Publicystyka - ngo.pl

Jeśli będziecie w ileśset stronicowym dokumencie szukać pomysłów i planów odnoszących się bezpośrednio do rozwoju trzeciego sektora, znajdziecie je w Priorytecie 3.5, zatytułowanym „Skutecznie działająca Administracja”, w którym „Wzmocnienie trzeciego sektora” jest ostatnim z ośmiu kierunków działań. Dlaczego akurat tam – nie mam pojęcia, ale wzmianki o roli i oczekiwaniach wobec organizacji pozarządowych przewijają się też przy innych priorytetach. Zazwyczaj zresztą mało konkretnie, a w dokumencie „Plan działań na lata 2026-2029” – wcale.

Organizacje na pewno ucieszy zapowiedź dalszego rozwijania rządowych programów grantowych – oprócz kontynuacji Rządowego Programu Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2018-2030, zapowiedziano uruchomienie nowych programów kierunkowych, nie tylko na szczeblu rządowym, ale też samorządowym. Na razie bez konkretów, ale z opisu sposobu realizacji poszczególnych celów strategicznych można się domyślać, że uruchomione zostaną konkursy dotyczące budowania odporności społecznej, integracji cudzoziemców, przeciwdziałania dezinformacji, czy prorodzinne.

Strategia kładzie duży nacisk na wzmocnienie policentrycznego rozwoju, co znalazło odzwierciedlenie w opisach sposobu dystrybucji publicznych środków publicznych przeznaczonych na wzmocnienie organizacji pozarządowych – dzięki regrantingowi mają trafiać do organizacji działających w mniejszych ośrodkach i na wsiach. Rząd chce także w większym stopniu wspierać rozwój regionalnych i lokalnych federacji, sieci i koalicji organizacji. Organizacje powinny być też zadowolone z zapowiedzi programów doposażenia i wzmocnienia instytucjonalnego, bo brzmi to jak obietnica zwiększenia środków na dotacje instytucjonalne.

Rozwijaniu starych i tworzeniu nowych programów grantowych ma towarzyszyć upowszechnianie zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym. Realizując konstytucyjną zasadę subsydiarności, rząd przewiduje znaczne zwiększenie liczby zadań związanych z usługami społecznymi, które zamierza zlecać organizacjom pozarządowym. Wzmianki o tym, jakie jeszcze zadania publiczne mogą być zlecane organizacjom pojawiają się także przy omawianiu poszczególnych kierunków strategicznych:

📌w ramach przeciwdziałania pogłębiającemu się kryzysowi demograficznemu rząd planuje konkursy dla organizacji pozarządowych na działania poprawiające wizerunek rodzicielstwa, przełamujące negatywne stereotypy dotyczące macierzyństwa i ojcostwa oraz promujące treści sprzyjające budowaniu pozytywnych skojarzeń między posiadaniem dzieci a satysfakcją emocjonalną i szczęściem.

📌w ramach wdrażania polityki migracyjnej, w której bardzo duży nacisk położono na skuteczną i głęboką integrację cudzoziemców zaplanowano utworzenie zarządzanych z poziomu województw partnerstw z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz integracji cudzoziemców. Organizacje, zwłaszcza te działające na poziomie lokalnym, mają pomagać w zbieraniu informacji niezbędnych do prowadzenia bieżącej diagnozy problemów i potrzeb oraz planowania adekwatnych działań w reakcji na pojawiające się w tych społecznościach wyzwania. Rząd planuje także wsparcie organizacji pozarządowych prowadzących kursy języka polskiego dla obcokrajowców, słusznie uznając dobrą znajomość języka polskiego za kluczowy wskaźnik poziomu integracji i warunek niezbędny przy ubieganiu się o obywatelstwo.

📌w ramach wzmacniania bezpieczeństwa przewidziano angażowanie organizacji pozarządowych w działania edukacyjne i upowszechniające związane z szeroko rozumianą obronnością i budowaniem odporności społecznej. Edukacja na temat rozpoznawania potencjalnych zagrożeń, sposobów ich unikania oraz zasad postępowania w przypadku ich wystąpienia, szkolenia z ratownictwa, przetrwania i samoobrony, propagowanie postaw patriotycznych i edukacja historyczna – to niektóre z tematów, które mają być zlecane organizacjom pozarządowym lub realizowane we współpracy z nimi. W ramach wzmacniania potencjału organizacji pozarządowych działających na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego można też spodziewać się kierowanych specjalnie do nich programów dotacyjnych.

