Publicystyka - ngo.pl

Pielęgniarstwo rozumiane jako zawód, profesja rozwinęło się na przełomie XIX i XX wieku. Decydującą rolę odegrały tu przemiany społeczno-polityczne z przełomu wieków. Szybki rozwój nauk medycznych wymagał dodatkowego, wykształconego personelu. Postępujący proces sekularyzacji powodował, że opieka nad osobami chorymi przestawała być domeną instytucji kościelnych. A ruch emancypacyjny otworzył kobietom możliwość wyboru zawodu, kształcenia się czy pracy naukowej.

I to właśnie na fali emancypacji kobiet powstała w Londynie pierwsza świecka szkoła pielęgniarek. Założyła ją Florence Nightingale, londyńska arystokratka i działaczka społeczna.

W wieku 24 lat Florence zaskoczyła swoją arystokratyczną londyńską rodzinę oświadczając, że chce zostać pielęgniarką. W owym czasie pracę pielęgniarki podejmowały kobiety z niskich warstw społecznych i zdecydowanie nie było to zajęcie, któremu mogłaby poświęcić się dama z dobrego domu. Mimo sprzeciwu rodziny, Florence zaczęła uczyć się zawodu pielęgniarki w ewangelickim zakładzie diakonijnym i zajmować chorymi w szpitalu. Szybko została przełożoną w Zakładzie Opieki dla Chorych Dam w Londynie, a z czasem ekspertem armii brytyjskiej ds. wojskowej służby pielęgniarskiej. W 1860 roku założyła w Londynie pierwszą cywilną szkołę pielęgniarstwa – The Nightingale Training School, w której wypracowała podstawy współczesnego pielęgniarstwa oraz metody i sposoby pielęgnacji chorych i poszkodowanych.

W 1907 roku – jako pierwszej kobiecie – przyznano jej brytyjski Order Zasługi, a pięć lat po jej śmierci wzniesiono ku jej czci pomnik na placu Waterloo w Londynie.

W 1912 roku Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ustanowił Medal Florence Nightingale, który jest prestiżowym odznaczeniem, przyznawanym zasłużonym pielęgniarkom z całego świata. Pierwszą Polką nagrodzoną medalem była Maria Tarnowska, a do chwili obecnej już ponad sto pielęgniarek z Polski otrzymało to odznaczenie.

Szkoła założona przez Florence działa do dzisiaj i wciąż kształci przyszłe pielęgniarki (obecna nazwa: The Florence Nightingale School of Nursing and Midwifery).

Znaczącą rolę w rozwoju i upowszechnianiu profesjonalnego pielęgniarstwa na przełomie XIX i XX wieku odegrały dwie międzynarodowe organizacje.

W 1863 roku powstał Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Główną ideą organizacji było powołanie dodatkowej służby medycznej, która miałaby nieść pomoc rannym podczas wojny, a w czasie pokoju przygotowywałaby wolontariuszy do takich zadań. W ramach działań na rzecz zapobiegania chorobom i rozwijania pomocy społecznej organizacja zaczęła kształcić pielęgniarki.

Z kolei w 1899 roku zawiązała się Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses – ICN). Celem ICN było m.in. ujednolicenie systemu kształcenia pielęgniarek, podniesienie ich statusu, opracowanie zasad etyki zawodowej oraz wymiana doświadczeń. Warto podkreślić, że była to pierwsza na świecie kobieca organizacja zawodowa o zasięgu międzynarodowym.

Początki zorganizowanego pielęgniarstwa na ziemiach polskich związane były z działalnością organizacji czerwonokrzyskich, które działały niezależnie od siebie na terenach poszczególnych zaborów. Po odzyskaniu suwerenności, w 1919 roku mogło już powstać Towarzystwo Polskiego Czerwonego Krzyża, które organizowało kształcenie polskich pielęgniarek i kursy dla pracowników pogotowia.

Stopniowo, pielęgniarki zaczęły się samoorganizować i zrzeszać. W latach 1919–1921 przy Zarządzie Głównym Polskiego Czerwonego Krzyża działała Sekcja Pielęgniarek. W 1920 roku z inicjatywy Młodych Kobiet Chrześcijańskich powstał Klub Pielęgniarek. A w 1923 roku zaczęło działać Stowarzyszenie Absolwentek Szkół Pielęgniarstwa.

W 1925 roku pielęgniarki powołały do życia organizację, która pełniła funkcję zarówno związku zawodowego, jak i stowarzyszenia – Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych. Organizacja postawiła sobie następujące cele:

Przeczytaj też: Społeczny wehikuł czasu: Polskie Towarzystwo Higieniczne w walce o zdrowie powszechne [FOTO]

W 1925 roku na Kongresie Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN) w Helsinkach, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych przyjęto w poczet członków.

Dzięki staraniom Stowarzyszenia wydane zostały pierwsze polskie podręczniki dotyczące pielęgniarstwa: "Zabiegi pielęgniarskie" Teresy Kulczyńskiej i "Podręcznik pielęgnowania chorych w chorobach wewnętrznych" Jana Fenczyna. Organizacja wydawała także własne czasopismo – miesięcznik "Pielęgniarka Polska".

Warto też wspomnieć o tym, że zasługą Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych było przyznanie absolwentkom pielęgniarstwa ze szkół umieszczonych w wykazie zakładów naukowych specjalnego przywileju. Otóż Konstytucja kwietniowa i ordynacja wyborcza uchwalone w 1935 roku ograniczyły czynne prawo wyborcze do Senatu. Senatorów mogli wybierać tylko obywatele spełniający przynajmniej jeden z warunków określonych w ordynacji, tj. odznaczeni z tytułu osobistej zasługi, posiadający określone wykształcenie lub stopień oficerski lub pełniący funkcje z zaufania społecznego. I właśnie pielęgniarki – w uznaniu dla ich wiedzy i postaw obywatelskich – włączone zostały do tej elitarnej grupy decydującej o składzie izby wyższej.

W czasie II wojny światowej działalność Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych zawieszono. A powojenne władze uznały, że powołanie Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia jest wystarczające dla reprezentacji tej grupy zawodowej i ponowne utworzenie Stowarzyszenia jest zbędne. 

Po 1956 roku pielęgniarki podjęły kolejną,  tym razem udaną próbę reaktywacji stowarzyszenia. Powstało Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, które do dnia dzisiejszego kontynuuje idee Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych.

W roku 1931 rozpoczęła działalność inna zawodowa organizacja pielęgniarek – Związek Zawodowych Pielęgniarek Społecznych Rzeczypospolitej. Celem związku było:

Związek prowadził biuro pośrednictwa pracy dla pielęgniarek, kasę zapomogową, stypendialną, pożyczkową i pogrzebową oraz udzielał pomocy prawnej. Działał do 1936 roku.

Statut Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych w zbiorach Biblioteki Narodowej

Statut Związku Zawodowego Pielęgniarek Społecznych Rzeczypospolitej w zbiorach Biblioteki Narodowej

Wykorzystano informacje zebrane w Wirtualnym Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego