Publicystyka - ngo.pl

Ustawa była odpowiedzią na postulaty środowisk pozarządowych i realizacją woli ówczesnego rządu. Stworzyła spójne zasady prowadzenia działalności organizacji pozarządowych w sferze pożytku publicznego oraz jednolite mechanizmy zlecania organizacjom zadań publicznych. Ale, praktycznie od momentu wejścia w życie ustawy, toczy się dyskusja, na ile rozwiązania w niej zawarte są funkcjonalne i użyteczne dla organizacji pozarządowych, dla państwa i dla obywateli. W toku tej dyskusji siedmiokrotnie nowelizowano ustawę, nie licząc kilkudziesięciu poprawek wprowadzonych poprzez zmiany w innych aktach prawnych. Nadal jednak jest wiele postulatów dotyczących zmian w ustawie, zgłaszanych przez organizacje pozarządowe oraz samorządy terytorialne, które nie zostały zrealizowane.

Dwadzieścia lat obowiązywania ustawy o pożytku to dobra okazja, aby zaproponować zmiany. Do takiego wniosku doszły osoby, które w marcu 2023 roku postawiły stworzyć grupę roboczą do wypracowania propozycji zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie dotyczących głównie relacji finansowych organizacji z administracją publiczną, czego wyrazem był opublikowany na portalu ngo.pl tekst „O pożytku publicznym po dwóch dekadach” (Kliknij). Grupa pracuje społecznie, składa się z kilkunastu przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządów terytorialnych. Działa pod patronatem Związku Miast Polskich, Związku Gmin Wiejskich RP, Unii Metropolii Polskich, Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych i Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT.

Jako punkt wyjścia do swoich prac grupa wykorzystała:

• propozycje zgłoszone przez członków grupy, wynikające z doświadczeń organizacji pozarządowych i samorządów terytorialnych we wzajemnych relacjach,
• postulaty dotyczące zmian w ustawie o pożytku, które znalazły się w tezach dotyczących uproszeń działalności organizacji pozarządowych sformułowanych w ramach projektu #prosteNGO (Kliknij),
• projekt nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie opracowany w 2022 roku przez Zespół roboczy do spraw reformy systemu zalecania zadań publicznych powołany przez Przewodniczącego Komitetu ds. pożytku publicznego (Kliknij),
• wnioski z dyskusji o kształcie ustawy o ekonomii społecznej.

Grupa w pracach nad zmianami w ustawie przyjęła następujące kierunkowe założenia:

• uproszczenie i odbiurokratyzowanie istniejących przepisów, w szczególności w zakresie zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym i innym podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego,
• uelastycznienie mechanizmów zlecania zadań publicznych i zwiększenie wpływu organizacji na zakres, kształt i sposób realizacji tych zadań,
• stworzenie możliwości wsparcia przez samorządy terytorialne działalności organizacji pozarządowych służącej aktywizacji obywatelskiej mieszkanek i mieszkańców,
• wprowadzenie rozwiązań pozwalających administracji publicznej wspieranie, na jasnych i transparentnych zasadach, rozwoju potencjału organizacji pozarządowych,
• wzmocnienie mechanizmów dialogu obywatelskiego z udziałem organizacji pozarządowych,
• uspójnienie istniejących regulacji dotyczących relacji administracji publicznej i organizacji pozarządowych, zarówno w wymiarze przedmiotowym, jak i podmiotowym.

Do grudnia 2023 roku grupa odbyła kilkanaście spotkań roboczych, głównie w formule online. W tym czasie prace grupy koncentrowały się głównie na mechanizmach finansowania działań organizacji pozarządowych ze środków publicznych. W wielu przypadkach omawiane propozycje budziły wątpliwości i zastrzeżenia, co wymagało ich przedyskutowania na kilku spotkaniach. Grupa ustaliła, że jako propozycje zmian, przyjmie te, co do których członkowie osiągną względny konsensus. 

Wypracowane propozycje dotyczą:

• zmian w trybach i procedurach zlecania zadań publicznych,
• zmian w warunkach i sposobach realizacji zadań publicznych,
• nowych mechanizmów finansowania przez samorządy terytorialne działalności organizacji pozarządowych służącej pobudzaniu i rozwijaniu aktywności obywatelskiej.

Propozycje zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wypracowane przez grupę roboczą zostaną przedstawione w kolejnych tygodniach w kilku pakietach tematycznych. Pakiety te będą prezentowane na portalu ngo.pl pod wspólnym hasłem „Ustawa o pożytku – proponowane zmiany”. 

Zachęcamy do zapoznania się z nimi. Opinie na temat przedstawionych propozycji posłużą grupie roboczej w dalszych pracach nad zmianami w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Tomasz Schimanek - członek zespołu złożonego z przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządu pracujących nad propozycjami zmian w ustawie o pożytku, sygnatariusz apelu „O pożytku publicznym po dwóch dekadach”.

Łukasz Gorczyński, e-mail: lukasz.gorczynski@ofop.eu