji pozarządowych, które wymagają zmian prawnych,
• wymianę poglądów, opinii, argumentów dotyczących tych kwestii i wspólne wypracowanie rozwiązań przez przedstawicieli różnych środowisk pozarządowych, samorządowców i ekspertów,
• nagłośnie przyjętych propozycji zmian w przestrzeni publicznej, a to daje możliwość zapoznania się z nimi przez środowiska organizacji pozarządowych i ewentualnego podjęcia przez organizacje działań rzeczniczych służących ich wprowadzeniu, czy to za pośrednictwem rządu czy parlamentu.