Publicystyka - ngo.pl

Ewa Gałka, Centrum PISOP

Podczas warsztatu na temat zmiany finansowania działań obywatelskich najpierw zmapowaliśmy znane nam i niewystarczająco wykorzystywane możliwości, a następnie chwilę podyskutowaliśmy o naszych doświadczeniach, wnioskach i rekomendacjach.

Wśród rzadko jeszcze stosowanych źródeł i metod finansowania działań społecznych zwróciliśmy uwagę na zbiórki publiczne, zaangażowanie polskich emigrantów, stałe wpłaty darowizn, crowdfunding, lasy państwowe, aktywność przedsiębiorców (zaangażowanie rzeczowe, pracownicze i finansowe), preferencyjne pożyczki z jednostek samorządu terytorialnego, w końcówce grudnia ogłaszany Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich (prowadzonego przez Narodowy Instytut Wolności), działalność gospodarczą, w tym zlecenia usług z jednostek samorządowych i od biznesu.

Większa współpraca osobista przekłada się także na potrzebę proszenia o wsparcie, choćby przy crowdfundingu czy stałych darowiznach – i radzeniu sobie z ewentualną odmową czy reakcją znajomych. Zgodziliśmy się, że warto, by instytucje finansujące premiowały organizacje, które tworzą efekt dźwigni i dzięki jednemu finansowaniu pozyskują kolejne, co sprawdziło się w Programie „Działaj Lokalnie”.

Na koniec zgodziliśmy się, że warto wspierać tworzenie w stowarzyszeniach i fundacjach stanowiska fundraisera, w tym budować przychylność instytucji finansujących do tworzenia tego typu stanowisk.

Łukasz Waszak, Centrum OPUS

Warsztat poświęcony był wyzwaniom związanym ze zmianą Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie planowaną na rok 2019.

Na potrzeby dyskusji temat „pożytku publicznego” objął kwestie:

1. definicji „pożytku publicznego” wynikającego z art.3 ust.1 ustawy;
2. prowadzenia działalności pożytku publicznego w formie:
   1. odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego;
   2. prowadzenia działalności pożytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadań publicznych;
3. statutu organizacji pożytku publicznego.

W ocenie uczestników warsztatu w obecnej sytuacji politycznej rekomendowana jest praca nad nowelizacją Ustawy, a nie tworzenie nowych rozwiązań.

Obawa ta wynikała z doświadczeń przy pracach nad ustawą o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego czy nad wzorami nowych rozporządzeń wydanych przez Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego.

Postulowane kierunki prac nad ustawą:

Prace nad nowelizacją powinny być pogłębione i poprzedzone opracowaniem założeń do zmian obejmujących wszystkie sfery pożytku publicznego wskazane na początku materiału.

W ocenie uczestników warsztatu do weryfikacji są:

1. definicja pożytku publicznego, w szczególności zakres tego, czym jest działalność pożytku publicznego, która nie powinna być formą realizacji działalności w sferze zadań publicznych, a w sferze dobra wspólnego;
2. pojęcie organizacji pozarządowych i rozważenie, czy nie powinno wprowadzić się rozwiązań zastosowanych w sektorze przedsiębiorstw z podziałem na mikro, małe, średnie i duże organizacje, a co za tym idzie wprowadzać zróżnicowane regulacje dotyczące standardów ich działania, obowiązków podatkowych w zależności od „wielkości” organizacji;
3. rozwiązania związane z prowadzeniem działalności odpłatnej statutowej pożytku publicznego. W tym obszarze postulowane są zmiany idące w kierunku uproszczenia działalności pod kątem między innymi księgowania kosztów i osiągania zysku;
4. zasady realizacji zadań publicznych na zlecenie administracji publicznej. Tutaj główne postulaty to:
   1. rozdzielenie zlecania zadania publicznego od wspierania oddolnych inicjatyw obywatelskich przez administrację;
   2. wprowadzenie na poziomie Ustawy minimalnych standardów współpracy pomiędzy sektorem społecznym a administracją publiczną zarówno szczebla samorządowego, jak i rządowego (na przykład bazując na Modelu współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi);
   3. deregulacja kwestii szczegółowych zawartych w Ustawie, na przykład związanych z prowadzeniem konkursów, zasadami działania komisji konkursowych;
   4. wprowadzenie do Ustawy mechanizmu przejmowania zadań publicznych przez organizacje pozarządowe, na przykład „roszczenia o przejęcie zadania publicznego”, która tworzyłoby podstawę pod faktyczną realizację zasady pomocniczości.
5. Uregulowania na nowo statusu pożytku publicznego, w tym w szczególności:
   1. stworzenia ze statusu faktycznego narzędzia „certyfikacji jakości” organizacji pozarządowych;
   2. uregulowania na nowo lub odstąpienia od idei 1%, szczególnie w wersji tak zwanych „kont indywidualnych” – w ocenie uczestników warsztatu obecnie nic nie stoi na przeszkodzie, by 1 % był de facto dostępny dla każdej organizacji.

