Publicystyka - ngo.pl

Jeszcze kiedy pełniłem funkcję rzecznika prasowego Polskiej Akcji Humanitarnej, jednym z najczęstszych pytań, jakie dostawałem od dziennikarzy, było to, czego nam, czyli PAH, życzyć. Odpowiadałem wówczas, że my jesteśmy trochę jak lekarze i życzymy sobie jak najmniej pracy, i to rzeczywiście odzwierciedlało nie tylko mój stan ducha, ale też całej organizacji. I choć racje bytu PAH określają kryzysy humanitarne na świecie, to nikt z nas nie wyczekuje specjalnie okazji do kolejnych działań. Oprócz kwestii etycznych, dodatkowy kryzys tu w Polsce, jak pandemia, czy na świecie – trzęsienie ziemi, tajfuny, susze czy powodzie – nawet dla organizacji wyspecjalizowanej w niesieniu pomocy humanitarnej jest zawsze dodatkowym stresorem. Sensowna pomoc, czyli taka, która naprawdę zmienia coś w świecie człowieka i go wzmacnia, musi być stabilna i długofalowa. Takie w zdecydowanej większości są nasze programy pomocowe, które prowadzimy od lat głównie w kilku krajach Afryki i Bliskim Wschodzie.

Kolejny nagły kryzys zawsze mocno nadwyręża organizacyjne zasoby, które nawet w przypadku tak dużej organizacji jak PAH mają swoje granice. Co to dla nas oznacza?

Coraz częściej przychodzi nam się mierzyć z jednym z najczęstszych, ale też najcięższym gatunkowo dylematem etycznym w świecie pomocy humanitarnej, czyli komu jesteśmy w stanie efektywnie pomóc, a kto tej pomocy nie otrzyma. W ostatnich latach tych kryzysów nagłych i ciągnących się za nimi dylematów było wyjątkowo dużo i organizacja poniekąd przeszła w stan pełzającego, nieustającego reagowania kryzysowego. Takie środowisko wymaga dość gruntownego przemodelowania myślenia w fundacji, która w tym roku kończy trzydzieści lat i działa raczej programowo, długofalowo niż akcyjnie.

Dla organizacji takich jak PAH to też ważny moment na mocne zdefiniowanie swojej roli społecznej i gruntowne przyjrzenie się strategii. Fundacja, która do niedawna prowadziła przede wszystkim duże programy humanitarne w odległych krajach afrykańskich, na Bliskim Wschodzie i w Ukrainie (od 2014 r.) nagle coraz mocniej musi angażować się w pomoc w Polsce. Jeszcze na początku lata 2021 r. nikt nie przypuszczał, że staniemy się naocznymi świadkami kryzysów humanitarnych dziejących się na naszych oczach: w polskich lasach i na polskich granicach. Dla organizacji, która od lat zorientowana była na pomoc międzynarodową, to prawdziwa rewolucja, zważywszy, że zdecydowana większość naszych pracowników to pracownicy lokalni, czyli mieszkańcy krajów, w których prowadzimy stałe działania pomocowe.

Tak, większość pracowników Polskiej Akcji Humanitarnej to obywatele i obywatelki Somalii, Jemenu, Południowego Sudanu, Iraku czy Ukrainy. Ludzie na co dzień zaangażowani w pomoc przy kryzysach dużo trudniejszych, drastyczniejszych, przeciągających się. A przede wszystkim zapomnianych.

Niespełna rok temu, na początku kryzysu na granicy polsko-białoruskiej, rodził się więc kolejny potężny dylemat – czy mamy prawo zaniedbać ludzi cierpiących na Globalnym Południu, wspólnoty, z którymi pracujemy od lat i które na nas liczą, po to, aby zwiększyć skalę operacji w Polsce, w której możliwości działania obywatelskiego i instytucjonalnego są dużo większe? Jednocześnie jesteśmy przecież organizacją wyrastającą z Polski, powstałą tylko i wyłącznie dzięki solidarności Polaków, tu też są nasi darczyńcy, którzy mają bardzo konkretne oczekiwania wobec reakcji PAH w  związku z kryzysami rozgrywającymi się  na terytorium Polski.

Z perspektywy prawie roku od początku kryzysu w Usnarzu Górnym nie mam w sobie odwagi przyznania, że udało się uczynić zadość wszystkim racjom, a nasza pomoc dla migrantów docierających z Białorusi była tak szybka i adekwatna, jak oczekiwaliby tego nasi darczyńcy, aktywiści czy wreszcie my sami – pracownicy humanitarni. I to pomimo że w tym czasie równolegle prowadziliśmy kilkadziesiąt innych programów w siedmiu krajach na trzech kontynentach, a także pomimo tego, że PAH wspomagała w kryzysie na granicy inne organizacje, jak również – z czasem – utworzyła własną bazę pomocową.

Piszę o tym, by pokazać szerszy kontekst i zakreślić bardzo wymagającą perspektywę, która być może stanie się codziennością wielu polskich organizacji pomocowych. A mianowicie, że wobec skali kryzysów, z którymi przyjdzie nam się mierzyć, coraz częściej będziemy musieli bardzo transparentnie komunikować organizacyjne ograniczenia, by tym kryzysom efektywnie stawiać czoła. Pokazywać, co realnie organizacja jest w stanie zrobić, czego potrzebuje by pomoc nieść, a gdzie są jej realne możliwości.

Przepracowanie, niskie płace, ograniczenia administracyjne i proceduralne, frustracje i rozczarowania to zmory, które na łamach NGO.pl były regularnie opisywane, jednak teraz być może mamy wyjątkowy moment, by część z nich rozwiązać.

Przekłada się to nie tylko na wsparcie finansowe NGO-sów przekazywane od darczyńców indywidualnych (przynajmniej części z nich), ale też sam biznes coraz mniej myli działania CSR z PR i rzeczywiście wpisuje współpracę z trzecim sektorem do swoich kultur organizacyjnych. Dla części organizacji takie wsparcie jest szansą na przejście na poziom profesjonalizacji, którą w czasach mniej kryzysowych trudno by było uzyskać. To też szansa na rozwój, wymianę doświadczeń, nawiązanie wartościowych współprac. Warto więc bardzo mocno monitorować otoczenie, by takich szans nie przegapić.

To często sprawnie zawiadywane, szybko działające struktury z najlepszym rozpoznaniem potrzeb. Potencjał fundraisingowy, ekspercki i wizerunkowy dużych organizacji, w połączeniu z partnerstwem z organizacją działającą lokalnie jest szansą na dużo sprawniejsze odpowiadanie na wyzwania, a jednocześnie do wzmacniania mniejszych organizacji i do tworzenia takich współprac bardzo zachęcam.

Rafał Grzelewski, szef zespołu Komunikacji i Fundraisingu PAH, wcześniej rzecznik prasowy organizacji. Uczestniczył w misjach zagranicznych PAH w Afryce i Bliskim Wschodzie, skąd przygotowywał materiały i relacje dla polskich mediów.

• Pod lupą ngo.pl: Style zarządzania
• Pod lupą ngo.pl: Organizacje wobec pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Praca wzbogaca? O pracy w NGO
• Pod lupą ngo.pl: Jak Polki i Polacy widzą organizacje społeczne?
• Pod lupą ngo.pl: Rok w pandemii
• Pod lupą ngo.pl: Wieś, obywatele, działanie
• Pod lupą ngo.pl: Postfilantropia? Jak pomagamy w XXI wieku