Publicystyka - ngo.pl

Jaką kwotę przekaże wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego pracownik rozliczający się 2023 r. (deklaracje składane za 2022 r.)? Instytut Wsparcia Organizacji Pozarządowych z PITax.pl Łatwe podatki przeprowadziły symulację, która ilustruje, ile wyniesie wysokość 1% podatku, jeśli dana osoba jest zatrudniona na podstawie jednej umowy o pracę, której zakład pracy znajduje się w miejscu jego zamieszkania przy uwzględnieniu wyłącznie pracowniczych kosztów uzyskania przychodu oraz odliczenia składek na ubezpieczenia społeczne (13,71%) – emerytalnego, rentowego, chorobowego.

Wyniki tej analizy przedstawiają się następująco:

Jak można zauważyć pracownicy, którzy miesięcznie zarabiają równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę bądź mniej (jeśli np. zostali zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy bądź przepracują krócej niż 12 miesięcy w ciągu roku), nie będą w stanie podzielić się 1% swojego podatku. Jest to rezultat znacznego podwyższenia kwoty wolnej od opodatkowania (30 000 zł w 2022 r.). W takiej sytuacji dochód podlegający opodatkowaniu będzie równy zeru.

Co więcej, wartość 1% podatku przekazywanego przez mniej zarabiającą połowę podatników zostanie radykalnie obniżona – przynajmniej o 67,34%.

W wyniku zmian mniej zarabiająca połowa społeczeństwa zostanie praktycznie pozbawiona możliwości realizacji prawa do uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim za pośrednictwem mechanizmu 1% podatku (bezpośredniego „głosowania” wskazującego kierunki pomocy i działania trzeciego sektora).

W rezultacie doprowadzi to do sytuacji, w której organizacje pozarządowe wspierane przez mniej zasobną część społeczeństwa – osoby osiągające zarobki nie wyższe niż minimalna krajowa – a więc organizacje działające na obszarach i w środowiskach ubogich zostaną zupełnie (to nie jest błąd) pozbawione jednego procenta.

W przypadku dzieci korzystających z rehabilitacji i innych podopiecznych zbierających 1% w ramach tzw. subkont – osoby ze środowisk o niskich dochodach prowadzące kampanie zbiórki w swojej sieci społecznej nawet całkowicie stracą przychód z 1%. Będzie to stanowiło naturalną konsekwencję niemożności obdarowania częścią swojego podatku najbardziej potrzebujących z uwagi na brak dochodu do opodatkowania.

Przyjęcie legislacyjnych propozycji rządu doprowadzi w rezultacie do upadku instytucji 1% podatku. Jeśli bowiem Sejm nie podejmie kroków naprawczych, będziemy mieli do czynienia z efektem domina. Koszty działań informacyjnych oraz reklamowych organizacji pozarządowych (które są realizowane w celu pozyskiwania środków z 1% podatku oraz podlegają rosnącej inflacji) zbliżą się lub przekroczą przychody z 1% podatku (obniżonego w przypadku połowy podatników aż o ponad 67,34%). W obliczu wynikłych strat organizacje oraz ich podopieczni zupełnie zaprzestaną starań o 1% podatku, i to w perspektywie najbliższego roku/dwóch lat. Tym samym cały system 1% podatku ulegnie całkowitej zapaści.

Proponowane przez Sejm metody „wyrównania” w żadnym stopniu nie rozwiązują powyższych problemów.  Oferowane metody rekompensaty wprowadzają jedynie centralistyczne rozwiązania przypominające charakterem te, które praktykowane są w Federacji Rosyjskiej. Wszelkie działania godzące w organizacje pozarządowe, charakterystyczne dla państw niedemokratycznych, w tym działania godzące w bodajże najbardziej demokratyczny w polskim ustawodawstwie system bezpośredniego finansowania jest działaniem antypolskim i antydemokratycznym.

W przekonaniu autorów analizy zasugerowany model wyrównania 1% jawi się jako właściwsze rozwiązanie względem rządowych propozycji. Jego podstawowym założeniem jest dążenie do możliwie dużej neutralności względem obecnie obowiązujących mechanizmów, ale też dystrybucji 1% podatku.

Tutaj, jeśli ktoś ma zastrzeżenia co do systemu, widząc jego wady i uważa, że wymaga on reform – zastrzegamy, że to nie jest czas na reformy na kolanie. 1% podatku to budowana przez dwadzieścia lat sieć naczyń połączonych i każda zmiana powinna mieć precyzję lasera, aby nie zniszczyć lat pracy organizacji, a także nie odebrać często głównego źródła finansowania ich podopiecznych. Na takie reformy będzie czas – do tego potrzebne są konsultacje społeczne i wielomiesięczne prace, w tym symulacje wpływu różnych modeli zmian prowadzone na pełnych danych Ministerstwa Finansów.

Jako rozwiązanie autorzy proponują prosty zabieg: nieuwzględnianie kwoty wolnej od podatku na potrzeby 1% podatku przekazywanego organizacjom pożytku publicznego. Pozostałe elementy reformy podatkowej pozostawałyby bez zmian, co prowadziłoby do sytuacji, w której całościowa wartość jednego procenta pozostawałaby na niezmienionym poziomie (widoczne w tabeli +2% jest w granicach błędu przyjętego modelu). W rezultacie system pozostaje neutralny dla budżetu państwa i nie powoduje także szeregu negatywnych konsekwencji szczegółowo omawianych w przygotowanym przez Instytut opracowaniu. Model obliczeniowy został przetestowany na danych z systemu rozliczeniowego PITax.pl Łatwe podatki, przy założeniu, że są one reprezentatywne dla całej populacji.

Najważniejsze konsekwencje wdrożenia zaproponowanego rozwiązania to:

• brak jakiejkolwiek uznaniowości, sprawiedliwy i bardziej demokratyczny niż proponowany rozdział 1% na zasadach zbliżonych do dotychczasowych;
• brak wykluczenia z uczestnictwa osób o niższych dochodach, które zarabiają nie więcej niż minimalna krajowa;
• brak uprzywilejowania wybranych organizacji pożytku publicznego kosztem innych;
• zachowanie podstawowego założenia reformy podatkowej, mającej na celu obniżenie danin obowiązkowych;
• zapewnienie niezakłóconej stabilności działania organizacji pożytku publicznego;
• zachowanie modelu społeczeństwa obywatelskiego decydującego o losach najbardziej potrzebujących;
• utrzymanie możliwości wyboru celu szczegółowego, na którego poczet przekazywana jest część podatku obywateli;
• prosty, klarowny schemat liczenia 1% od podatku;
• neutralność dystrybucji 1% podatku pomiędzy organizacją, której środki są przekazywane a jej podopiecznymi otrzymującymi pomoc w ramach danego „celu szczegółowego” – w przypadku organizacji korzystających tzw. subkont.