Publicystyka - ngo.pl

Celem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego jest wzmocnienie legitymacji demokratycznej i skuteczności Unii Europejskiej poprzez włączenie w tworzenie prawodawstwa i polityk unijnych przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego z państw członkowskich.

W poprzednich latach różnie bywało z włączaniem społeczeństwa obywatelskiego w tworzenie europejskich polityk, a istniejące mechanizmy i instrumenty potencjalnego wpływu nie zawsze były w pełni i skutecznie wykorzystywane. Dlatego też w ramach wykonywania mandatu w EKES, do którego kandyduję z ramienia Forum Darczyńców w Polsce, chcę skupić się na działaniach, które mogą realnie przyczynić się do realizacji, deklarowanej przez EKES misji rozwoju bardziej partycypacyjnej Unii Europejskiej, a także do faktycznego zwiększenia roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego w obronie demokracji, praworządności i spójności społecznej w krajach wspólnoty.

Piszę o obronie demokracji, ponieważ żyjemy w czasach, w których to, co wydawało się niedawno niewyobrażalne, staje się naszą codziennością. Trwająca ponad trzy lata wojna u granic Polski, bezprecedensowe decyzje nowej amerykańskiej administracji, kwestionowanie podstawowych reguł demokracji i praw człowieka, to elementy nowego, niebezpiecznego i nieprzewidywalnego świata, w którym się znaleźliśmy.

W tych trudnych czasach społeczeństwo obywatelskie ma do odegrania niezwykle ważną rolę. To od nas, naszej determinacji i zaangażowania, zależy czy demokracja i prawa człowieka, na których ufundowana został wspólnota europejska, obronią się przed zagrożeniami wewnętrznymi i atakiem sił im wrogich.

Służyć temu może szersze upowszechnienie narzędzi demokracji uczestniczącej i demokracji deliberatywnej, takich jak europejskie panele obywatelskie, a także większa i bardziej intensywna promocja możliwości udziału obywatelek i obywatelek Unii w procesach planowania i konsultacji unijnego prawodawstwa. Przykłady udanych procesów partycypacji obywatelskiej prowadzonych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym przez rosnące kadry praktyków partycypacji mogą być źródłem inspiracji dla programowania polityk unijnych. Będę chciała, jako członkini EKES, angażować organizacje społeczeństwa obywatelskiego z krajów UE, zajmujące się organizowaniem procesów partycypacyjnych, w proponowanie i programowanie podobnych procesów przy podejmowaniu decyzji na poziomie unijnym.

Zwiększenie bezpośredniego wpływu obywateli i obywatelek na kształtowanie polityki i prawodawstwa unijnego widzę również w usprawnieniu i urealnieniu efektywności Europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Ze względu na skomplikowane procedury istniała raczej jako teoretyczna możliwość niż prawdziwe narzędzie wpływu: od jej ustanowienia w 2011 roku tylko dziesięć inicjatyw udało się przedstawić Komisji. Dzięki rozporządzeniu z 2019 r. inicjatywa stała się bardziej dostępna i mniej zbiurokratyzowana, wciąż jeszcze, jak pokazała prowadzona w zeszłym roku kampania na rzecz ułatwień w dostępie do aborcji „Mam głos, mam wybór”, jest pole do usprawnień, a także ewaluacji jej efektywności w zakresie działań podejmowanych w odpowiedzi na nią przez KE.

Swoje zadania związane z wykonywaniem mandatu członkini EKES realizować chcę poprzez aktywne uczestnictwo w pracach dwóch sekcji: do spraw Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa (SOC) oraz Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej (ECO), a także w dwóch grupach roboczych: łącznikowej, która utrzymuje kontakty robocze z europejskimi organizacjami i sieciami społeczeństwa obywatelskiego oraz do spraw praw podstawowych i praworządności, która skupia się na upowszechnianiu i monitorowaniu poszanowania w krajach UE europejskich wartość zapisanych w art. 2 TUE, Karcie praw podstawowych UE oraz tzw. liście kontrolnej Komisji Weneckiej Rady Europy.

