Publicystyka - ngo.pl

Współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną – obszar, dla którego ustawa o pożytku znaczy najwięcej – dzieje się na kilku poziomach. Przede wszystkim na poziomie finansowym (zlecania zadań – organizacji konkursów), ale też na poziomie dialogu. W uproszczeniu dialog ten powstaje w ramach forów – i tu dominują rady pożytku – oraz zawiera się w dokumentach, głównie programach współpracy.

W Ogólnopolski Dzień Rad Działalności Pożytku Publicznego zobaczmy, jak ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie opisuje rady działalności pożytku publicznego.

Pierwsza w ustawie o działalności pożytku pojawiła się rada ogólnopolska. Zaczynała jako ciało doradcze ministra pracy i polityki społecznej (ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego), ze stworzonym do jej obsługi departamentem pożytku publicznego. W ten sposób działała kilkanaście lat – od listopada 2003 r. W 2017 została przeniesiona do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Obecnie doradza Przewodniczącemu Komitetu do spraw Pożytku Publicznego.

Rada Działalności Pożytku Publicznego ma głównie kompetencje i zadania doradcze. Powinny do niej trafiać (do oceny) wszelkie akty prawne mające wpływ na działania organizacji pozarządowych. W praktyce nie zawsze udawało się realizować to założenie – jednak centrum prac nad nowelizacjami ustawy o działalności pożytku (i aktami wykonawczymi do ustawy), a także nad Programem Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, zwykle lokalizowane było w RDPP.

Rada pracuje na posiedzeniach, które odbywają się zwykle co dwa miesiące. Tworzy również stałe i doraźne zespoły problemowe.

Po nowelizacji ustawy o działalności pożytku w 2015 r. w Radzie pojawiło się więcej przedstawicieli organizacji. Pierwotnie 20-osobowa Rada składała się w połowie z reprezentantów NGO-sów. Teraz może ich być właściwie nieograniczona ilość – i rzeczywiście dominują. 

To jednak również problem Rady – sytuacja, kiedy przedstawiciele sektora rozmawiają między sobą i z rzadka, lub w niewielkiej ilości, dołączają do nich przedstawiciele administracji – ministerstw, nie jest wcale dobra. Z tym problemem RDPP boryka się od samego początku. Wydaje się jednak, że powstanie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, w którym zasiadają wysokiej rangi przedstawiciele ministerstw, jeszcze bardziej pogłębiło tę tendencję, odciągając urzędników od RDPP.  

Zapisy dotyczące ogólnopolskiej RDPP znajdują się w artykułach 35-41 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Przeniesienie pomysłu z poziomu ogólnopolskiego na poziom lokalny nastąpiło w 2010 r. Wtedy w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie pojawiły się regulacje dotyczące funkcjonowania rad pożytku na szczeblu województw, powiatów i gmin (artykuły 41a-j).

Tworzenie przez samorządy rad wojewódzkich, powiatowych i gminnych nie jest, w odróżnieniu od ogólnopolskiej RDPP, obligatoryjne. Jednak jeśli zbierze się wymagana liczba organizacji i wyrazi wolę powołania rady pożytku na danym szczeblu, administracja musi powołać radę. Tworzenie lokalnych rad pożytku uzależnione jest więc tylko od aktywności samych NGO-sów.

Najpełniejszą reprezentację – jeśli chodzi o wykorzystanie możliwości tworzenia rad na określonym szczeblu administracji -– tworzą wojewódzkie rady działalności pożytku publicznego. Rady wojewódzkie są szczególne pod jeszcze jednym względem. Spotykają się w nich z organizacjami przedstawiciele zarówno samorządu województwa, jak i administracji centralnej – przedstawiciele wojewodów (w ogólnopolskiej RDPP również pracują samorządowcy, ale ich pozycja jest tu zbliżona do pozycji przedstawicieli NGO-sów).

Aktywność rad wojewódzkich znalazła wyraz w powołaniu Konwentu Wojewódzkich Rad Działalności Pożytku Publicznego. Konwent jest polem do wymiany doświadczeń między radami wojewódzkimi, monitoruje ważne dla współpracy międzysektorowej akty prawne i uczestniczy w ich opiniowaniu. Stara się również współpracować z ogólnopolską RDPP, dzięki czemu w obie strony następuje przepływ informacji, a także z Narodowym Instytutem Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem to najnowsze ciało dialogu, które pojawiło się w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przepisy uchwalone w lipcu 2019 r. zaczęły już działać. Nowa rada, podobnie jak RDPP, ulokowana jest przy Przewodniczącym KPP. Wicepremier Piotr Gliński powołał radę młodzieżową w październiku i wtedy też odbyło się jej pierwsze posiedzenie. 

Trudno na razie wyrokować na ile – jeśli chodzi o wpływy i aktywność – Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem będzie wyróżniać się na tle pozostałych ciał opisanych w ustawie pożytkowej. Z pewnością oryginalność tego pomysłu zasadza się na branżowości oraz zasadach doboru przedstawicieli, przełamujących nieco dotychczasowy podział NGO-sy – administracja. 

Regulacje dotyczące rady młodzieżowej mieszczą się w artykułach 41¹ - 41⁴  ustawy o pożytku.

Co znaczą rady i jaki jest ich realny wpływ na kształt prawa i polityk, poczynając od samej góry, czyli RDPP i aktów prawnych tworzonych przez rząd, a kończąc na radach lokalnych i prawie miejscowym? W dużej mierze decydować będzie o tym zaangażowanie i kompetencja członków poszczególnych rad oraz środowiska, które ich wyłania, i w którym pracują. Przychylność i otwartość administracji też ma oczywiście znaczenie. Warunki do połączenia i wykorzystania z dobrym skutkiem wszystkich tych okoliczności stwarzają opisane powyżej regulacje ustawy o działalności pożytku.