Publicystyka - ngo.pl

Czy forsowane zmiany doprowadzą do spadku przychodów organizacji pozarządowych o kolejne 25%? W obliczu zmian w systemie podatkowym, które przyczynią się do kolejnego obniżenia wpływów OPP – może to stanowić zagrożenie dla ich istnienia: 

• Mechanizm „przepisywania” nr KRS i celu szczegółowego danej OPP w ramach rozliczeń w systemie Twój e-PIT, w tym w ramach milczącej akceptacji zeznania, w dużej mierze pozostaje poza sferą uregulowania prawnego.
• Początek regulowania „przepisywania” nr KRS stanowi dla wielu organizacji pozarządowych olbrzymie ryzyko operacyjne. Z tego źródła przychodów wg danych PITax.pl Łatwe podatki organizacje pozarządowe pozyskują aż do 25% przychodów z 1% podatku, przy czym źródło to nie jest w żaden sposób gwarantowane z uwagi na brak umocowania prawnego i może być zlikwidowane „bez ostrzeżenia”, „w wyniku przekonfigurowania systemu”.
• Najnowsza wersja Polskiego Ładu na stałe wprowadza regulacje w obszarze „przepisywania” nr KRS i celu szczegółowego, jednak wyłącznie w niszowej części dotyczącej rent i emerytur, które od tego roku będą odpowiadały za przychody OPP bliskie 0 zł.
• Pojawia się więc pytanie: dlaczego ustawodawca reguluje wycinek nieunormowanego dotychczas obszaru „przepisywania” 1% podatku odpowiadający za blisko zerowe przychody, pozostawiając jednocześnie 99% wartości przychodów z „przepisywania” bez zapisów w ustawie?
• Obawiamy się, że analizowana zmiana niesie ze sobą ryzyko wyłączenia nieumocowanego prawnie mechanizmu „przepisywania” 1% podatku w obszarach innych niż obecnie wskazany w ustawie. Może to przyjąć formę „dostosowania systemów informatycznych do obecnie obowiązującego prawa”.

Równolegle do reformy podatkowej – która w efekcie przyczyni się do znacznego uszczuplenia wpływów organizacji pozarządowych – przygotowywane są zmiany w zakresie automatyzacji przekazywania 1% podatku na OPP. Adresatem procedowanych regulacji jest określone grono podatników, które jednak stanowi stosunkowo niedużą grupę osób rozliczających się z urzędem skarbowym. Dotyczy to osób, którym wypłacane są świadczenia od albo za pośrednictwem organów rentowych. 

Wskazania wymaga, iż świadczenia wypłacane przez organ rentowy również są objęte zakresem opodatkowania PIT, co do zasady zaś ich rozliczeniem zajmuje się podmiot zwany płatnikiem, w tym przypadku – organ rentowy. Rozwiązanie dotyczące automatyzacji corocznego przekazywania 1% na rzecz wskazanej OPP dotyczy podatników, którzy poza dochodami otrzymanymi od organu rentowego na podstawie art. 34 ust. 9 ustawy o PIT:

• Nie uzyskali w roku podatkowym innych dochodów, z wyjątkiem określonych w art. 30-30c (opodatkowanie ryczałtowe oraz liniowo) oraz art. 30e ustawy o PIT (podatek od zbycia nieruchomości i innych praw majątkowych).
• Nie dokonują odliczeń podatkowych.
• Nie rozliczają się wspólnie ze współmałżonkiem.
• Nie uzyskali dochodów powodujących obliczenie należnego podatku w sposób określony w art. 27 ust. 8 ustawy o PIT (m.in. dochody z tytułu działalności wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).
• Nie są zobowiązani do doliczenia kwot już odliczonych.

Przekazanie kwoty należnego podatku w wysokości 1% na wybraną organizację pożytku publicznego jest dokonywane w następstwie oświadczenia woli podatnika zawartej w deklaracji podatkowej lub za pośrednictwem formularza PIT-OP. Obdarowanie organizacji pożytku publicznego może nastąpić również w drodze korekty zeznania rocznego. W ten sposób „domyślne” przypisywanie wybranej OPP, której będzie przekazywany 1% podatku przez podatnika uzyskującego przychody od organu rentowego, ma być dokonywane do momentu:

• podjęcia przez podatnika działań zmierzających do określenia innej organizacji niż dotychczas przez niego wybrana, albo
• wyrażenia braku zgody na przekazywanie 1% podatku należnego na rzecz jakiejkolwiek OPP.

Dotychczasowemu funkcjonowaniu rządowego portalu do rozliczania deklaracji nie był obcy mechanizm automatycznego „przepisywania” nr KRS organizacji pozarządowych, na rzecz których przekazywany jest 1% podatku. U użytkowników portalu podatkowego, którzy w poprzednim roku częścią swojego podatku obdarowali daną organizację pozarządową, w kolejnych latach jest ona automatycznie uwzględniana w usłudze Twój e-PIT. Jednak dokładne zasady, którymi kieruje się system, nie są znane. Próżno szukać ich uregulowania w ustawie, jak i w rozporządzeniu. 

„Podpowiedzi” ze strony rządowego programu rozliczeniowego nie powinny budzić zaskoczenia, gdyby nie fakt, że tego typu działanie nie znajduje swojego wyrazu w art. 45c ustawy o PIT – czyli obszaru uregulowania poświęconego zasadom przekazywania 1% na OPP. Skoro tym razem rząd podjął się próby unormowania automatycznego obdarowywania 1% podatku przez osoby uzyskujące przychody od organu rentowego, czemu analogiczne „przepisywanie” wyboru OPP nie znajduje odzwierciedlenia w ustawie podatkowej? 

