Publicystyka - ngo.pl

Placówki finansowane przez miasto mają wystarczająco dużo możliwości, aby dobrze się promować i z sukcesem przebijać przez głosowanie. Mniejsi takiej siły nie mają, co zniechęcało do tej formy partycypacji. Z góry można było założyć, że przepadną w głosowaniu.

Już w 2021 roku Fundacja Speak Up próbowała zainteresować tym problemem władze samorządowe. Bez efektu. Ówczesny prezydent miasta Janusz Żmurkiewicz był niechętny zmianom. Trochę światła rzuciła koordynatorka akcji Masz Głos – Małgorzata Łosiewicz ze Stowarzyszenia Rozwoju Inspiracje, która zasugerowała przede wszystkim przeczytanie regulaminu budżetu obywatelskiego. Okazało się, że nie ma w nim zapisów gwarantujących projektom równość szans bez względu na to, czy zgłasza je duża instytucja, czy mała osiedlowa grupa.

– Dobrą praktyką stosowaną w różnych miastach jest wprowadzenie do regulaminu budżetu obywatelskiego podziału zadań na społeczne oraz infrastrukturalne, wyodrębnienie osobnej puli środków na zadania dla placówek oświatowych i uwzględnienie małych inicjatyw sąsiedzkich. Zmiany tego rodzaju zatwierdza rada miasta drogą uchwały – wyjaśnia Małgorzata Łosiewicz.

Teraz członkowie Fundacji Speak Up mogli rozegrać problem na kilka sposobów: wziąć udział w konsultacjach społecznych regulaminu, gdyby zostały ogłoszone, złożyć wniosek o zmiany, złożyć petycję do rady gminy lub skorzystać z obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Niezależnie od wyboru drogi warto było jeszcze raz spróbować spotkać się z władzami samorządowymi, a także z mieszkańcami.

Sojusznikiem sprawy okazał się radny Jarosław Włodarczyk. – Potrzeba zmiany wynika z lokalnej sytuacji, budżet powinien być dopasowany do potrzeb mieszkańców – powiedział.

Niemal od razu powołał wraz z kilkoma radnymi Komisję Doraźną ds. Budżetu Obywatelskiego. Później konsultował zmiany z grupą inicjatywną, a na końcu nadzorował miejskie konsultacje, które odbyły się przed sfinalizowaniem całego przedsięwzięcia.

Wiosną 2023 roku rada miasta przegłosowała zmiany w regulaminie, co kończyło niemal trzyletnią pracę nad nimi. Budżet został podzielony na projekty ogólnomiejskie i regionalne (po 50%), aby ułatwić sprawiedliwy udział projektów mieszkańców różnych dzielnic Świnoujścia. Została wprowadzona możliwość głosowania przez internet obok tradycyjnych formularzy papierowych, a czas głosowania wydłużono do nie krótszego niż 14 dni. Te dwie ostatnie zmiany dały mieszkańcom większą swobodę głosowania – mogli usiąść przed komputerem w wolnej chwili, bez pośpiechu zastanowić się i zagłosować na wybrany projekt.

Miasto chętnie chwaliło się zmianami w regulaminie budżetu obywatelskiego, gdy ruszył nabór wniosków. Robił to też prezydent Świnoujścia w lokalnych mediach. Ale najskuteczniejszą metodą promocji okazała się poczta pantoflowa, o którą zadbała już Fundacja Speak Up.

Jeszcze przed spotkaniem z radnym Fundacja Speak Up potrzebowała zdobyć informacje, jakich projektów brakowało mieszkańcom w dotychczasowych edycjach budżetu obywatelskiego. Zbierała je przy okazji miejskich wydarzeń plenerowych i w Centrum Organizacji Pozarządowych – tutaj rozmówcami były przeważnie osoby aktywne lokalnie, którym zależało na zmianach i zgłaszaniu różnych projektów do budżetu. Oczekiwania mieszkańców były zbieżne z intuicją Fundacji Speak Up – za mało pieniędzy szło na inicjatywy lokalne.

Gdy propozycje zmian były gotowe, fundacja i Komisja Doraźna poprosiły mieszkańców o opinie w ramach konsultacji społecznych – mieszkańcy mogli wypowiedzieć się na piśmie lub przez internet. Później – na etapie naboru wniosków do budżetu obywatelskiego – członkowie Fundacji Speak Up doradzali mieszkańcom, jak wypełniać wnioski oraz jakie zmiany wprowadzić, aby zwiększyć szanse swojego projektu. Z podobnej pomocy można było też skorzystać w Centrum Organizacji Pozarządowych; pomagał w tym finansowo i merytorycznie Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej.

Zmiana podziału pieniędzy w budżecie obywatelskim okazała się korzystna dla mniejszych projektów – w 2023 roku 65% środków przeznaczono na te inicjatywy, które dotychczas nie miały szans na zdobycie finansowania, np. odnowienie placu zabaw przy przedszkolu, budowa miejsca do skoku w dal. W przeszłości dominowały przedsięwzięcia typu: zakup tomografu komputerowego (1 mln zł), zakup samochodu pożarniczego dla OSP (1 mln zł). Przebiły się też projekty dotyczące warsztatów dla dzieci czy promocji literatury. Budżet obywatelski wrócił w ręce mieszkańców.

Jurorzy nagrody Super Samorząd Fundacji Batorego docenili działania na rzecz usprawnienia budżetu obywatelskiego.

„Atlas dobrych praktyk. Historie lokalne 2023” to dwadzieścia trzy opowieści o działaniach, które wydarzyły się w różnych miejscach w Polsce. Zrealizowały je grupy uczestniczące w akcji Masz Głos i docenione tytułem laureata lub finalisty nagrody Super Samorząd i nagrody Super Głos. Choć historie są indywidualne i charakterystyczne dla konkretnych miejsc, to już rozwiązania lokalnych problemów pozwalają na wyciągnięcie wniosków na temat metod wprowadzania zmian, wpływania na decyzje i sposób postępowania władz samorządowych.

Akcja Masz Głos to prowadzony od 2006 roku ogólnopolski projekt Fundacji im. Stefana Batorego, który ma na celu budowanie dialogu i współpracy pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi. Patroni medialni edycji 2025: Ngo.pl, Onet.