📌w ramach walki z dezinformacją zaplanowano szkolenia, kampanie informacyjne i inne działania podnoszące świadomość na temat dezinformacji i płynących z niej zagrożeń, a także zwiększające kompetencje w jej rozpoznawaniu i przeciwdziałaniu negatywnym skutkom. Organizacje pozarządowe działające na rzecz różnych grup wiekowych i społecznych mają być włączane w proces budowania ich odporności na dezinformację.

📌w ramach wzmacniania międzynarodowego wizerunku Polski zaplanowano nowe narzędzia wspierania rozwoju dyplomacji obywatelskiej, która ma budować kapitał społeczny Polski za granicą oraz zwiększać rolę polskich organizacji pozarządowych na arenie międzynarodowej.

Zadań publicznych zlecanych organizacjom pozarządowym ma być więcej, a sam proces zlecania ma zostać usprawniony poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań i wyższych standardów. Sądząc jednak po bardzo enigmatycznym opisie, ograniczającym się do zapowiedzi zmodernizowania systemu zlecania poprzez wprowadzenie „nowych narządzi prawno-instytucjonalnych umożliwiających sprawniejszą współpracę pomiędzy trzecim sektorem a administracją publiczną”, ta część strategii jeszcze czeka na wypełnienie jej treścią.

Trochę zasmuca natomiast zapowiedź „przestrzegania transparentnych procedur konkursowych dających równy dostęp do finansowania wszystkim zainteresowanym organizacjom społecznym oraz angażujących w ocenę i wybór zadań do dofinansowania niezależnych ekspertów i przedstawicieli organizacji pozarządowych”

Oprócz nowych strumieni publicznych pieniędzy, organizacje dostały obietnicę uproszczenia przepisów regulujących pozyskiwanie środków z innych źródeł, choć jedynym półkonkretem jest tu zapowiedź uproszczeń w zakresie prowadzenia działalności odpłatnej – niestety bez szczegółów, jakie to będą ułatwienia ani nawet – czy miałyby dotyczyć tylko działalności odpłatnej pożytku publicznego, czy każdego rodzaju działalności, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie (czyli także działalności gospodarczej).

Po wielu latach rzecznictwa i wypracowaniu przez organizacje kompleksowej listy bardzo konkretnych postulatów uproszczeń w działalności i finansowaniu organizacji pozarządowych ogólnikowość tego fragmentu strategii jest bardzo rozczarowująca, ale można pomóc ją dopracować, zgłaszając w konsultacjach najważniejsze dla nas postulaty.

W Strategii nie pominięto pozafinansowych form wzmocnienia sektora pozarządowego, rząd chce zwiększyć wpływ organizacji społecznych na procesy decyzyjne oraz zapewnić reprezentatywność trzeciego sektora w tych procesach. Niestety, znowu bez konkretów – dokument wymienia jedynie bliżej nieokreślone zmiany w przepisach i wprowadzenie dobrych praktyk służących komunikacji między organizacjami a administracją, zarówno na szczeblu centralnym, jak i lokalnym.

Plusem jest natomiast nacisk na aktywizację obywatelską w mniejszych ośrodkach i wykorzystanie do tego już istniejących instytucji publicznych (biblioteki, domy kultury), które mają stać się w większym stopniu lokalnymi ośrodkami aktywności społecznej mieszkańców z różnych grup wiekowych.

Niewątpliwie z punktu widzenia organizacji pozarządowych dużym plusem jest liczba wzmianek o nich w strategicznym dokumencie, świadcząca o uwzględnieniu ich potencjału w planowaniu działań w każdym ze strategicznych obszarów.

Minusem jest natomiast zbyt duża ogólnikowość tym wzmiankom towarzysząca, co może z kolei świadczyć o niewystarczająco głębokiej refleksji na temat tego, jak efektywnie wzmocnić organizacje, aby najlepiej wykorzystać ich potencjał w realizacji strategicznych celów. To zresztą najlepszy powód do wyrażenia swojej opinii w trwających właśnie konsultacjach.

Katarzyna Sadło – trenerka, konsultantka i autorka publikacji poradniczych dla organizacji pozarządowych. Była wieloletnia prezeska Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Związana także z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych, Funduszem Obywatelskim im. Henryka Wujca i Stowarzyszeniem Dialog Społeczny. Członkini zarządu Fundacji dla Polski.