Publicystyka - ngo.pl

Zacząłem o tym myśleć kilka dni przed rozpoczęciem roku szkolnego, kiedy z okazji czterdziestolecia powołania Ruchu Młodej Polski sięgnąłem po niewznawianą niestety już prawie od 20 lat książkę o tym środowisku – wydanych w 2000 roku „Młodopolaków” Piotra Zaremby. „Momentem rocznicowym” jest lato 1979, kiedy najpierw w lipcu esbecja rozbiła im zjazd założycielski, a miesiąc później wydali swoją deklarację programową. Wtedy w większości mieli już po dwadzieścia kilka lat, ale gdy zajrzymy do oryginalnego wydania tej deklaracji, to wśród kilku adresów „upoważnionych do reprezentowania” znajdziemy i gorzowskie mieszkanie Marka Jurka, wówczas dziewiętnastolatka. Starzy musieli być zachwyceni.

Nie byłoby tego młodopolskiego 1979 roku, gdyby dekadę wcześniej nie spotkali się w liceum. „Zaczęło się w roku 1968, kiedy jeszcze nie przeczuwano wydarzeń grudniowych. We wrześniu tego roku wkrótce po interwencji w Czechosłowacji spotkali się w pierwszej «f», uchodzącej za jedną z gorszych klas w dobrym liceum o ambitnym programie, czterej piętnastolatkowie: Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Grzegorz Grzelak i Wojciech Samoliński (…). Kilka miesięcy później wpadają na pomysł założenia antykomunistycznej konspiracji” – pisze o grupie z gdańskiego I LO z kronikarskim zacięciem Zaremba.

Gdańszczanie wiedzieli więc, że w konspiracyjnej zabawie żartów raczej nie będzie, a „Borsuk” stał się dla nich naturalnym idolem. „Wchodziłem do więzienia jako młody chłopiec (…), a opuszczałem je jako mężczyzna. Dojrzały fizycznie i psychicznie” – wspominał po latach.

Dość podobnie to wyglądało wszędzie indziej. Nie byłoby Komitetu Obrony Robotników i właściwie całej opozycji demokratycznej, gdyby nie spotkały się dwie takie garstki gówniarzy ukształtowane w dwóch różnych harcerskich nurtach. Zespół wespół walterowskie „czerwone harcerstwo” i bliższa niepodległościowym inspiracjom „Czarna Jedynka” stały się przecież kuźniami kadr całej antykomunistycznej opozycji i podstawą KOR-owych struktur.

„W miarę dokładny obraz zawdzięczamy analizie wykonanej w Wydziale III Komendy Stołecznej MO. Połowę spośród 183 uczestników stanowili studenci” – pisze o Gromadzie Włóczegów, najbardziej rozpolitykowanej formie aktywności w „Czarnej Jedynce” w „Sile bezsilnych. Historii KOR” Jan Skórzyński – „(…) a uczniów szkół średnich było 21”. Gdy ją powoływano, dwaj przykładowi – a aktywni do dziś na scenie politycznej po różnych jej stronach – liderzy tego środowiska, Piotr Naimski i Andrzej Celiński, mieli kolejno 17 i 18 lat.

Wróćmy do Trójmiasta. Kolejne wciąż bardzo wpływowe „pokolenie” – może nieco mniej bohaterskie, ale to nie ich wina, że urodzili się ciut „za późno” na najszlachetniejsze blizny opozycyjnej brawury – wywodzi się z innej z prestiżowych gdańskich szkół, III LO. Historię szkoły, w której opozycyjną prasę tworzyli wspólnie bracia Kurscy z Piotrem Semką opisał w „Niepokornych z «Topolówki»” Jan Hlebowicz. Ile takich szkół jeszcze w komunistycznej Polsce było?

Historię siedemnastoletniego Emila Barchańskiego, dzięki tytułowi „najmłodszej ofiary stanu wojennego”, jeszcze niektórzy znamy. Ale na przykład Jarosława Brejzy – stryja znanego dziś polityka – który wielokrotne zatrzymania przypłacił kolejnymi, aż do skutecznej, próbami samobójczymi, już rzadziej. A jest przecież takich dramatycznych historii więcej.

I tak, z lekkim zawstydzeniem na kilka dni przed własną „trzydziestką”, myślę o nich wszystkich, słuchając najróżniejszych medialnych doniesień z początku roku szkolnego. Z większym niż dotąd lekceważeniem patrzę na problemy tych dzisiejszych licealistów, którym dorosłość i karierę zepsuć ma tłok na szkolnych korytarzach i wakacyjny stres związany z oczekiwaniem na wolne miejsca w dobrych szkołach. Z większą niż dotąd sympatią – na kolejne działania szesnastoletniej klimatycznej aktywistki Grety Thunberg i jej polskiej odpowiedniczki, Ingi Zasowskiej, chociaż wielu bliskich mi konserwatywnych komentatorów sprowadza je do „zmanipulowanych dzieciaków”. Z większym niż dotąd zainteresowaniem – na zatrzymanego niedawno Joshua Wongu, który w Hong Kongu szkolną antyrządową grupę aktywistów założył w 2011 roku, mając 15 lat, wraz z dwa lata starszym kolegą Ivanem Lamem.

Lekko mieliśmy i lekko mają moi już o ponad dekadę młodsi koledzy. Gówniarskie i nieodpowiedzialne manifestacje poglądów, opozycyjna rebelia dzieciaków, zatrzymania nastolatków – to nie jest standard, za którym powinniśmy tęsknić.

Nawet jak ci nasi gówniarze sporo spartaczyli, to przecież właśnie hartu ducha nie sposób im często do dziś odmówić. I choć głowa studzi romantyczne i wstydliwe tęsknoty za licealnym styropianem, to serce jednak, w tej naszej pluszowej cieplarni, czasem jeszcze im szczeniackich blizn zazdrości.

Piotr Trudnowski – Prezes Klubu Jagiellońskiego. Redaktor portalu klubjagiellonski.pl. Pracował dla organizacji obywatelskich, instytucji publicznych, biznesu i polityków. Mąż Karoliny, ojciec Leona.