Publicystyka - ngo.pl

NGO, organizując wypoczynek dla dzieci i młodzieży, może go zrealizować poprzez zakup imprezy turystycznej (wypoczynku) u organizatora turystyki (biura turystycznego), jak i zorganizować wypoczynek samodzielnie. W obu przypadkach pozostaje organizatorem wypoczynku i zobowiązane jest do stosowania rozporządzenia MEN z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży (Dz.U.2016.452).

Zasady zawierania umów pomiędzy klientem (w omawianych przypadkach NGO) a organizatorem turystyki reguluje Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (Dz.U.2017.2361). Umowa musi zawierać konkretne zapisy i informacje kierowane do podróżnego opisane w powyższym akcie prawnym.

Umowa między klientem a organizatorem turystyki może być rozwiązana przez klienta w każdym momencie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej za stosowną opłatą, związaną z poniesionymi przez organizatora kosztami. W praktyce oznacza to zwrot części kosztów za imprezę turystyczną (np. zwrot części zaliczki lub zwrot wpłaty pomniejszonej o koszty). Ustawa dopuszcza również zawarcie w umowie wysokości opłaty za odstąpienie od niej, zależnej od tego w jakim czasie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej doszło do odstąpienia od umowy. 

Po zawarciu umowy organizator ma prawo podwyższyć cenę imprezy (jeśli zastrzeżono taką możliwość w umowie) wyłącznie w trzech przypadkach: zmiana ceny transportu, zwiększenie wysokości podatków lub opłat od usług turystycznych oraz znaczącej zmiany kursów walut. Należy pamiętać, że koszt imprezy turystycznej może być podwyższony w okresie do 20 dni od daty rozpoczęcia imprezy. Ustawa dopuszcza też możliwość obniżenia ceny związanej ze zmniejszeniem kosztów. 

Organizator turystyki może również dokonać zmiany warunków umowy, jeśli zastrzegł sobie prawo do tego (w umowie), a zmiana ta jest nieznaczna. Ważne jest, aby zmiana warunków umowy została zaakceptowana przez podróżnego. W sytuacji zmiany warunków umowy klient ma prawo odstąpić od umowy ze zwrotem wszystkich poniesionych kosztów i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie od umowy. Wyjątek stanowi zgoda podróżnego na przyjęcie zastępczej imprezy turystycznej (o tej samej lub wyższej wartości). 

W przypadku skutecznego rozwiązania umowy organizator turystyki nie później niż 14 dni od daty rozwiązania umowy, zwraca koszty wniesione przez klienta.

Zupełnie odmienna sytuacja następuje, gdy organizatorem imprezy turystycznej np. wypoczynku dzieci i młodzieży jest NGO, realizujące imprezę turystyczną w formie niezarobkowej, okazjonalnej i dla ograniczonej grupy uczestników. O prawnych możliwościach działania NGO w turystyce pisaliśmy tu: https://publicystyka.ngo.pl/dzialalnosc-turystyczna-organizacji-pozarzadowych-po-1-lipca-2018. W takiej sytuacji NGO nie jest organizatorem turystyki lecz przedsiębiorcą turystycznym i nie podlega ustawie o imprezach turystycznych. Zatem zawarcie jak i odstąpienie od umowy o realizację imprezy (np. wypoczynku) będzie opierało się o zasady określone dla umów cywilno-prawnych w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że w umowie można zastrzec prawo odstąpienia od niej każdej ze stron, a w sytuacji kiedy któraś ze stron poniosła koszty, może domagać się ich zwrotu.

W obecnym stanie epidemii najczęściej wymienianym elementem ustawy o imprezach turystycznych jest art. 47.4. Mówi on, że podróżny może bezkosztowo odstąpić od umowy w przypadku pojawienia się nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do celu. Dynamika ograniczeń, a także tzw. „odmrożeń” przedsiębiorców związanych z branżą turystyczną powoduje, że organizator może wykazać gotowość do wykonania świadczeń, stanowiących element umowy, np. transport, realizacja programu, zwiedzanie obiektów. W tej sytuacji klient nie będzie mógł powołać się na powyższy artykuł nawet, jeśli w jego ocenie realizacja imprezy mogłaby stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia. 

