Testament jako narzędzie filantropii: odradzająca się tradycja [wywiad]
Przybliżony globalny dochód z darowizn testamentowych w 2021 r. wyniósł 70 miliardów dolarów, a szacuje się, że w 2050 r. wyniesie 150 miliardów dolarów. W Polsce zapisy testamentowe na cele społeczne zanikły w czasach PRL. Obecnie ta tradycja się odradza, a Koalicja „Napisz Testament” ją wspiera. O tym, jak przekazać organizacji pozarządowej zapis w testamencie opowiada menedżerka kampanii Magdalena Gajda.
Cykl „Filantropia na każdą kieszeń” powstał we współpracy z Forum Darczyńców. Przyglądamy się w nim nowoczesnej filantropii. Zobacz inne materiały z tego cyklu >.
Małgorzata Łojkowska, ngo.pl: – Fundacja Otwarte Forum w koalicji z innymi organizacjami pozarządowymi realizuje obecnie kampanię „Napisz Testament”. Jaki jest jej cel?
Magdalena Gajda, Fundacja Otwarte Forum: – Mamy dwa główne cele. Pierwszym jest nakłonienie Polaków do tego, aby spisywali testamenty. W Polsce nie jest to łatwe, bo testament – inaczej niż w wielu innych miejscach na świecie – jest tematem tabu. Ludzie boją się go, a im starsze są te pokolenia, do których docieramy, tym ten strach jest większy.
Nie wiem, czy pani śledziła ostatni Kongres Polityki Senioralnej. Tam było widać pochwałę życia, aktywności ekonomicznej i intelektualnej, pracy, samorozwoju. Tematy związane przygotowywaniem się do odejścia na zawsze w ogóle nie były poruszane.
W kampanii „Napisz Testament” pokazujemy nowoczesne podejście do spisywania testamentu.
Przypominamy, że
testament to dokument, który reguluje sprawy majątkowe całej rodziny. I dlatego powinniśmy spisywać go na każdym etapie dorosłego życia.
Gdy rodzą się nam dzieci i gdy te dzieci wyjeżdżają na studia, gdy bierzemy ślub i gdy się rozwodzimy, gdy kupujemy dom i bierzemy wspólnie kredyt, albo ten dom sprzedajemy. To tylko nieliczne powody, dla których dorosła osoba powinna spisać swój testament. Gdyby coś jej się stało, to właśnie z testamentu wynika, jak należy, zgodnie z jej życzeniem, rozporządzić jej majątkiem. Zachęcamy także do tego, aby ludzie zmieniali swoje testamenty w zależności od tego, jak zmienia się ich sytuacja materialna i rodzinna.
Drugim ważnym elementem kampanii „Napisz Testament” jest nakłonienie Polaków, aby wrócili do tradycji uwzględniania w testamentach organizacji pozarządowych lub bliskiego sercu celu społecznego.
Skąd taki pomysł?
– Zapisy testamentowe jako narzędzie fundraisingu to nie jest nic nowego. Dokonywanie zapisów na rzecz organizacji w testamentach jest bardzo popularne na świecie. Niedawno, na zaproszenie Koalicji „Napisz Testament”, gościł w Polsce Richard Radcliff, jeden z najbardziej uznanych międzynarodowych ekspertów w dziedzinie fundraisingu testamentowego. Z danych, które przedstawił wynika, że przybliżony globalny dochód z darowizn testamentowych w 2021 r. wyniósł 70 miliardów dolarów, dochód prognozowany na rok 2050 szacuje się na 150 miliardów dolarów.
W Polsce zapisy testamentowe na cele społeczne zanikły niestety w czasach PRL, kiedy odgórnie, w ramach polityki państwowej własność społeczna zastąpiła własność prywatną. Ale wcześniej
mieliśmy w Polsce bardzo bogatą tradycję, jeżeli chodzi o zapisy testamentowe. Wiele polskich uczelni, bibliotek, ale też np. domów dziecka, domów samotnej matki, klubów hobbystycznych, lokalnych drużyn ochotniczej straży pożarnej narodziło się i działało właśnie dzięki takim zapisom. Ta tradycja zaczęła się odradzać wraz z rosnącą liczbą organizacji pozarządowych w Polsce, a my powrót do tej tradycji wspieramy.
