Publicystyka - ngo.pl

Wspólnie opracujmy wzorzec statutu stowarzyszenia! Za nami pierwszy etap konsultacji. Zebrane do połowy stycznia uwagi pozwoliły na wypracowanie kolejnej wersji - teraz ona poddawana jest konsultacjom. 

Dlaczego warto wypracować WZORZEC? Przeczytaj/przypomnij sobie "Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia wzorca statutu stowarzyszenia" z grudniowej informacji o rozpoczęciu konsultacji.

Opinię można wyrazić na kilka sposobów:

• przechodząc na podstronę, gdzie dostępny jest wzorzec statutu, pod którym podpięte są formularze konsultacyjne: [kliknij]
• bezpośrednio klikając w formularz konsultacyjny: [kliknij]
• wysyłając do nas e-mail na adres blog@trzeci.org lub kontakt@dialogspoleczny.org

Prezentowany do konsultacji wzorzec statutu stworzony został przy założeniu, że jego treść zawierać będzie wyłącznie obowiązkowe elementy wynikające z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, co uczyni dokument możliwie uniwersalnym do stosowania.

Statut przedstawiony do pierwszych konsultacji nie wskazywał, że w nazwie stowarzyszenia musi zostać użyte słowo „stowarzyszenie”. W konsultacjach zwrócono uwagę, że zgodnie z art. 43⁵ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny firma (nazwa) stowarzyszenia prowadzącego działalność gospodarczą powinna zawierać określenie formy prawnej. Jednocześnie stowarzyszenie, które nie zamierza prowadzić działalności gospodarczej, nie ma obowiązku wskazywania w nazwie formy prawnej (tj. słowa „stowarzyszenie”). Zaproponowano rozwiązanie wariantowe - z obowiązkowym wskazaniem oznaczenia formy prawnej przy stowarzyszeniach rejestrujących się od razu w rejestrze przedsiębiorców i bez takiego obowiązku dla stowarzyszeń, które nie rejestrują działalności gospodarczej. 

Ponadto zwrócono uwagę, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach nazwa stowarzyszenia powinna odróżniać je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji – stąd uwaga odnośnie rozwiązania technicznego związanego już z etapem ew. projektowania systemu S24 dla stowarzyszeń w przedmiocie zastosowania mechanizmu blokującego możliwość nadania nazwy już figurującej w KRS.

Dokonano korekty zapisu dotyczącego terenu działania stowarzyszenia przez wzgląd na wskazaną opinię, iż KRS zwracał uwagę na fakt, iż terenem działania stowarzyszenia „nie powinna być głównie zagranica”. Statut w pierwszej wersji nie wskazywał wprost na powyższe, ale też nie czynił rozróżnienia, zestawiając ze sobą możliwość działania na terenie Rzeczpospolitej i zagranicy w jednym punkcie. W nowym proponowanym brzmieniu zaproponowano nieco inną redakcję zapisu (rozbicie na dwa punkty).

W przedmiocie paragrafu dotyczącego siedziby stowarzyszenia doprecyzowano, że siedziba ta ma być wybierana z rozwijalnej listy miejscowości (wskazywano w uwagach, że część stowarzyszeń wpisuje w miejscu siedziby konkretne adresy, co nie jest rozwiązaniem praktycznym, ani koniecznym).

Podstawą do konstrukcji celów statutowych pozostawiono art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wobec ww. wnoszono zastrzeżenia, jednak nie zaproponowano innego katalogu, na którym można się oprzeć. Wprowadzenie możliwości formułowania otwartego celów, spowoduje konieczność oceny ich przez Sąd, co może przedłużyć i zablokować możliwość rejestracji w trybie S24 (zwraca się uwagę, że stowarzyszenie ma możliwość wprowadzenia zmian w przyszłości po rejestracji lub rejestracji w trybie zwykłym). Z katalogu celów usunięto cele w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to powodowane brzmieniem art. 45 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, zgodnie z którym osoby pragnące założyć stowarzyszenie prowadzące działalność bezpośrednio związaną z ww. są obowiązane uzgodnić zakres tej działalności, odpowiednio, z Ministrem Obrony Narodowej lub ministrem właściwym do spraw wewnętrznych. W praktyce uniemożliwia to rejestrację w trybie S24.

