Publicystyka - ngo.pl

Wprowadzenie nowego świadczenia w formie Polskiego Bonu Turystycznego (PBT) zakłada wsparcie części podmiotów działających w branży turystycznej, a także stanowi kolejne dofinansowanie ze strony państwa dla rodzin z dziećmi. Kluczowa w zrozumieniu zasad funkcjonowania PBT jest poprawna interpretacja definicji zawartych w ustawie o imprezach turystycznych i p.u.t., do których wielokrotnie odwołuje się ustawa o Polskim Bonie Turystycznym (Dz.U. Z 2020 r., poz. 1262).

O uwarunkowaniach prawnych organizacji imprez turystycznych przez NGO pisaliśmy w artykule „Imprezy turystyczne. Nowe obowiązki wielu NGO w pytaniach i odpowiedziach”.  Niemniej jednak należy przypomnieć dwie podstawowe definicje: przedsiębiorca turystyczny i impreza turystyczna.

Przedsiębiorcą turystycznym jest organizator turystyki (biuro turystyczne), czyli podmiot prowadzący działalność gospodarczą i posiadający wpis do ewidencji (rejestru) organizatorów turystyki, a także objęte ustawą o imprezach turystycznych: stowarzyszenia, fundacje, szkoły, kluby sportowe i związki wyznaniowe, prowadzące odpłatną działalność pożytku publicznego w zakresie organizacji turystyki. Przy czym nie ma tu znaczenia, że impreza turystyczna organizowana przez NGO stanowi działalność non-profit (niekomercyjną).

Natomiast impreza turystyczna – która musi powstać, aby można było przyjąć płatność bonem – stanowi połączenie minimum dwóch usług turystycznych różnego rodzaju. Usługi te łączone są przez przedsiębiorcę turystycznego i oferowane jako „pakiet” dla odbiorcy (klienta). Jednak nie każde połączenie usług turystycznych spowoduje powstanie imprezy turystycznej.

Ustawa o imprezach turystycznych i p.u.t. wyróżnia cztery rodzaje usług:

a) zakwaterowanie,

b) transport,

c) wynajem samochodu oraz

d) usługi dodatkowe (np. przewodnik, wynajem kajaka, wstęp do atrakcji turystycznych i in.),

przy czym a), b) i c) stanowią „grupę usług podstawowych” i muszą wystąpić zawsze w połączeniu pomiędzy sobą lub z d). I tak, połączenie usług „a” i „b” zawsze stworzy imprezę turystyczną, natomiast połączenie „a” i „d” lub „b” i „d” będzie stanowiło imprezę turystyczną pod warunkiem, że usługa lub usługi „d” stanowią więcej niż 25% wartości usługi „a” lub „b”. Należy także zaznaczyć, że łączenie usług z tej samej grupy np. a+a czy d+d nigdy nie utworzy imprezy turystycznej, a więc nie będzie można zrealizować na takie świadczenie bonu turystycznego. Wyjątkiem jest branża hotelarska, która świadcząc pojedynczą usługę może przyjmować płatność PBT, co wynika z założeń szczególnego wsparcia dla tej grupy przedsiębiorców.

Przykład 1 (a+b): zakwaterowanie w obiekcie X wraz z transportem (zorganizowanym przez NGO – autokar, PKP, itp.) stworzy imprezę turystyczną. Zorganizowany transport rozumiany jest tutaj jako przejazd z miejsca zamieszkania (punktu zbiórki) do miejsca atrakcji turystycznej (jednej lub wielu). Takim transportem nie będzie przewóz klienta pomiędzy punktami na trasie spływu kajakowego czy rajdu rowerowego.

Przykład 2 (a+d+d): zakwaterowanie w obiekcie X wraz z usługą przewodnicką i warsztatami garncarskimi stworzy imprezę turystyczną.

Przykład 3 (b+d): przejazd autokarem wraz z zakupem biletów do parku rozrywki stworzy imprezę turystyczną.