Wskazane kierunki zmian stanowić powinny podstawę pod opracowanie założeń do projektu zmiany Ustawy, a w kolejnych etapach procesu projektu samej nowelizacji. Cały proces nowelizacji powinien opierać się na zasadzie partnerstwa i partycypacji interesariuszy Ustawy.

Tomasz Schimanek, Komitet Ekspertów Strategicznej Mapy Drogowej Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego

W warsztacie wzięło udział kilkanaście osób z różnych organizacji obywatelskich oraz przedstawiciel Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Kontrola państwa nad działalnością organizacji obywatelskich jest niezbędna, a podstawową jej funkcją powinno być wychwytywanie działań niezgodnych z prawem oraz wskazywanie organizacjom popełnianych błędów i uświadamianie, jak je naprawić i jak ich uniknąć w przyszłości.

Uczestnicy wskazali szereg przykładów problemów związanych z prowadzonymi kontrolami, między innymi: stosowanie różnych interpretacji przepisów, dublowanie się kontroli, nieuwzględnianie specyfiki działań obywatelskich przez kontrolujących czy też zwiększanie uprawnień kontrolnych.

Uczestnicy przedstawili również propozycje, jak sobie z tymi problemami radzić, wskazując między innymi na samopomoc środowiska w formie wymiany wiedzy i doświadczeń, monitorowanie i nagłaśnianie problemów, edukowanie organizacji w zakresie prawa i praktyki jego stosowania, działania rzecznicze organizacji parasolowych służące systemowym rozwiązaniom problemów oraz zapewnienie organizacjom profesjonalnej obsługi księgowej i prawnej.

Piotr Drygała, Związek Miast Polskich, Dąbrowa Górnicza

Nasza dyskusja skupiła się na próbie wyjaśnienia sobie zmian, jakie zaszły głównie w strukturze rządu. Mam tu na myśli Narodowy Instytut Wolności, Pełnomocnika Rządu do spraw społeczeństwa obywatelskiego, Departament Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Komitet Pożytku Publicznego. To na pewno olbrzymia zmiana w relacjach rząd – organizacje pozarządowe.

Pozytywnie oceniliśmy przesunięcie Rady Działalności Pożytku Publicznego do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Justyna Duriasz-Bułhak, Fundacja Wspomagania Wsi

W naszej rozmowie pojawiło się kilka wątków.

A mianowicie:

• kwestia liderów niegotowych na zmiany, często dlatego, że czują się ojcami/matkami zakładanych przez siebie dawno temu organizacji i nie ma w nich gotowości, ale też umiejętności przekazania pałeczki innym, czytaj: młodszym;
• kwestia młodych, którzy wcale nie palą się do brania odpowiedzialności za prowadzenie organizacji przez dłuższy czas. Wchodząc do organizacji, zresztą niekoniecznie stawiają sobie za cel wchodzenie do zarządów;
• pokolenie dwudziestolatków (i trochę starszych) to często osoby, które są gotowe angażować się na krótko (trzy miesiące) na zasadzie: „chcę próbować kolejnych rzeczy, doświadczać ich”. W ocenie dyskutujących jest to zresztą naturalne. 

Trzy kwestie, które na podstawie naszej dyskusji postanowiliśmy przekazać innym to:

• Znaczenie wartości kooperacji i współodpowiedzialności jako istotnych w środowisku organizacji społecznych. Jeśli będziemy o tych wartościach pamiętać, łatwiej będzie nam dopuszczać kolejne grupy do decydowania i brania odpowiedzialności.
• Myśl o potrzebie regularnego weryfikowania i poddawania pod wspólną dyskusję całych zespołów (a nie tylko zarządów czy rad) misji, celów i sposobów działania ich organizacji. W ten sposób energia i pomysły osób nowych w organizacjach (nie tylko młodych) zostają „zagospodarowane”. Stale powinniśmy zadawać sobie pytanie: „czy ta organizacja jest ciągle naszym marzeniem, marzeniem ludzi, którzy ja tworzą i w niej pracują?”.
• Nie dramatyzujmy, zawsze starsze pokolenia narzekają na młodsze (i odwrotnie), to kwestia naszej ludzkiej i społecznej natury

Przeczytaj także: „Zmiana pokoleniowa. Brakuje nam dobrych wzorców”

Maria Świetlik, Komisja NGO Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza

W spotkaniu wzięła udział przedstawicielka Komisji NGO związku zawodowego Inicjatywa Pracownicza oraz pracowniczki i pracodawczynie z sektora pozarządowego (w tym osoby występujące w obu rolach, pracujące dla różnych organizacji).

Na początku zabawiłyśmy się w krótkie „badanie sektora”, odpowiadając na pytanie „Czy w trakcie twojej pracy w fundacji/stowarzyszeniu zdarzyło Ci się…”.

Wszystkie te kwestie podnosi w swojej działalności Komisja NGO, starając się doprowadzić do tego, aby prawo było przestrzegane, a zasady obowiązujące w danym zakładzie pracy ustalone wspólnie i spisane.

Łączy nas też doświadczenie sytuacji, w których pracownik był niesprawiedliwie potraktowany przez pracodawcę czy przełożoną. Większość z nas spotkała się także z sytuacją, w której pracodawca podnosił głos lub używał wyrażeń uważanych za obraźliwe lub krzywdzące w stosunku do pracowników. Ważne dla nas było też rozpoznanie, że mimo to raczej nie zgodziłybyśmy się opowiedzieć pod nazwiskiem o tych historiach publicznie, na przykład udzielając wywiadu gazecie. Dlatego taką rolę może spełniać komisja związku zawodowego.

Tematem, który obecnie wydaje się najbardziej poruszający, jest właśnie ta ostatnia kwestia, czyli działania niepożądane, takie jak mobbing, molestowanie (w tym seksualne), dyskryminacja i inne praktyki. Uczestniczki warsztatu podkreśliły, że potrzebna jest dalsza publiczna dyskusja. Ponieważ problem nie jest jednostkowy, ale sektorowy, to powinny z tej debaty wyniknąć sektorowe rozwiązania. Będą one szczególnie potrzebne małym organizacjom, ponieważ nie da się na przykład zapewnić w nich anonimowości osobie zgłaszającej. W dyskusji padł pomysł, że może taką rolę powinny wziąć na siebie organizacje parasolowe, tworząc instytucję (rzecznika, komisję?), która zapewni ofierze bezpieczeństwo, wsparcie i sprawiedliwość.

Łukasz Domagała, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych

Warsztat poświęcony był dyskusji nad udziałem organizacji społecznych w debacie publicznej. Jego celem było szukanie odpowiedzi na pytanie o to, jakie szanse oraz jakie zagrożenia wiążą się z przedstawianiem w niej postulatów przez organizacje, a także próba stworzenie przykładowej listy postulatów.

Uczestnicy warsztatów wskazywali na przykłady angażowania się przedstawicieli organizacji społecznych w debatę publiczną podczas wyborów. Wskazywano również na współpracę i aktywność organizacji w kształtowaniu polityk lokalnych w wybranym obszarze, a także udział w wypracowywaniu konkretnych rozwiązań i proponowanie sposobów ich realizacji.

Wskazywano na coraz liczniejsze przykłady kandydowania przedstawicieli organizacji społecznych w wyborach samorządowych w 2018 roku.

Wśród szans wskazywanych podczas dyskusji, związanych z większym udziałem organizacji w debacie publicznej wymienić można między innymi możliwość większego wpływu na kształtowanie polityki lokalnej w konkretnej dziedzinie oraz realizację konkretnych przedsięwzięć. Przedstawianie postulatów podczas kampanii wyborczej daje szansę znalezienia większego poparcia społecznego oraz wyszukania partnerów, dzięki którym przedstawiane postulaty mają szansę zamienić się w działania.

Podczas dyskusji pojawiły się też przykłady zagrożeń związanych z publicznym zaangażowaniem organizacji, do których należą między innymi: wystawienie działalności organizacji na publiczną ocenę, możliwość „przyklejenia łatki” organizacji oraz reprezentującym postulaty społecznikom, widzenie organizacji nie jako partnera w działalności społecznej, ale jako przeciwnika politycznego.

Szukając przykładów zagadnień, które mogłyby być przedstawione w debacie publicznej jako postulaty organizacji pozarządowych, udało się wyłonić następujące zagadnienia:

• ciepły posiłek w każdej szkole;
• urlopy wytchnieniowe dla osób opiekujących się osobą zależną;
• czyste powietrze;
• zakaz bezpłatnych staży dla osób młodych;
• edukacja seksualna i antydyskryminacyjna w szkole;
• wpisanie zasady subsydiarności i konsultacji do prawa;
• wolność zgromadzeń.

Dyskusję podczas warsztatu oraz powyższe zagadnienia traktować należy jako początek rozmowy o udziale społeczników i organizacji w debacie publicznej na poziomie lokalnym i ogólnopolskim.