Publicystyka - ngo.pl

W tekście Kondycja organizacji pozarządowych 2021: 5 faktów o sytuacji finansowej organizacji przedstawiliśmy najnowsze dane na temat zasobów finansowych organizacji. Obraz nie napawa optymizmem – w porównaniu do 2017 roku spadły przeciętne przychody, a także zmniejszył się udział organizacji posiadających rezerwy finansowe. Z deklaracji stowarzyszeń i fundacji wynika, że istotnym czynnikiem wpływającym na pogorszenie ich sytuacji finansowej była pandemia, której negatywne skutki dotknęły szczególnie organizacje o mniejszych zasobach. Dlatego kluczowe wydaje się obecnie pytanie, czy pandemia stanie się czynnikiem przyspieszającym i zwiększającym rozwarstwienie sektora.

Aby lepiej zrozumieć zróżnicowanie organizacji pod względem finansowych i materialnych zasobów na podstawie danych z badania „Kondycja organizacji pozarządowych 2021”, stworzyłyśmy Indeks zasobów organizacji. Poza wielkością przychodów zostały w nim uwzględnione dane dotyczące źródeł przychodów, majątku, posiadanego sprzętu, zatrudniania pracowników, a także subiektywnej oceny własnej sytuacji finansowej oraz stanu wyposażenia dokonanych przez organizację.

 Konstrukcja Indeksu zasobów organizacji

1. Uwzględnione w Indeksie wskaźniki:

a. wysokość przychodów w 2020 roku

b. liczba typów źródeł przychodu

c. posiadanie i wielkość rezerw finansowych

d.  fakt płacenia za pracę na rzecz organizacji oraz posiadanie stałego zespołu pracowników

e. posiadanie/ dysponowanie biurem lub lokalem

f.  posiadanie co najmniej jednego komputera

g. subiektywna ocena własnej sytuacji finansowej oraz stanu i poziomu wyposażenia (dokonana przez organizację)

2.  Skala ocen możliwa do uzyskania: 0 punktów (najniższy poziom zasobów) do 11 punktów (najwyższy poziom zasobów).

Celowo w Indeksie nie zostały uwzględnione inne ważne dla funkcjonowania organizacji zasoby, takie jak aktywne członkinie i członkowie oraz zaangażowane wolontariuszki i wolontariusze (świadczące o skali zakorzenienia społecznego), a także liczba partnerów czy przynależność do sieci. Uznałyśmy, że lepiej skoncentrować się na tym, jak organizacje różnicują się ze względu na zasoby materialne i finansowe. Analiza wyróżnionych na podstawie Indeksu typów organizacji pozwoli sprawdzić, z jakimi innymi cechami współwystępują różnice w poziomie majętności.

Pierwszy rzut oka na rozkład wyników Indeksu zasobów organizacji wystarczy, żeby zauważyć, że jest on „pochylony” w stronę niższych wartości. Co piąta organizacja (21%) zdobyła zero lub jeden punkt (co odpowiada najniższemu poziomowi zasobów), podczas gdy na drugim krańcu skali jedenaście lub dziesięć punktów (odpowiadające największym zasobom) zyskało tylko 5% stowarzyszeń i fundacji.

Przewagę organizacji o najniższych zasobach nad tymi o najwyższych widać jeszcze lepiej, kiedy na podstawie liczby punktów otrzymanych w Indeksie wyróżnimy trzy grupy stowarzyszeń i fundacji. Trzymając się metafory bokserskiej, można je nazwać: organizacjami wagi piórkowej (od 0 do 3 punktów), organizacjami wagi średniej (od 4 do 7 punktów) i organizacjami wagi ciężkiej (od 8 do 11 punktów). Okazuje się, że organizacji o najmniejszych zasobach (waga piórkowa) jest dwa razy więcej niż tych o zasobach największych (waga ciężka).

Co charakteryzuje poszczególne grupy organizacji wyróżnione na podstawie wyników Indeksu? Jak można się spodziewać, różnicom w wielkości zasobów towarzyszą też inne różnice – zarówno te związane ze środowiskiem, w którym organizacje działają, jak i sposobem ich działania.