Przykład 4 (d+d+d): usługa przewodnicka oraz organizacja gry terenowej oraz organizacja ogniska nie stworzy imprezy turystycznej.

Bardzo istotnym problemem dla organizacji pozarządowych jest fakt, że organizacja imprez turystycznych w Polsce stanowi działalność regulowaną, do której wymagane jest spełnienie warunków określonych dla organizatora turystyki. Wyłączenia ustawowe pozwalają NGO realizować dowolną liczbę imprez jednodniowych, także komercyjnych. W praktyce ograniczy to możliwość łączenia poszczególnych usług, tak aby powstała impreza mogła być sfinansowana z bonu. W przypadku takiej wycieczki (jednodniowej) NGO będzie mogła połączyć jedynie usługę transportową z usługą/usługami dodatkowymi. W odniesieniu do imprez wielodniowych organizowanych przez NGO obowiązują trzy elementy, które muszą być spełnione łącznie: niekomercyjność, ograniczona grupa odbiorców oraz okazjonalność (maksymalnie 9 imprez turystycznych w danym roku kalendarzowym). W tym przypadku możemy wykorzystać usługę zakwaterowania, transportu oraz usługi dodatkowe. Mając na uwadze specyfikę działań turystycznych NGO, oznacza to możliwość organizacji kolonii i obozów w okresie ferii letnich i zimowych oraz wycieczek weekendowych lub tzw. zielonej szkoły w roku szkolnym (pamiętając o „okazjonalności”), a także wycieczki jednodniowe z wykorzystaniem transportu zorganizowanego.

Wyjątek w ustawie o bonie turystycznym stanowią „organizacje pożytku publicznego” (OPP), które zawsze muszą stosować warunki okazjonalności, niekomercyjności i ograniczonej grupy odbiorców, niezależnie od tego czy organizują imprezy jednodniowe, czy wielodniowe. Rekomendujemy, jednak aby wszystkie NGO, które nie są organizatorami turystyki, stosowały powyższe warunki. Naszym zdaniem w ustawie o Polskim Bonie Turystycznym ustawodawca chciał przypomnieć o warunkach do spełnienia przez NGO, ale zamiast zapisać „organizacje pozarządowe”, wpisał „organizacje pożytku publicznego”.

Należy także uwzględnić niewielki procent organizacji pozarządowych, które prowadzą usługi noclegowe, a ich obiekty spełniają warunki ustawy o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych. Wówczas takie NGO mogą pobierać płatność bonem w ramach wykonywanej usługi hotelarskiej.

Polski Bon Turystyczny stanowi dokument elektroniczny przyznawany imiennie rodzinom, którym przysługuje świadczenie wychowawcze na każde dziecko (tzw. „500+”). Ponadto rodzice dzieci niepełnosprawnych otrzymują dodatkowy bon. Wartość każdego z nich wynosi 500,00 zł.

Za pomocą bonu można dokonywać płatności tylko za usługi hotelarskie lub imprezy turystyczne realizowane wyłącznie na terytorium Polski. Istotnym jest, aby świadczenie było realizowane na rzecz konkretnego dziecka, nawet jeśli współodbiorcą usług jest rodzic. Realizacja bonu może odbywać się poprzez wielokrotne płatności, aż do wyczerpania wysokości świadczenia. Prawo do dokonywania płatności za pomocą bonu wygasa w dniu 31 marca 2022 r., przy czym impreza zapłacona do tego dnia może być zrealizowana później. W przypadku odwołania opłaconej bonem imprezy turystycznej, która nie zostanie zrealizowana, NGO niezwłocznie dokonuje zwrotu płatności na rachunek bankowy Polskiej Organizacji Turystycznej (POT) oddzielnie dla każdego bonu, podając w tytule przelewu numer tego bonu.