Należy takze dodać, że ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o COVID-19 dopuszcza zwrot wpłat w terminie do 180 dni od daty skutecznego rozwiązania umowy. Takie rozwiązanie prawne nie wycofało, funkcjonującego w ustawie o imprezach turystycznych, terminu 14-stu dni, zatem organizator turystyki ma 194 dni na zwrot kosztów poniesionych na poczet imprezy turystycznej przez klienta. Nowością jest możliwość zamiany zwrotu kosztów na voucher, umożliwiający realizację przyszłych imprez turystycznych w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna. W sytuacji gdy podróżny wyrazi zgodę na przyjęcie vouchera, odstąpienie od umowy lub jej rozwiązanie nie jest skuteczne.

 Mając na uwadze obecny stan epidemii, NGO jako organizator wypoczynku, może spotkać się z odstąpieniem od umowy przez rodzica (opiekuna prawnego) na podstawie tzw. „niezawinionej niemożliwości świadczenia”. Sytuacja ta wystąpi, jeśli jedno ze świadczeń wzajemnych (ze strony NGO lub rodzica) stało się niemożliwe do realizacji wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności. Jeżeli rodzic uzna, że częściowe spełnienie świadczeń (np. zmiany w programie, brak planowanych atrakcji) jest niewystarczające ze względu na zaplanowany wypoczynek (pierwotny program), ma prawo od umowy odstąpić. Rodzic zobowiązany jest wówczas o tym fakcie poinformować organizatora wypoczynku. W takiej sytuacji organizator (NGO) zobowiązany jest do zwrotu kosztów poniesionych przez rodzica (np. zwrot całej lub części zaliczki). Należy pamiętać o sytuacji gdy rodzic odstępuje od umowy ze względu na niemożliwość wykonania świadczenia ze swojej strony (np. wniesienie pozostałej opłaty, dowóz dziecka) - wówczas organizator wypoczynku dokonuje zwrotu wniesionej zaliczki pomniejszonej o poniesione koszty.

Aktualnie może nastąpić odwołanie wypoczynku przez organizatora wypoczynku w związku z brakiem możliwości realizacji programu lub jego części. Jednocześnie organizator nie będzie ponosił odpowiedzialności za nie wykonanie świadczenia, choć będzie zobowiązany zwrócić wpłaty na poczet wypoczynku. Wiążącym będzie tu wykazanie związku wystąpienia epidemii COVID-19 a niemożliwością świadczenia. Organizator będzie musiał wykazać wpływ epidemii na odwołanie kolonii/obozu, wskazując stosowne dowody na tę okoliczność. I w tym miejscu pojawia się problem niespójności ustawowych „odmrożeń gospodarki”, a zaleceń i wytycznych (GIS, MEN, itd.), które zgodnie z ustawą o COVID-19 z dnia 2 marca 2020 r. są obowiązujące. 

Zniesienie większości zakazów pozwala już dziś na realizację znacznej części elementów programu wypoczynku. Niezależnie od tego w przypadku zorganizowanych form wypoczynku wprowadzono ograniczenia w postaci wytycznych MEN i GIS. W związku z tym mogą one stanowić podstawę do odwołania kolonii/obozu przez organizatora wypoczynku w sytuacji, gdy uzna on, że nie jest w stanie zrealizować świadczeń, będących przedmiotem umowy.

Podsumowując, w przypadku umów zawieranych z organizatorem turystyki (biurem turystycznym) forma i zawartość umowy jest w znacznej mierze determinowana przez ustawę o imprezach turystycznych. Dotyczy to także warunków jej rozwiązania lub odstąpienia jednej ze stron. 

Natomiast umowy o świadczenie imprezy turystycznej zawierane pomiędzy NGO, a rodzicem (opiekunem prawnym) dają nam większą dowolność co do samej konstrukcji, opierając się na zasadach ogólnych określonych przez Kodeks cywilny. Niemniej jednak w tej sytuacji i w obecnym stanie epidemii możemy spotkać się z odstąpieniem od umów zarówno ze strony organizatora jak i klienta w związku z wykazaniem „niemożliwości świadczenia”.

Agnieszka Ponikiewska, Artur Ponikiewski, Towarzystwo Turystów Przyrodników i Krajoznawców - organizacja statutowo, zajmująca się turystyką i krajoznawstwem, uczestnik konsultacji społecznych przy MR i MEN.