Publicystyka - ngo.pl

Grupa robocza do spraw partycypacji i dialogu obywatelskiego powstała jako jedna z trzech grup roboczych przy Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku publicznego w pierwszej połowie 2024 roku (o genezie powstania grup pisał już wcześniej Tomasz Schimanek, zob. artykuł: Grupa robocza ds. uproszczeń prawnych…). Pierwsze posiedzenie odbyło się w czerwcu, a ostatnie, z udziałem Adriany Porowskiej, w grudniu 2024 roku. Do tej pory na posiedzeniu plenarnym członkowie i członkinie grupy ds. partycypacji spotkali się cztery razy.

Grupa robocza do spraw partycypacji i dialogu obywatelskiego liczy 41 członków i członkiń.

Pracami grupy kieruje przewodniczący. Przewodniczący wskazywany jest przez stronę rządową. Początkowo grupą kierował Michał Braun, Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności. Obecnie grupie przewodniczy Adela Gąsiorowska, zastępczyni dyrektora NIW-CRSO. 

Członkowie grupy wybierają swojego przedstawiciela, który pełni funkcję zastępcy przewodniczącego. Wybrano do tej roli Marię Perchuć-Żółtowską z Fundacji Stocznia.

Podobnie jak pozostałe grupy robocze (a także jak Rada Działalności Pożytku Publicznego), grupa podzieliła się na zespoły. Większość rozmów i prac merytorycznych odbywa się właśnie podczas posiedzeń zespołów. Poszczególne zespoły spotykały się już po kilka razy (niektóre pracują nawet jeszcze intensywniej), zespoły wykorzystują również do dyskusji wspólną przestrzeń w chmurze i pracują na tworzonych przez członkinie i członków zespołów dokumentach.

Kształt utworzonych zespołów dobrze obrazuje, czym zajmuje się grupa. Powołano następujące zespoły:

• zespół roboczy ds. zmian w budżecie obywatelskim
• zespół roboczy ds. jednostek pomocniczych
• zespół roboczy ds. przepisów i standardów partycypacji obywatelskiej na poziomie samorządowym
• zespół roboczy ds. partycypacji w planowaniu przestrzennym
• zespół roboczy ds. przepisów i standardów partycypacji obywatelskiej na poziomie krajowym
• zespół roboczy ds. narzędzi deliberacyjnych
• zespół roboczy ds. otoczenia partycypacji obywatelskiej i tworzenia sprzyjających warunków jej rozwoju.

W grupie roboczej pracują eksperci i ekspertki głównie z trzeciego sektora. Część z nich wnosi na spotkania grupy konkretny dorobek. To właśnie miało miejsce w przypadku projektu ustawy o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej. 

Projekt ten od lat jest przedmiotem działań rzeczniczych Instytutu Spraw Obywatelskich (INSPRO). Rafał Górski z zarządu INSPRO jest członkiem grupy i zespołu ds. przepisów i standardów partycypacji obywatelskiej na poziomie krajowym. Zespół postanowił zaapelować o skorzystanie z wypracowanego projektu.

Zgodnie z Konstytucją, inicjatywa ustawodawcza przysługuje grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Obywatele korzystają ze swojego prawa (w każdej kadencji do Sejmu trafia co najmniej kilka projektów obywatelskich), jednak problemem jest ostateczne uchwalenie projektu, czy choćby poważne prace w parlamencie. Nowa ustawa ma to zmienić.

Omawiany projekt zakłada m.in.:

• wprowadzenie możliwości zbierania podpisów pod projektami obywatelskimi przez Internet
• zmniejszenie zakresu zbieranych danych, potrzebnych do złożenia podpisu
• zakaz odrzucania obywatelskich projektów ustaw w pierwszym czytaniu w Sejmie
• wprowadzenie konkretnych terminów dotyczących procedury rozpatrywania obywatelskich inicjatyw ustawodawczych
• dodanie szczegółowych przepisów dotyczących kampanii promocyjnej związanej z inicjatywą.

Zespół ds. przepisów i standardów partycypacji obywatelskiej na poziomie krajowym wypracował stanowisko, w którym zwraca się do Pani Minister z apelem o podjęcie działań zmierzających do przyjęcia przez rząd, parlament i prezydenta opisanego projektu nowej ustawy o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej. 

Budżet obywatelski na dobre zagościł w miastach i gminach. Jest postrzegany jako forma partycypacji obywateli w zarządzaniu ich małymi społecznościami. Jednak niefortunne rozwiązania przyjęte w 2018 roku utrudniły samorządowcom i mieszańcom korzystanie z tego rozwiązania. Temat postanowił podjąć – zgodnie z wyraźnie wskazaną w swojej nazwie kompetencją – zespół roboczy ds. zmian w budżecie obywatelskim.

Również i w tym przypadku korzystano z gotowych propozycji, które zgłaszane były przez różne gremia na przestrzeni kilku ostatnich lat. Proponuje się m.in.:

• dostosowanie przepisów w reakcji na postulaty praktyków partycypacji, środowiska samorządowe i zastrzeżenia Najwyższej Izby Kontroli
• uregulowanie budżetu w ramach innych przepisów niż konsultacje społeczne
• wprowadzenie regulacji o charakterze ramowym i pozostawiającym samorządom dużą swobodę w kształtowaniu lokalnych regulacji (obecne zapisy usztywniły budżet obywatelski w samorządach lokalnych, a nierzadko uniemożliwiły realizację rozwiązań, które sprawdzały się w lokalnym kontekście konkretnych samorządów)
• zasady wyboru zadań, podziału kwoty na różne pule, zasady realizacji zadań wieloletnich czy dopuszczalny wiek głosujących, powinno się pozostawić w gestii władz samorządowych, które mają te zasady przyjmować po przeprowadzeniu obowiązkowych konsultacji społecznych
• pozostawienie obowiązkowego budżetu obywatelskiego w miastach na prawach powiatów.

Przyjęto stanowisko, w którym zwrócono się do ministry z prośbą o podjęcie działań zmierzających do wypracowania kompleksowych rozwiązań legislacyjnych dotyczących budżetu obywatelskiego w Polsce oraz apelem o podjęcie roli koordynatorki procesu przeglądu i modyfikacji przepisów dotyczących budżetu obywatelskiego, a także o monitorowanie inicjatyw w tej dziedzinie.

Jak zaznaczyłem wcześniej, grupa powołana została w połowie roku i pierwsze trzy posiedzenia plenarne odbyła jeszcze zanim poznaliśmy nową ministrę do spraw społeczeństwa obywatelskiego. Czwarte, grudniowe posiedzenie plenarne grupy roboczej odbyło się już z udziałem Adriany Porowskiej. Przewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego poznała członków grupy i rozmawiała z nimi o pracach zespołów. Podczas posiedzenia omawiano m.in. stanowisko będące apelem o podjęcie działań zmierzających do przyjęcia przez rząd, parlament i prezydenta projektu nowej ustawy o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej (opisane wyżej).

Zgodnie z zapowiedziami kolejne posiedzenie Grupy roboczej do spraw partycypacji i dialogu obywatelskiego powinno odbyć się w marcu 2025 roku.