Jak ważne są te instytucje, instrumenty i mechanizmy kontroli, do których obywatele i obywatelki państw członkowskich odwołać się mogą w obronie swoich praw, przekonaliśmy się w ostatnich latach, gdy koalicja rządząca systematycznie naruszała fundamenty państwa prawa w Polsce. Będzie to miało również ogromne znaczenie dziś, w sytuacji nasilającego się ataku na europejskie wartości i społeczeństwo obywatelskie.

Jako że migracja i procesy migracyjne, w powiązaniu ze zmianami klimatycznymi, bezpieczeństwem energetycznym, a ostatnio również militarnym, są dziś jednymi z głównych wyzwań naszej rzeczywistości, chcę włączyć się w prace tematycznej grupy analitycznej ds. imigracji i integracji, która wspiera prace EKES w obszarze migracji i azylu. Swoją rolę widzę w zabieganiu o to, by głos ekspercki środowiska pozarządowego był bardziej słyszalny w debacie o migracji i brany pod uwagę przy kształtowaniu unijnej polityki migracyjnej.

W najbliższym okresie, w którym przygotowywana będzie polityka UE powiązania z budżetem na lata 2027+ w ramach Wieloletnich Ram Finansowych, zamierzam włączyć się w prace na rzecz:

• Realizacji unijnej strategii społeczeństwa obywatelskiego, o utworzenie której od kilku lat zabiegałam wraz z innymi koleżankami i kolegami z organizacji społecznych z Polski z innych krajów członkowskich, działającymi w europejskich sieciach fundacji i organizacji społecznych, w tym w Europejskim Forum Obywatelskim, paneuropejskiej sieci Civil Society Europe i Europejskim Stowarzyszeniu Organizacji Filantropijnych Philea. Wpisanie strategii w program KE na rok 2025 to wielki sukces organizacji społecznych, szczególnie z krajów Europy Środkowej. Teraz zadbać należy, aby strategia nie pozostała na papierze, lecz stała się realnym narzędziem prowadzenia systematycznego dialogu obywatelskiego na poziomie unijnym, a także instrumentem zwiększenie ochrony organizacji społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka będących przedmiotem ataków w swoich krajach;
• Znaczącego zwiększenia budżetów oraz poważnego uproszczenia procedur oraz wymogów formalnych w programach unijnych, skierowanych do organizacji społeczeństwa obywatelskiego, dotyczących szczególnie wzmacniania demokracji i praworządności, zwiększania spójności społecznej i budowania europejskiej tożsamości, w tym przede wszystkim uruchomionego w 2021 roku programu Obywatele, Równość, Prawa i Wartości (CERV), będącego wynikiem działań rzeczniczych zainicjowanych przez organizacje pozarządowe z Polski, ale też programów takich jak Kreatywna Europa, Erasmus+, czy Horyzont, a także środków przeznaczonych dla organizacji społecznych w funduszu spójności.
• Wzmocnienia zasady partnerstwa w politykach unijnych, w tym w polityce spójności w nowym okresie programowania oraz zwiększenia i urealnienia roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego w programowaniu, realizowaniu i monitorowaniu programów finansowanych ze środków unijnych, m.in.: poprzez zagwarantowanie im udziału w planowaniu nowej Umowy partnerstwa oraz realne wzmocnienie ich zdolności instytucjonalnych dzięki wyodrębnieniu konkretnych środków (procentu budżetu) na budowanie ich potencjału i trwałości organizacyjnej.
• Promocji równości, przeciwdziałania dyskryminacji i polaryzacji oraz budowania odporności na kryzysy i wyzwania globalne, w tym poprzez udział w tworzeniu Mapy drogowej praw kobiet oraz nowych strategii na rzecz równości osób LGBTIQ i przeciwdziałania rasizmowi.