• częściej niż w całym sektorze są zlokalizowane na terenach wiejskich i małych miastach, a rzadziej w średnich i dużych miastach
• więcej jest wśród nich organizacji sportowych i tych działających na rzecz kultury i sztuki
• przeciętnie ich staż działania wynosi 7 lat
• połowa działa na skalę lokalną (nie większą niż powiat), zaś mniej niż w całym sektorze jest takich, które podejmują działania w skali całego kraju lub innych krajów
• ich przeciętne (medianowe) przychody wynosiły w 2020 roku 2 tys. zł.
• ponad ⅔ działa wyłącznie społecznie, a jednocześnie najrzadziej ze wszystkich trzech grup organizacji współpracują z wolontariuszkami i wolontariuszami
• połowa z nich działa nie częściej niż raz w tygodniu
• rzadziej się zrzeszają – co piąta należy do federacji lub sieci
• rzadziej podejmują działania służące komunikacji czy fundraisingowi, czy tworzą strategię działań
• konsekwencje pandemii były dla nich najbardziej dotkliwe, być może dlatego co dziesiąta planuje istotnie ograniczyć, zawiesić lub zakończyć działalność
• źle oceniają obecne warunki działania, ale stosunkowo optymistycznie patrzą w przyszłość.

• połowa ma siedzibę na wsi i w małych miastach, druga połowa w średnich i dużych miastach
• najczęściej zajmują się sportem, turystyką, rekreacją i hobby
• tyle samo z nich działa w skali całego kraju lub międzynarodowej, co w skali lokalnej (po ok 40%)
• przeciętnie ich staż działania wynosi 9 lat
• ich przeciętne (medianowe) przychody wynosiły w 2020 roku 44 tys zł
• co trzecia 32% ma stały, opłacany zespół, w którym nikt nie jest zatrudniony na etat
• ⅔ pracują i są dostępne dla odbiorców codziennie lub co najmniej kilka razy w tygodniu
• ponad połowa chce utrzymać swoją działalność na tym samym poziomie co obecnie

• większy udział niż w całym sektorze mają wśród nich fundacje
• ⅔ mają siedzibę w średnich i dużych miastach
• częściej działają w dziedzinie edukacji, pomocy społecznej, ochrony zdrowia
• niemal połowa działa w skali całego kraju lub międzynarodowej
• przeciętnie ich staż działania wynosi 16 lat
• częściej niż dla innych organizacji pandemia była dla nich impulsem do rozwoju
• nieco częściej w ich pracach uczestniczą wolontariusze
• ich przeciętne (medianowe) przychody wynosiły w 2020 roku 378 tys zł
• niemal połowa co najmniej raz od powstania zdobyła dofinansowanie ze środków UE
• niemal wszystkie dysponują stałym zespołem, a2/3 ma pracowników etatowych
• częściej niż inne mają strategię, a także podejmują działania fundraisingowe czy komunikacyjne
• ¾ działa codziennie w dni robocze w godzinach pracy

Zaproponowany podział organizacji służy ilustracji problemu dużego zróżnicowania sektora pod względem zasobów finansowych i materialnych. Jednak warto zwrócić uwagę na fakt, że w innych sektorach podziały takie są oczywiste i utrwalone w przepisach. Przedsiębiorstwa dzieli się ze względu na ich wielkość (a więc tak naprawdę posiadane zasoby) na firmy mikro, małe, średnie i duże. Czy analogiczny podział mógłby też zaistnieć w sektorze pozarządowym?

W niektórych obszarach regulacji prawnych organizacje już teraz są traktowane odmiennie w zależności od wielkości i posiadanych zasobów. Dostosowanie zasad sprawozdawczości i rodzaju księgowości do wielkości organizacji zostały zaproponowane w projekcie ustawy o sprawozdawczości. Ciągle jednak można wskazać obszary, gdzie przydałyby się większe zróżnicowanie obowiązków i wymogów w zależności od wielkości organizacji.

Odrębną kwestią są konkursy ofert – nie chodzi bowiem o to, żeby organizacje mniejsze lub z mniejszych miejscowości dostawały preferencyjne punkty, ale żeby konkurowały z organizacjami podobnymi do siebie.

Pod lupą ngo.pl: Style zarządzania

Pod lupą ngo.pl: Organizacje wobec pandemii

Pod lupą ngo.pl: Praca wzbogaca? O pracy w NGO

Pod lupą ngo.pl: Jak Polki i Polacy widzą organizacje społeczne?

Pod lupą ngo.pl: Rok w pandemii

Pod lupą ngo.pl: Wieś, obywatele, działanie

Pod lupą ngo.pl: Postfilantropia? Jak pomagamy w XXI wieku