Dużej krytyce poddano proponowane brzmienie paragrafu dotyczącego sposobów realizacji celów. Proponowane nowe brzmienie paragrafu odnosi się do klasyfikacji PKD. Podobnie jak w przypadku celów - wprowadzenie możliwości otwartego formułowania sposobów realizacji celów spowodowałoby konieczność oceny ich przez Sąd, co stoi w sprzeczności z założeniami trybu S24. Inną możliwością jest opracowanie zamkniętego katalogu sposobów realizacji celów wyłącznie na potrzeby wzorca statutu. 

Poniżej przykład możliwej alternatywy dla klasyfikacji PKD:

Zagadnienie sposobów realizacji celów wydaje się jednym z najbardziej istotnych w kontekście całego wzorca statutu.

W przedmiocie zapisów regulujących zagadnienia związane z członkostwem wskazywano na możliwe wprowadzenie różnych kategorii członków. Odwołując się do jednej z naczelnych zasad, które towarzyszyły konstrukcji wzorca statutu, uwag nie uwzględniono – ustawa nie wskazuje różnych kategorii członków. Dokonano niewielkich korekt redakcyjnych, samych zapisów nie uszczegółowiono, uznając iż każda dalsza regulacja w praktyce ograniczy swobodę dziania. Gdyby jednak rozbudowywać zapisy, warto oprzeć się na regulacjach ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (zwłaszcza art. 18-32). Mocno rozbudowywałoby to jednak statut i przeniosło ciężar regulacji dotyczących członkostwa właśnie na wzorzec statutu, nie ustawę, co nie wydaje się właściwą praktyką.

W przedmiocie podejmowania uchwał przez władze stowarzyszenia postulowano wprowadzenie tzw. drugiego terminu, którego pierwsza wersja statutu nie zakładała. W praktyce tworzenia statutów pojawiają się ww. zapisy, wskazujące np. na drugi termin po upływie pół godziny od terminu pierwszego, w ramach którego można obradować i podejmować uchwały bez względu na liczbę obecnych członków. Tak krótki czas tworzy pewną fikcję. Zaproponowano więc zapisy wariantowe – pozwalające m.in. wprost na obradowanie bez względu na liczbę obecnych, jeżeli w taki sposób osoby zakładające stowarzyszenie chcą uregulować wewnętrzne stosunki w organizacji. Dodano również zapis o możliwości głosowania w trybie obiegowym z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, inspirowany zapisami wprowadzonymi do ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach na czas pandemii.

Liczbę członków zarządu i komisji rewizyjnej zwiększono do co najmniej dwóch w każdym z tych organów. Ustawa nie reguluje wprost ww. zagadnienia – w pierwszej wersji statutu zakładano możliwość jednoosobowych organów, zostało to jednak poddane sporej krytyce.

Usunięto zapisy wskazujące na konieczność jawnych głosowań. Statut w obecnej wersji nie rozstrzyga o jawności lub tajności danego głosowania, pozostawiając tą sprawę do wewnętrznej regulacji.

Możliwość otrzymywania wynagrodzenia przez członków zarządu za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją wskazano jako wariant. W pierwszej wersji statutu zapis był obligatoryjny, słusznie wskazano jednak, że części osób zakładających stowarzyszenia może wprost zależeć, aby ze statutu nie wynikały jakiekolwiek możliwości zarobkowania przez osoby zaangażowane w działalność.

Wprowadzono wariantowość w zakresie sposobu reprezentacji (wprowadzając możliwość reprezentacji łącznej), w zakresie określenia organu ustanawiającego wysokość i częstotliwości pobierania składek członkowskich oraz w zakresie regulującym sposób zmiany statutu i likwidacji stowarzyszenia.

Ponadto dodano paragraf wskazujący na to w jaki sposób zwoływane są zebrania władz stowarzyszenia oraz paragraf określający rok obrotowy. W praktyce tworzenia statutów to ostatnie zagadnienie często jest pomijane, jednak zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9) ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości rok obrotowy powinien być określony w statucie podmiotu.

Należy mieć na uwadze, że w ramach działań na rzecz wzorca statutu tak sam dokument, jak i wszystkie zgłoszone do niego uwagi (zarówno w pierwszej, jak i w drugiej turze konsultacji) traktowane będą jako całościowy materiał merytoryczny do wykorzystania przy ewentualnych działaniach na rzecz rozpoczęcia procesu legislacyjnego. Oznacza to, że efektem działań będzie nie tylko sam proponowany wzorzec statutu, ale i wszystkie zgłoszone do niego uwagi, również te, które nie będą miały odzwierciedlenia w ostatecznym kształcie zapisów wzorca.

Ostateczny kształt zapisów wzorca statutu zostanie opublikowany do dnia 31 marca 2021 roku.