Brak uregulowania zautomatyzowanego „przepisywania” nr KRS organizacji w ramach rządowego systemu rozliczeń budzi zastrzeżenia choćby w kontekście celu szczegółowego, w związku z którym podatnicy podejmują decyzję o przekazaniu 1% podatku. Jak wynika bowiem z informacji zawartych na podstronie podatki.gov (dokładniej pod adresem – https://www.podatki.gov.pl/pit/jak-przekazac-1-proc-na-opp/) w sytuacji, gdy organizacja istnieje i posiada status OPP, ale nieaktualny jest cel szczegółowy, na który podatnik przekazał 1% podatku w minionym roku, środki i tak zostaną przekazane na konto OPP wskazanej w zeznaniu. Z takim przypadkiem będziemy mieli do czynienia choćby wtedy, gdy osoba potrzebująca, w związku z którą realizowany był ten cel w ramach 1%, jest już podopiecznym innej organizacji. Jest to wynik tego, że zgodnie z instrukcjami dla podatników zawartymi pod ww. adresem strony rządowej, zgoda na przekazanie 1% na daną OPP wyrażona w latach poprzednich, będzie zaznaczana automatycznie w rozliczeniu za rok bieżący. 

W obliczu uregulowania automatycznego przekazywania 1% podatku na OPP przez osoby uzyskujące przychody od organu rentownego – czyli w sposób niemalże tożsamy do wyżej opisywanego – należy poddać pod wątpliwość wybiórczość regulowania rozliczeń części podatników z pominięciem innych, znacznie liczniejszych grup.

Ponadto pod wyżej wskazanym adresem rządowej witryny internetowej, podano informację, jakoby źródłem uregulowania opisywanych rozwiązań były podane przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 45c, 52va) oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (art. 21b, 57h). W przytoczonej podstawie prawnej nie znajduje się jednak choćby wzmianka o sposobie sugerowania czy też przepisywania numeru KRS organizacji pozarządowych, na które przekazywane są środki podatników z odprowadzanych przez nich danin. 

Wyjątek stanowi tutaj wyłącznie rozliczenie przychodów uzyskiwanych od organu rentowego. Dotychczas omawiane rozwiązanie dla tej grupy podatników było przedmiotem uregulowania w części ustawy zawierającej przepisy epizodyczne, przejściowe i końcowe. Ustawodawca zdecydował się jednak na stałe osadzenie w systemie prawa podatkowego „automatycznego przekazywania” 1% daniny na rzecz organizacji pozarządowych wybranych przez wąskie grono podatników, czyniąc z tego zasadę ogólną. Wprowadzenie na stałe tego mechanizmu stawia pod znakiem zapytania dalsze działania rządzących w zakresie dystrybucji wpływów z 1% PIT.

W perspektywie zmiany postawy rządu co do uregulowania kwestii „przepisywania” 1% podatku jest wiele obszarów rodzących ryzyka operacyjne po stronie OPP.

Jako kluczowe jawi się, że „przepisywanie” 1% podatku przez system Twój e-PIT wg szacunków firmy PITax.pl Łatwe podatki stanowi około 25% przychodów organizacji pozarządowych z 1% podatku.

Dlaczego więc obszar stojący u podstaw egzystencji wielu organizacji pozarządowych pozostaje w „szarej strefie” – rozumianej jako pozostającej poza uregulowaniami prawnymi? Jako niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa jest, aby ogólne zasady działania tego sektora stanowiły jedynie przedmiot prezentacji Ministerstwa Finansów, która zgodnie z art. 87 Konstytucji RP nie należy do źródeł obowiązującego prawa.

Należy nadmienić, że organizacje pozarządowe biorące udział w projekcie PITax.pl dla OPP już od kilku lat zgłaszają wątpliwości co do prawidłowości przepisywania w mechanizmie 1% podatku.  W świetle zgłaszanych uwag publicznie znane i opisywane w mediach „nieprawidłowości” w działaniu usługi Twój e-PIT prowadziły do przekierowania kwot, które, jak szacujemy, mogły sięgnąć nawet dziesiątek milionów złotych – na ograniczoną liczbę organizacji pozarządowych wskazanych w wyniku „błędów” przez system Twój e-PIT.

Wyżej przedstawione problemy wskazują, jak niebezpieczne jest utrzymywanie „szarej strefy”, w której trzeci sektor wobec braku gwarancji prawnych zdany jest na dobrą wolę władzy. Można tylko przypuszczać, że w sytuacji odwrotnej, każda organizacja, która zwróciłaby uwagę, że jeden procent został błędnie przekierowany na konto innej, mogłaby liczyć się z pouczeniem, że przecież nie istnieje prawo, na podstawie którego 1% miałby być jej przekazywany w ramach „przepisywania” jednego procenta.

W tej chwili obawiamy się, że wprowadzenie regulacji w zakresie marginalnej (w ujęciu wartości finansowej) grupy podatników przekazujących 1% podatku stanie się pretekstem do „zmian konfiguracji” systemu Twój e-PIT – czy też, innymi słowy, doprowadzenia jego dostosowania do obecnie obowiązujących przepisów prawa. Po wprowadzeniu nowelizacji Polskiego Ładu w obecnej formie będą pozwalały na przepisywanie 1% tylko w wyżej omawianym zakresie podatników, którzy podlegają rozliczeniom organów rentowych, co będzie stanowić nieistotną ze względu na skalę część przychodów z 1% podatku. W efekcie organizacje pozarządowe mogą stracić kolejne 25% z pomniejszonego od tego roku jednego procenta podatku.