Wasza kampania ma też charakter fundraisingowy?
– Absolutnie nie. „Napisz Testament” to kampania edukacyjna, promująca testamenty jako narzędzie fundraisingu, ale poprzez nią nie pozyskujemy żadnych środków na nasze działania. Kampania realizowana jest z budżetu, który co roku, zgodnie z regulaminem Koalicji, zasilają z własnych środków organizacje członkowskie.
To prawda, opisujemy na stronie www.napisztestament.org.pl i naszą działalność jako Koalicji, i chwalimy się sukcesami organizacji koalicyjnych. Pozostawiamy jednak odbiorcom tych komunikatów wybór: „Zapraszamy do wsparcia naszych organizacji, które są rzetelne i transparentne, ale możecie wybrać inną organizację, ogólnopolską lub regionalną, z którą jesteście związani”. Dlatego też nasze działania edukacyjne przynoszą korzyści całemu III sektorowi. Zachęcamy do przyłączenia się do Koalicji, abyśmy mogli działać wspólnie. W tym roku dołączy do nas kolejna duża, uznana na świecie organizacja. Jesteśmy otwarci na nowych koalicjantów, którzy chcą rozwijać polski fundraising testamentowy.
Co należy zrobić, aby uwzględnić organizację w testamencie?
– Przede wszystkim zachęcamy do tego, aby każdy spadkodawca, jeżeli ma zamiar uwzględnić w swoim w testamencie organizację pozarządową, porozmawiał o tym z osobami, które będą po nim dziedziczyć.
Zachęcamy także do tego, aby dobrze poznać organizację, której chcemy przekazać coś w zapisie testamentowym. Poznać jej działalność, ludzi pracujących w organizacji, pobyć z nimi. Zobaczyć, jakie zadania ta organizacja realizuje, bo być może będziemy chcieli wybrać konkretny cel, na który chcemy przeznaczyć nasze środki.
Dobrze byłoby, gdyby organizacja została powiadomiona, że taki zapis otrzyma. Wtedy ma możliwość utrzymywania kontaktu ze swoim donatorem, informowania go na bieżąco o swoich poczynaniach. Ma szansę mu podziękować i go uhonorować za jego hojność.
Zdarza się, że organizacja po odejściu donatora dowiaduje się o tym, że jest zapis testamentowy na jej rzecz, a rodzina się z tym zapisem nie zgadza i podważa testament. To bardzo trudna sytuacja. Pojawia się pytanie: czy uszanować zapis spadkodawcy i walczyć o zapis czy nie zaostrzać sytuacji. Z mojej wiedzy wynika, że zwykle organizacje wycofują się, bo nie chcą wprowadzać konfliktu w takich trudnych dla rodziny chwilach.
Czy często zdarzają się takie sytuacje, że donatorzy przekazują cały swój majątek organizacji?
– Z badań, które wykonaliśmy w 2022 r. z kancelarią GWW oraz agencją badawczą Research Collective wynika, że
w pierwszej kolejności spadkodawca obdarowuje członków rodziny. Na drugiej pozycji są równolegle: przyjaciele i organizacja pozarządowa lub cel społeczny.
Powiedziała pani, że donator może wybrać konkretny cel, na który chce przeznaczyć część majątku.
– Tak, można w testamencie zobowiązać osobę, która będzie realizowała jego postanowienia do tego, aby przekazała organizacji pozarządowej określoną sumę pieniędzy po odejściu donatora. Ale można także wskazać np. konkretną kampanię organizacji, na którą powinny być przeznaczone te środki. Można też zobowiązać spadkobierców do przekazania określonych rzeczy, np. wskazać, że chcielibyśmy, aby wykonawca testamentu za konkretną kwotę zakupił worki karmy dla zwierząt i przekazał je organizacji.
