Chociaż zrównane w tytule, często można odnieść wrażenie, że poważny i rozbudowany „pożytek” (współpraca, 1%, programy, rady etc.) przytłacza w ustawie skromny wolontariat. Jednak trzeba pamiętać, że przed ustawą wolontariat był dla systemu prawnego pojęciem mglistym.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie wynalazła wolontariatu, podobnie jak nie wynalazła współpracy między organizacjami i administracją. Wolontariat (jak współpraca) istniał przed ustawą. Jednak nowa regulacja wypromowała wolontariat i nadała mu ramy prawne.
Z okazji 15-lecia ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przypominamy, co zawdzięczamy uchwalonemu w 2003 r. prawu.
Potrzeba regulacji „instytucji wolontariatu”
Wolontariat znalazł się w tytule ustawy i jest tam do dziś. Ustawa podzielona jest na 3 działy – przepisy ogólne, działalność pożytku – trzeci dotyczy właśnie wolontariatu. Takie symboliczne umiejscowienie wolontariatu w ustawie może wskazywać, że konieczność uregulowania tej kwestii nie była fanaberią.
W uzasadnieniu do ustawy, jako jedną z sześciu potrzeb jej wydania wskazywano więc „brak unormowania istotnej dla działalności pożytku publicznego, a ważnej także ogólnie dla organizacji pozarządowych oraz niektórych instytucji publicznych, instytucji wolontariatu, w tym w odniesieniu do wolontariuszy międzynarodowych - instytucji, której rolę podkreśla uznanie 2001 r. za Światowy Rok Wolontariusza (fragment uzasadnienia).
10 lat od pojawienia się oczekiwanego unormowania Dariusz Pietrowski tłumaczył: „Ustawa sprawiła też, że kwestie wolontariatu zostały uporządkowane prawnie. W tej chwili jest wiadomo, kto może zostać wolontariuszem i kto może tę osobę przyjąć. Dzięki ustawie wolontariat nabrał też powagi – stał się rodzajem działalności obywatelskie”. (Wolontariat zyskał dzięki ustawie, ngo.pl).
Kto może korzystać ze świadczeń (czyli: Z PRACY) wolontariuszy
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazała więc przede wszystkim krąg podmiotów uprawnionych do "świadczeń" wolontariuszy. Są to:
- organizacje pozarządowe (w tym stowarzyszenia i fundacje),
- osoby prawne i jednostki organizacyjne Kościoła katolickiego i innych kościołów lub związków wyznaniowych,
- stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
- spółdzielnie socjalne,
- spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami (jeśli nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych, oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników).
Wyliczone powyżej placówki mogą angażować wolontariuszy jedynie w zakresie swojej działalności statutowej, szczególnie działalności w sferach pożytku publicznego (wymienionych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).
Art. 42. ust. 1.
Wolontariusze mogą wykonywać, na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, świadczenia na rzecz:
1) organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
(…)
Ze wsparcia wolontariuszy mogą też korzystać:
- administracja publiczna i jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy (np. teatry, domy kultury), z wyłączeniem prowadzonej przez tę administrację i te jednostki działalności gospodarczej,
- podmioty lecznicze w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej.
Porozumienie z wolontariuszem
Korzystając ze świadczeń wolontariusza organizacja pozarządowa (także inne wymienione wyżej podmioty) ma obowiązek zawarcia porozumienia. Zasady dotyczące porozumień wprowadza artykuł 44 ustawy. "Zawarcie" porozumienia to nie zawsze jego spisanie – zawsze jednak oznacza konieczność ustalenia i omówienia warunków, czasu, zakresu prac i sposobu rozwiązania porozumienia.
FORMA PISEMNA jest obowiązkowa, jeśli chcemy korzystać z pomocy wolontariusza dłużej niż 30 dni. Formę pisemną organizacja pozarządowa musi zastosować również, jeśli takie jest żądanie wolontariusza.
W PORADNIK.NGO.PL: Umowa o współpracy z wolontariuszem.
Zobacz też inne obowiązki organizacji wobec wolontariuszy, zasady pracy w wolontariuszami oraz przysługujące im na mocy ustawy świadczenia - Zatrudnianie w NGO i wolontariat (zakładka Wolontariat).
Od ustawy o wolontariacie do Korpusu Solidarności
Z perspektywy 15 lat opisanie w prawie, czym jest wolontariat, komu służy, kto i na jakich zasadach może korzystać ze wsparcia wolontariuszy, może wydawać się nieco banalne. Aktywność wolontariacka (czy szerzej społeczna) Polaków rozczarowuje i z tego punktu widzenia można nie doceniać przepisów o wolontariacie. Działania promujące wolontariat są jednym z priorytetów Narodowego Instytutu Wolności. Program Korpus Solidarności ma intensyfikować to, czego nie udaje się osiągnąć samymi tylko omówionymi tu przepisami. Ale czy taka była i jest ich rola? I czy w ogóle można sobie wyobrazić powstanie takiego programu, jak obecne przedsięwzięcie NIW, bez skromnej (zawartej w ośmiu artykułach) regulacji wolontariatu z 2003 roku?
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
