Epidemia koronawirusa wykreowała sytuację, w której wiele osób czuje większe niż do tej pory powołanie do pomocy innym. Osoby, które nigdy nie udzielały się społecznie, zgłaszają się do organizacji pozarządowych, chcąc pomagać ludziom dotkniętym bezpośrednio i pośrednio wirusem COVID-19.
Organizacje pozarządowe muszą jednak pamiętać o tym, że prawo nakłada na nie szereg obowiązków związanych z zapewnieniem wolontariuszom warunków, w których mogą działać na rzecz społeczeństwa. Wymogi te powinny być tym bardziej rygorystycznie przestrzegane w obecnej sytuacji. Jakie są najważniejsze obowiązki organizacji korzystających z pomocy wolontariuszy i jak realizować je w czasie epidemii?
Ryzyko w związku z pracą wolontariusza – obowiązek informacyjny
Zgodnie z przepisami ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie, korzystający z usług wolontariuszy, ma obowiązek poinformować ich o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa, związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Po stronie organizacji pozarządowej leży więc obowiązek poinformowania wolontariusza, o tym jakie ryzyko dla zdrowia niesie za sobą jego praca. Chodzi tu w szczególności o sytuacje, w których wolontariusz na co dzień pomaga w miejscach, w których przebywa wiele osób, a w szczególności jeżeli są to osoby postronne (skład osobowy się zmienia).
Podczas trwania epidemii zasada przestrzegania odległości 2 metrów odstępu nie obowiązuje wolontariuszy. Bliski kontakt z osobami zarażonymi koronawirusem oraz udzielanie niezbędnej pomocy osobom przebywającym na kwarantannie, niesie za sobą duże ryzyko zachorowania i spowodowania zagrożenia dla życia i zdrowia pomagającego. Przykład trafnej informacji dla wolontariuszy, o tym jak bezpiecznie pomagać w czasie trwania koronawirusa można znaleźć na stronie Ochotników Warszawskich.
Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy
Organizacja ma też obowiązek ze swojej strony zapewnić wszystkim pomagającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy – w przypadku koronawirusa musimy pamiętać przede wszystkim o maseczkach, rękawiczkach czy żelach antybakteryjnych. W warunkach szczególnie niebezpiecznych dla życia i zdrowia powinniśmy również zastanowić się nad zapewnieniem naszym wolontariuszom kombinezonów ochronnych.
Stosunek, jaki łączy wolontariusza i organizację jest bardzo podobny do stosunku pracy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem – wskazują na to przepisy dotyczące wolontariatu, odwołując się wprost do przepisów dotyczących ochrony pracowników. Dlatego jeżeli organizacja chce dowiedzieć się, jak prawidłowo zabezpieczyć wolontariuszy przed koronawirusem, warto sięgnąć po zasady dotyczące pracowników.
Zawsze należy pamiętać, że zapewnienie bezpiecznego dla zdrowia miejsca pracy dla osób działających jako wolontariusze leży po stronie korzystającego z ich pomocy.
Koszty podróży służbowych i diet
Organizacje pozarządowe mają obowiązek pokryć również koszty podróży służbowych i diet swoich wolontariuszy, na zasadach dotyczących pracowników. Dlatego i w tym przypadku warto sięgać po opracowania dotyczące pracowników.
W czasie epidemii trzeba szczególnie przemyśleć jak zorganizować wolontariuszom ewentualne podróże służbowe. Hotele i inne miejsca noclegowe są nieczynne, ale nie dotyczy to osób, które są w delegacji i korzystają z usług w ramach wykonywania obowiązków służbowych. Oznacza to, że wolontariusze mogą zatrzymywać się w hotelach jeżeli wymagają tego ich obowiązki. W przypadku, gdy wolontariusz nie chce, aby organizacja, w której działa, pokrywała wydatki opisane powyżej (lub godzi się na to na prośbę organizacji), może to zrobić w formie pisemnego oświadczenia – zwalnia wtedy korzystającego z takiego obowiązku. Zwolnienie to można zawrzeć już w porozumieniu z wolontariuszem.
Ubezpieczenie wolontariusza
Współpraca z wolontariuszami, to też obowiązki ciążące na organizacjach pozarządowych w kwestii ubezpieczeń. Jeżeli wolontariusz pomaga nie dłużej niż 30 dni, organizacja jest zobowiązana zapewnić mu ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków. Natomiast dobrowolnym ubezpieczeniem ze strony organizacji jest ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w zakresie pomocy, którą świadczy wolontariusz. Jeżeli organizacja nie zdecyduje się na zawarcie takiego ubezpieczenia, może odpowiadać za szkody spowodowane przez wolontariusza na zasadach określonych w kodeksie cywilnym w tym w szczególności art. 429 i 430.
Art. 429 k.c. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Art. 430 k.c. „Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności”.
Prawa i obowiązki – obowiązek informacyjny
Istotne jest to by, fundacja korzystająca z pomocy wolontariuszy ma obowiązek poinformować ich oraz zapewnić dostęp do informacji o przysługującym im prawach i obowiązkach. Można to zrobić np. w postaci ogólnodostępnego regulaminu, bazy wolontariuszy (np. https://app.projektor.org.pl) lub poradnika dla wolontariusza. Dobrą praktyką jest przygotowanie materiału w jak najbardziej przystępnej formie – tak jak robi to np. Fundacja WOŚP.
Warto zadać, by w czasie koronawirusa informacja dla wolontariuszy uwzględniała szczegółowe zasady związane z bezpieczeństwem wolontariuszy w czasie epidemii.
Zadbaj o wolontariuszy
W czasie epidemii praca wolontariuszy to temat budzący wiele wątpliwości tak ze strony samych pomagających jak i korzystających z ich usług. Musimy jednak pamiętać, że to po stronie organizacji pozarządowych leży wiele obowiązków, które należy zrealizować, aby stworzyć bezpieczne warunki pracy dla wolontariuszy. Warto więc poświęcić czas na zapoznanie się z przepisami, poradnikami oraz wskazówkami dotyczącymi epidemii i dołożyć wszelkich starań, by dobra wola wolontariuszy nie miała dla nich negatywnych skutków.
