Publicystyka - ngo.pl

Zapraszamy do udziału w pracach mających na celu opracowanie wzorca statutu stowarzyszenia. Wzorzec statutu może przyspieszyć proces założenia stowarzyszenia i stanowić podstawę do ustawowego usankcjonowania jednodniowego terminu jego rejestracji. Pierwszy etap konsultacji trwa do 15 stycznia 2021 r.

Wzorzec dostępny jest na stronach:

• Stowarzyszenie Dialog Społeczny: [kliknij]
• Fundacja trzeci.org: [kliknij]

Opinię można wyrazić na kilka sposobów:

• przechodząc na wskazane wyżej strony, gdzie dostępny jest wzorzec statutu, pod którym podpięte są formularze konsultacyjne,
• bezpośrednio klikając w formularz konsultacyjny: [kliknij]
• wysyłając mejla na adres kontakt@dialogspoleczny.org lub blog@trzeci.org

Prezentowany do konsultacji wzorzec statutu stworzony został przy założeniu, że jego treść zawierać będzie wyłącznie obowiązkowe elementy wynikające z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, co uczyni dokument możliwie uniwersalnym do stosowania. Szerzej o potrzebie wprowadzenia wzorca statutu piszemy poniżej.

W wewnętrznych pracach związanych z opracowaniem prezentowanego kształtu wzorca statutu brali udział członkowie Stowarzyszenia Dialog Społeczny: Justyna Duriasz-Bułhak, Piotr Frączak, Łukasz Gorczyński, Tomasz Pawłowski, Kinga Polubicka, Katarzyna Sadło, Tomasz Schimanek, Agata Tomaszewska i Przemysław Żak.

Koordynatorami procesu są Stowarzyszenie Dialog Społeczny i Fundacja trzeci.org. Prace objęte są patronatem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych i stanowią element szerszych działań na rzecz uproszczeń w działalności społecznej prowadzonych pod szyldem #prosteNGO: [link do #prosteNGO na stronach trzeci.org] oraz [link do #prosteNGO na stronach Dialog Społeczny].

System S24 w służbie stowarzyszeń

Zgodnie z art. 20a ust 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym sąd rejestrowy ma 7 dni na rozpoznanie wniosku o założenie stowarzyszenia. W praktyce proces ten często trwa wiele tygodni. Niejednolite orzecznictwo powoduje również, że część sądów kwestionuje określone zapisy, co dodatkowo proces wydłuża. Dla porównania wniosek o wpis spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym, sąd rejestrowy rozpoznaje w terminie jednego dnia od daty wpływu. W ustawie wprost wskazane jest, że uwzględniono tu potrzebę ułatwienia rejestracji takich podmiotów (art. 19 ust. 7).

W dniu 1 marca 2021 roku ma wejść w życie nowe brzmienie art. 19 ww. ustawy, zgodnie z którym organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą wnioski do KRS składać będą wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Organizacje, które działalności gospodarczej nie prowadzą, również będą miały taką możliwość. Bez zmian towarzyszących powyższym rozwiązaniom, samo wykorzystania systemu teleinformatycznego, nie przyspieszy jednak rejestracji stowarzyszeń.

Względem stowarzyszeń należy podjąć działania analogiczne, jakie podjęto względem spółek, tj. opracować wzorzec statutu stowarzyszenia (analogicznie do wzorca umowy spółki) i towarzyszące wzorcowi uchwały. Wzorzec spółki obecnie regulowany jest rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 stycznia 2015 r. w sprawie określenia wzorców dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnionych w systemie teleinformatycznym (załącznik nr 1 do rozporządzenia).

Jak KGW, tylko lepiej

Podobną praktykę, czyli opracowanie wzorca statutu, zastosowano przy innym podmiocie społecznym, czyli kołach gospodyń wiejskich, których funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich.

Zgodnie z art. 5 ust. 3 ww. ustawy koło gospodyń wiejskich może działać na podstawie wzorcowego statutu, którego treść określa załącznik do ustawy. W każdym czasie koło gospodyń wiejskich działające na podstawie wzorcowego statutu może przyjąć własny statut, zgodny z wymogami określonymi w ust. 2 ustawy.

Treść wzorca statutu KGW – nie sam wzorzec – jest przedmiotem krytyk. Aby rozwiązania dotyczące treści wzorca stowarzyszania nie budziły zastrzeżeń, niezbędne są szerokie konsultacje. Jednocześnie wydaje się, że proces wprowadzenia wzorca statutu powinien rozpocząć się niezwłocznie, tak aby działania te móc w miarę skoordynować z przywołanym wyżej wejściem w życie przepisów dotyczących prowadzenia postępowań przed KRS wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (organizacje z działalnością gospodarczą) lub przy szerszym wykorzystaniu takiej możliwości (organizacje bez działalności gospodarczej).

Niezbędne minimum

Wzorzec statutu powinien odnosić się do art. 10 ust. 1 ustawy prawo o stowarzyszeniach, który to artykuł wskazuje, jakie elementy statut stowarzyszenia określa w szczególności. Na chwilę obecną nie ma potrzeby zmian samej ustawy prawo o stowarzyszeniach w zakresie innym, niż tylko niezbędnym do wprowadzenia wzorca statutu. 

Jednocześnie zwracają uwagę trudności w praktyce stosowania niektórych zapisów, przede wszystkim art. 10 ust. 1 pkt 3, który to zapis poza oczywistą koniecznością wskazania w statucie celów, wymaga również podania sposobów ich realizacji, co nie jest praktykowane względem innych form prawnych, w tym wspomnianych już KGW. Przy opracowywaniu wzorca statutu należy też rozstrzygnąć takie kwestie, jak np. możliwość jednoosobowego zarządu stowarzyszenia, której to możliwości sama ustawa nie zakazuje, ale która rodzi wątpliwości w praktyce sądowej.

Przy konstrukcji wzorca warto kierować się zasadą minimalizmu, tj. odnosić się wyłącznie do niezbędnych, ustawowych zapisów. Nie należy też stawiać znaku równości między wzorcem statutu a modelowym statutem stowarzyszenia. Opracowanie tego drugiego nie wydaje się możliwe, biorąc pod uwagę mnogość sfer w jakich działają stowarzyszenia.

Nie tylko stowarzyszenia rejestrowe

Warto mieć przy tym na uwadze, że w oparciu o ustawę prawo o stowarzyszeniach – z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji – zakładane są w ewidencji starosty nie prowadzące działalności gospodarczej kluby sportowe i uczniowskie kluby sportowe (art. 4 ust. 2 i art. 4 ust. 7 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie). Statuty tych podmiotów – zarejestrowanych w ewidencji – również w całości opierają się na art. 10 ust. 1 ustawy prawo o stowarzyszeniach, różni je jedynie brak działalności gospodarczej i węższy zakres celów.

Wzorzec statutu mógłby w bardzo prosty sposób być dostosowany także do specyfiki klubów sportowych i UKS – problemem jest tu jednak brak elektronicznej ogólnopolskiej ewidencji. Podobny problem dotyczy jeszcze prostszych form działania, jakimi są stowarzyszenia zwykłe. Jest to osobne zagadnienie, ale również powinno zostać wzięte pod uwagę przy projektowaniu przepisów.