Jako kandydatka Forum Darczyńców w Polsce, chciałabym podjąć na nowo prowadzone 2012 roku starania o utworzenie statusu fundacji europejskiej, który ułatwić mógłby znacząco transgraniczną działalność fundacji europejskich, służących celom pożytku publicznego bez konieczności rejestrowania się w każdym z unijnych krajów, przyczyniając się tym samym do rozwoju filantropii. Niedawne przyjęcie przez Parlament Europejski Rezolucji o Europejskim Stowarzyszeniu Transgranicznym otwiera szanse na powodzenie tej inicjatywy.

Swój mandat w EKES wykorzystać chcę również do prowadzenia działań rzeczniczych, we współpracy z organizacjami społecznymi, partnerami społecznymi i gospodarczymi, zmierzającymi do wyodrębnienia w nowym okresie programowania wieloaspektowego priorytetu dotyczącego budowania odporności demokracji w Europie, związanego z przygotowywaną przez Komisję Europejską inicjatywą Tarczy Demokracji.

Priorytet ten, z którym powiązany powinien być specjalny Fundusz na rzecz Demokracji, obejmowałby działania związane z zapobieganiem i przeciwdziałaniem dezinformacji, polaryzacji, w tym szkodliwym wpływom platform internetowych zwiększającym podziały społeczne, alienację i radykalizację, szczególnie młodego pokolenia; wspieranie i rozwijanie edukacji obywatelskiej, w tym edukacji europejskiej i medialnej; budowania krytycznej umiejętności korzystania z mediów; ochroną i wspieraniem niezależności, integralności i rzetelności mediów; budowaniem odporności społecznej, w tym obrony cywilnej i społecznego wymiaru bezpieczeństwa; wspieraniem partycypacji obywatelskiej i spójności społecznej.

Swoją rolę w EKES widzę jako rolę pasa transmisyjnego między środowiskiem organizacji społecznych w Polsce, organizacji i fundacji z innych krajów UE oraz europejskich sieci organizacji społecznych, a także jako facylitatora dialogu, porozumienia i sojuszu z partnerami społecznym, gospodarczymi i administracji samorządowej i rządowej w Polsce (m.in. poprzez moje prace w Komitecie ds. Umowy Partnerstwa monitorującym programowanie i wdrażanie funduszy europejskich w Polsce, i działającym w jego ramach Podkomitecie ds. rozwoju zasady partnerstwa) oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi z Polski i innych krajów UE zasiadającymi w EKES.

Od 2000 roku związana jestem zawodowo z Fundacją im. Stefana Batorego, początkowo w funkcji dyrektorki ds. informacji i rozwoju, a następnie dyrektorki Fundacji i od lipca br. członkini Zarządu. Byłam inicjatorką i współzałożycielką Forum Darczyńców oraz jego drugą przewodniczącą. Obecnie współpracuję z Forum jako ekspertka w Komitecie Prawnym, którego zadaniem jest przygotowywanie propozycji rozwiązań sprzyjających społecznemu zaangażowania biznesu i osób indywidualnych, zwiększających wolumen środków przekazywanych na cele pożytku publicznego i ułatwiających funkcjonowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Przez ostatnie 25 lat mojej aktywności zawodowej angażowałam się w szereg działań na rzecz poprawy warunków funkcjonowania organizacji pozarządowych, rozwoju filantropii i aktywności obywatelskiej w Polsce i w Europie. Organizowałam i uczestniczyłam m.in. w akcjach i kampaniach na rzecz liberalizacji ustawy o zbiórkach publicznych, prawa o fundacjach i o stowarzyszeniach, likwidacji barier w prowadzeniu działalności organizacji pozarządowych w Polsce i zniesienia barier przepływu kapitału i współpracy transgranicznej w krajach UE; ustanowienia unijnego instrumentu wspierania organizacji pozarządowych działających na rzecz upowszechniania praw i wartości (program Citizens Equality Rights and Values), udziału organizacji pozarządowych w programowaniu i monitorowaniu funduszy unijnych i tworzeniu polityk publicznych.

Jestem inicjatorką, utworzonego w 2019 roku przez grupę fundacji europejskich, Funduszu Civitates wspierającego podejmowane przez organizacje społeczne inicjatywy służące umacnianiu demokracji i solidarności w Europie.