Publicystyka - ngo.pl

Z końcem stycznia weszła w życie kolejna nowelizacja Specustawy o pomocy Ukrainie. Ustawa modyfikuje niektóre zasady pomocy osobom, które przyjechały do Polski w związku z wojną. Zmienia także przepisy kilku innych ustaw związanych z działalnością organizacji pozarządowych.

Kluczowa zmiana wprowadzona w Specustawie w styczniu 2023 r. dotyczy nałożenia na osoby z Ukrainy obowiązku częściowej partycypacji w kosztach zakwaterowania i wyżywienia świadczonych im przez administrację rządową i samorządy (art. 12 ust. 17-17g Specustawy). Nowe przepisy wejdą w życie 1 marca 2023 r. i będą dotyczyć także ośrodków zakwaterowania prowadzonych przez organizacje pozarządowe na zlecenie administracji publicznej.

Zgodnie z nowymi przepisami, bezpłatna pomoc w zakresie zakwaterowania i wyżywienia będzie mogła być świadczona przez instytucje publiczne nie dłużej niż przez 120 dni od dnia pierwszego wjazdu obywatela lub obywatelki Ukrainy do Polski. Po upływie 120 dni, instytucje te będą mogły zapewniać zakwaterowanie i wyżywienie pod warunkiem posiadania przez daną osobę numeru PESEL oraz pokrycia przez nią częściowych kosztów pomocy. Za okres od 120 do 180 dni, osoby z Ukrainy będą musiały pokrywać 50% kosztów, przy czym nie więcej niż 40 zł za osobę dziennie, a po upływie 180 dni - 75% kosztów i nie więcej niż 60 zł dziennie. Za pobieranie opłat za zakwaterowanie i wyżywienie oraz przekazywanie informacji o ich kwocie organom administracji odpowiedzialne będą podmioty świadczące te usługi.

Z obowiązku partycypacji w kosztach pomocy zwolnione będą:

1) osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niezdolności do pracy oraz osoby sprawujące nad nimi opiekę,

2) kobiety po 60 r.ż. i mężczyźni po 65 r.ż.,

3) kobiety w ciąży, osoby wychowujące dziecko do 12 miesiąca życia oraz osoby samotnie sprawujące w Polsce opiekę nad trojgiem lub więcej dzieci,

5) osoby małoletnie i ich tymczasowi opiekunowie oraz

6) osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej ich udział w kosztach pomocy - o tym, czy osoby te mogą partycypować w kosztach decydować będzie organ administracji prowadzący dany ośrodek.

Jednocześnie w Specustawie wprowadzono szereg drobniejszych zmian i wydłużono niektóre terminy (m.in. do 24 sierpnia 2023 r. wydłużono okres zawieszenia terminów w postępowaniach administracyjnych dotyczących udzielenia, zmiany bądź cofnięcia cudzoziemcom zezwoleń na pobyt w Polsce).

Nowelizacja ograniczyła również w pewnym stopniu krąg osób, do których stosuje się przepisy Specustawy. Z kręgu tego wyłączono osoby, które korzystają z ochrony czasowej przyznanej im w związku z wojną na terenie innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. W szczególności osoby, które 28 stycznia 2023 r. będą korzystać z takiej ochrony w innym państwie Unii utracą w tym terminie przyznane im na mocy Specustawy prawo do legalnego pobytu w Polsce (art. 1 pkt 1 i art. 23 nowelizacji).

Oprócz zmian w przepisach samej Specustawy, nowelizacja zmieniła też szereg innych ustaw. Część ze zmienianych przepisów ma znaczenie dla działalności organizacji pozarządowych.

Nowelizacja wydłużyła podatnikom do 31 grudnia 2023 r. możliwość odliczania od podstawy opodatkowania podatkiem PIT i CIT wartości niektórych form pomocy Ukrainie (art. 4 i 5 nowelizacji). Odliczeniu nadal podlegają koszty wytworzenia lub nabycia rzeczy lub praw przekazywanych jako darowizna na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom wojny w Ukrainie oraz nieodpłatnych świadczeń wykonywanych w tych celach. Odbiorcami tych darowizn i świadczeń mogą być m.in. organizacje pozarządowe i inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego.

Nowelizacja wydłużyła także do końca roku obowiązujące wcześniej zwolnienie z PIT pomocy humanitarnej otrzymywanej od dnia wybuchu wojny przez uchodźców i uchodźczynie z Ukrainy.

Nowelizacja zmieniła również przepisy kilku ustaw dotyczących polityki mieszkaniowej i gospodarowania nieruchomości, w zakresie dotyczącym udziału organizacji społecznych w realizacji tych polityk. Po pierwsze, w ustawie o pomocy społecznej rozszerzono krąg podmiotów mogących świadczyć pomoc w postaci prowadzenia rodzinnych domów pomocy oraz mieszkań chronionych. Dotychczas pomoc taka mogła być świadczona jedynie przez organizacje posiadające status organizacji pożytku publicznego. Na mocy nowelizacji uprawnienie to rozszerzono na wszystkie organizacje pozarządowe oraz inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego w zakresie pomocy społecznej.

Nowelizacja umożliwiła także tym organizacjom i podmiotom aplikowanie o publiczne wsparcie finansowe na budowę, remont lub zakup budynków i lokali przeznaczonych na mieszkania chronione, na podstawie przepisów ustawy o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych. Zmianie uległy również przepisy ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości (państwowej jednostce odpowiedzialnej za gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa). Umożliwiono KZN podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w celu tworzenia wspólnych przedsięwzięć o charakterze społecznym lub z zakresu ochrony środowiska, CSR i ładu korporacyjnego.

Ostatnia zmiana z zakresu polityki mieszkaniowej dotyczy społecznych agencji najmu (stowarzyszeń, fundacji, spółdzielni socjalnych i spółek gminnych pośredniczących w wynajmie lokali pomiędzy prywatnymi właścicielami a mieszkańcami i mieszkankami gmin). Na mocy art. 6 nowelizacji rozszerzono zakres działalności społecznych agencji najmu. Zgodnie z nowymi przepisami, rady gmin będą mogły zdecydować o powierzeniu agencjom prawa do samodzielnego kwalifikowania osób ubiegających się o najem mieszkania (do tej pory mogły być one wskazywane jedynie przez gminę). Co więcej, gminy będą mogły powierzać agencjom realizację także innych usług społecznych na rzecz osób najmujących od nich lokale lub budynki mieszkalne.