Publicystyka - ngo.pl

Kolejny tydzień, kolejny krok w ograniczaniu demokracji w Polsce. 

Tym razem grudniowy, smutny, deszczowy poniedziałek budowniczych Narodu napełniła radością informacja o tym, że rząd Prawa i Sprawiedliwości odkupił (a raczej repolonizował) niemiecki koncern Polska Press, czyli – jak zapewnia Daniel Obajtek, Prezes Orlenu – 20 z 24 wydawanych w Polsce dzienników regionalnych, 120 lokalnych tygodników oraz 500 witryn, które docierają miesięcznie do ok. 17,5 miliona użytkowników.

Nie ma wątpliwości, że – jak trafnie zauważył Michał Danielewski z oko.press  – „taka medialna armia, będzie olbrzymim atutem PiS w następnych wyborach samorządowych”. Dodatkowym zagrożeniem jest potężny nacisk na lokalne rynki reklamowe ze strony Orlenu i innych spółek zależnych od rządu. Reklamodawcy, naciskani przez potężnego partnera, mogą być zmuszeni do zaprzestania promocji w niezależnych gazetach czy portalach – doprowadzając je ostatecznie do bankructwa. 

Choć redaktor oko.press wskazuje na europejskie źródła repolonizacji mediów – bo niewątpliwie przecież wzorcem jest tutaj skuteczność Viktora Orbána (polecam tutaj tekst jednego z ostatnich niezależnych dziennikarzy węgierskich, Csaby Lukácsa, publikowany w kwietniu przez magazyn „Pismo”) – to przecież sam mechanizm działania jest znacznie starszy (niedawno wykorzystany, równie skutecznie, przez prezydenta Turcji).

Widać go wyraźnie w społeczeństwach arabskich, gdzie – szczególnie do czasu rozpowszechnienia się mediów społecznościowych, które ze względu na większą niezależność, są znacznie bardziej popularne niż w innych regionach świata – gazety, telewizje czy portale internetowe są przede wszystkim narzędziem w rękach rządów, bądź innych grup interesów. Z tego powodu rzadko bywa, by w języku arabskim pojawiały się informacje. Nawet znana w Polsce Al-Jazeera kieruje się hasłem: publikujemy opinie jednej i drugiej strony. Opinie, nie fakty. 

I choć arabscy dziennikarze i dziennikarki bardzo często mają profesjonalne doświadczenie (zdobyte choćby podczas stażów i stypendiów finansowanych przez europejskie lub amerykańskie media), to podczas pracy w kraju muszą poddać się obowiązującym standardom.

Wiele państw arabskich rządzonych przez dyktatury nie tyle nie może krytykować władzy, co po prostu nie ma dostępu do informacji: publikacja podstawowych danych statystycznych, np. demograficznych czy ekonomicznych, traktowana jest jak ujawnienie tajemnic państwowych.

I tutaj możemy wrócić do polskiego podwórka. Niedawno pracując nad raportem o islamofobii w Polsce, napisałem do Komendy Wojewódzkiej Policji oraz MSWiA z prośbą o udzielenie mi prostej informacji: ile było przestępstw motywowanych nienawiścią wobec muzułmanów w ostatnich 6 latach. Władza ma obowiązek udzielić mi takich informacji zgodnie z art. 61 Konstytucji – i tak się też stało. 

Czy jednak to prawo będzie zagwarantowane lokalnym mediom, które – zmuszone przez polityków – nie będą już pytać o pewne sprawy? A nawet jeśli dziennikarz lub dziennikarka zapytają, to czy nie skończy się to dla nich źle (np. wyrzuceniem z pracy)?

Oczywiście pojawiają się głosy, że i tak sytuacja nie była dobra. Polska Press skumulowało w swoich rękach największe lokalne media i już samo w sobie było to zagrożeniem. W ciągu ostatnich 30 lat nie było żadnego dużego programu wsparcia dla niezależnych, regionalnych mediów czy dziennikarzy dbających o rzetelne informacje na lokalnym poziomie (co oczywiście odbija się dziś, gdy miliony złotych lecą do kieszeni Tadeusza Rydzyka i jego mediów, a miliardy – na TVP). A to takie media i tacy dziennikarze są jednym z fundamentów społeczeństwa obywatelskiego, którego nie buduje się w salonach TVN-u czy Agory, ale na poziomie lokalnych społeczności.

I to właśnie te społeczności oraz ich organizacje pozarządowe będą – poza pracownikami wyrzuconymi za nieprawomyślność z dotychczas zarządzanych przez Polska Press mediów – najbardziej stratne.

Wyobrażam sobie, że – podobnie jak lokalne dzienniki w Kairze czy Dubaju - zamiast informować o ważnych z perspektywy mieszkańców społeczności problemach, będą siać propagandę sukcesu polityków PiS i ich lokalnych sojuszników. W naszym przypadku będą też skutecznie polaryzować, posługiwać się dobrze już wypróbowanymi mechanizmami zarządzania strachem przeciw wyimaginowanym wrogom narodu – uchodźcom, Żydom, totalnej opozycji, LGBT+ czy muzułmanom. 

Zazwyczaj staram się kończyć swoje teksty jakąś próbą pokazania możliwych rozwiązań. Tym razem – poza zachętą do korzystania z mediów społecznościowych, które pomimo swych wad, pozwalają na organizowanie się lokalnych społeczności – nie mam takiego rozwiązania. Widać wyraźnie, że Unia Europejska jest zasadniczo bezradna wobec działań polskiego czy węgierskiego rządu, a na wsparcie Marka Zuckerberga czy innych wpływowych ludzi dla osamotnionych w Europie Wschodniej działaczy nie można liczyć.

Wiem więc jedynie tyle, że czeka nas – aktywistów i aktywistki – jeszcze więcej pracy.

Karol Wilczyński– dziennikarz i aktywista. Współautor IslamistaBlog.pl. Członek sieci „A World of Neighbours”. Współpracuje z licznymi organizacjami pozarządowymi i grupami nieformalnymi w Polsce, Europie i krajach arabskich. Publikuje m.in. w NGO.pl, magazynie „Kontakt”, „Tygodniku Powszechnym” oraz słowackim dzienniku „Sme”.