Jeden z ciekawych legatów otrzymała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Prof. Wacław Szybalski, światowej sławy biotechnolog i genetyk, pozostawił w swoim testamencie zapis, w którym część swoich dóbr przeznacza na stypendium dla młodych, wybitnych naukowców z obszaru naukowego, w którym się specjalizował. I tak rzeczywiście się stało. Historię jednej z naukowczyń, Izabeli Stupki, która otrzymała takie stypendium można przeczytać na stronie naszej kampanii.
W jaki sposób uwzględnić organizację w testamencie? Czy są jakieś wzory zapisów testamentowych?
– Są odpowiednie formuły prawne, ale tak naprawdę wszystko zależy od spadkodawcy. Zachęcamy bardzo do sporządzania testamentów notarialnych. Po pierwsze dlatego, że notariusz potrafi ubrać naszą wolę w zrozumiałą i zgodną z prawem formułę. A po drugie, testament notarialny można zarejestrować w Notarialnym Rejestrze Testamentów. To daje gwarancję, że np. nie zaginie lub nie zostanie zniszczony.
Chcę jednak jeszcze raz podkreślić, że
kluczowe jest komunikowanie się ze spadkobiercami. Im bardziej jesteśmy w tym klarowni, im wcześniej mówimy: „Słuchajcie, mam takie życzenie i bardzo proszę, żebyście się mu nie sprzeciwiali”, tym bardziej możemy być pewni, że nasz zapis testamentowy trafi do organizacji lub zostanie spożytkowany na wybrany cel społeczny.
Wydaje mi się, że wiedza na temat tego, że można uwzględnić organizację pozarządową w testamencie i jak to zrobić, nie jest powszechna. Czy z pani doświadczenia wynika, że notariusze mają taką wiedzę, czy podpowiadają takie rozwiązania?
– Notariusze taką wiedzę mają, ale nie mają obowiązku informować o tym swoich klientów. To, czy notariusz przekaże klientowi, że istnieje taka możliwość, zależy od jego dobrej woli. Pojawili się natomiast jakiś czas temu w Polsce doradcy sukcesyjni. To są właśnie osoby, które mogą doradzić, w jaki sposób podzielić swój majątek lub w jaki sposób przekazać jego część organizacji pozarządowej.
Czy są jakieś formalności, o które musi zadbać organizacja, która otrzyma zapis testamentowy? Czy musi np. zapłacić podatek?
– Zacznijmy od najważniejszego: nabycie przez organizację pozarządową w drodze spadku pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.
Co do procedury – organizacja traktowana jest tak, jak pozostali spadkobiercy wymienieni w testamencie. Aby przyjąć zapis testamentowy, organizacja musi przedstawić dokumenty, które wskazują, że to ona jest wymienionym w testamencie podmiotem prawnym. W testamencie spadkodawca zwykle nie podaje tylko nazwy organizacji, ale również jej nr KRS. Jeśli jest to zapis pieniężny, to organizacja otrzymuje go na wskazany przez nią rachunek bankowy. Jeśli zapis dotyczy określonego przedmiotu, to wykonawca testamentu przekazuje ów przedmiot.
Magdalena Gajda – menedżerka ogólnopolskiej kampanii „Napisz Testament”; dziennikarka społeczna i medyczna, reportażystka, scenarzystka, podcasterka i pisarka, a także specjalistka: komunikacji społecznej, public relations, CSR i storytellingu – specjalizuje się w wykorzystaniu storytellingu jako narzędzia fundraisingowego.
💰 Poznaj narzędzia i strategie zbierania funduszy na cele społeczne. Rozwiń umiejętności z eduNGO.
💰 Marzy Ci się profesjonalna kampania fundraisingowa? Z łatwością zrobisz ją samodzielnie we wplacam.ngo.pl. Wpłacam to darmowa aplikacja dla stowarzyszeń i fundacji do zbierania darowizn oraz budowania dobrych relacji z darczyńcami. Zbieranie darowizn z Wpłacam jest skuteczne i proste! Aplikacja pomaga też w zbieraniu składek członkowskich przez płatności online.
Sprawdź możliwości wplacam.ngo.pl.
Źródło: informacja własna ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