Organizacja pozarządowa, która zdecyduje się przyjmować płatności bonem, musi dokonać rejestracji w systemie teleinformatycznym PUE ZUS. Pozytywna rejestracja oznacza wpisanie na listę podmiotów przyjmujących bon turystyczny na stronie POT oraz zobowiązanie do zamieszczenia informacji o możliwości dokonywania płatności za pomocą bonu na swojej stronie internetowej lub w informacji o organizowanych imprezach turystycznych. Kolejnym krokiem jest nadanie uprawnień osobie, która w praktyce będzie przyjmowała w systemie teleinformatycznym PUE ZUS płatności. Osoba ta musi posiadać podpis elektroniczny (podpis e-PUAP lub podpis kwalifikowany) lub konto w PUE ZUS. Uprawnienia nadaje Zarząd danej organizacji poprzez złożenie stosownego formularza w ZUS (w wersji papierowej lub elektronicznej).

POT, w toku czynności sprawdzających, może żądać przedstawienia dokumentu potwierdzającego upoważnienie osoby do reprezentowania przedsiębiorcy turystycznego. Jeśli podczas kontroli dane rejestracyjne nie będą zgodne ze stanem faktycznym, POT może usunąć dany podmiot z listy, a ponowna rejestracja nie będzie już możliwa. Podobnie w przypadku gdy, płatność dokonana za pomocą bonu zostanie wydatkowana na cele inne niż usługa hotelarski lub impreza turystyczna, wówczas przedsiębiorca turystyczny będzie zobowiązany zwrócić środki na rachunek bankowy POT.

Należy pamiętać, szczególnie w zakresie odpowiedzialności organizatora, że bon nie podlega wymianie na gotówkę i inne środki płatnicze. Bonu nie można również przekazać, a tym samym zrealizować dla osoby nie uprawnionej do korzystania z danego, imiennego świadczenia. Ustawodawca przewidział za przyjęcie płatność bonem niezgodnie z przeznaczeniem karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3. Nie należy tego lekceważyć, gdyż POT już uruchomił specjalny adres e-mail, na który można zgłaszać nieprawidłowości.

Sama realizacja bonu wygląda następująco: osoba uprawniona do świadczenia z bonu (klient) przekazuje realizatorowi (NGO) indywidualny kod płatności. Natomiast osoba uprawniona przez NGO loguje się w PUE ZUS w obecności klienta, wpisuje otrzymany kod płatności, wskazaną kwotę oraz kod potwierdzenia płatności, który klient otrzymuje w formie wiadomości tekstowej (sms) na swój numer telefonu.

Do głównych utrudnień dla NGO przy realizacji płatności bonem turystycznym należy zaliczyć:

• ograniczenia w łączeniu usług turystycznych w celu stworzenia imprezy turystycznej, tak aby były zgodne z ustawą o imprezach turystycznych i p.u.t.;
• kontrolowanie, aby impreza turystyczna była realizowana na rzecz osoby (dziecka), której faktycznie przysługuje świadczenie z danego bonu;
• konieczność posiadania konta na platformie PUE ZUS, a także wydanie upoważnienia dla wskazanej osoby/osób, które również muszą spełnić wymagania określone procedurami ZUS;
• trudności logistyczne wynikające ze sposobu dokonywania płatności przez klienta. W przypadku NGO, nie posiadającej swojej siedziby (biura), konieczne będzie ustalenie indywidualnej formy kontaktu z klientem, tak aby mógł przekazać zarówno indywidualny kod płatności jak i kod potwierdzenia płatności (sms). Sposób kontaktu z klientem powinien umożliwiać NGO weryfikację czy dana osoba jest dysponentem tego bonu.
• realizację płatności przez ZUS w terminie 14 dni od dnia przyjęcia płatności za pomocą bonu, co wymusi konieczność samodzielnego sfinansowania zaliczek, przedpłat lub części świadczeń na poczet przyszłej imprezy. Obecnie trudno jeszcze stwierdzić czy termin ten będzie zachowany w przypadku dużego obciążenia systemu teleinformatycznego i placówek ZUS.

Agnieszka Ponikiewska, Artur Ponikiewski, Towarzystwo Turystów Przyrodników i Krajoznawców – organizacja statutowo zajmująca się turystyką i krajoznawstwem, uczestnik konsultacji społecznych przy MR i MEN.