Publicystyka - ngo.pl

Trudna sytuacja w oświacie przekłada się na relacje placówek oświatowych z organizacjami pozarządowymi. Nie jest to kwestia tylko ostatnich lat, ale problemów systemowych, które trapią polską oświatę od lat: niedofinansowania, przeładowania podstawy programowej, nierówności społecznych w edukacji. Problemów tych nie tylko nie rozwiązały, ale wręcz pogłębiły kolejne reformy edukacji i brak rzetelnego namysłu nad kierunkami rozwoju polityki edukacyjnej państwa. Do tego doszedł covid oraz wyzwania związane z pojawieniem się w polskich szkołach dzieci uchodźczych z Ukrainy.

Nauczycieli, dzieci i rodziców starają się wspierać organizacje pozarządowe. Do tej pory udawało się to lepiej lub gorzej – w zależności od nastawienia dyrekcji szkół, samych nauczycieli i rodziców. Obecnie – pod wpływem zapowiedzi rządowych zmian w przepisach oświatowych – nawet te placówki, które do tej pory z chęcią wpuszczały organizacje w swoje progi i doceniały ich wkład w kształcenie dzieci oraz podnoszenie kompetencji nauczycieli – z coraz większymi oporami decydują się na wchodzenie w kolejne projekty razem z organizacjami. Organizacjom coraz trudniej dotrzeć ze swoją ofertą do dyrekcji, do nauczycieli, a w konsekwencji – do dzieci i młodzieży.

Co zrobić, aby działania organizacji i ich propozycje zostały zauważone przez placówki oświatowe i aby mimo obaw chciały one wejść we współpracę z organizacją? Poniżej zebraliśmy kilka podpowiedzi i wskazówek.

Przede wszystkim warto zastanowić się, co łączy Twoją organizację i szkołę, z którą chcecie podjąć współpracę? Jaka jest Wasza wspólna wizja przyszłości? Czy i jakie kompetencje chcecie rozwijać u dzieci, młodzieży i kadry pedagogicznej? Czy i jak wzmacniać relacje szkoły z otoczeniem i lokalną społecznością?

Aby ten wspólny cel udało się ustalić, warto by organizacja pozarządowa w sposób jasny informowała o swojej misji i wizji zmiany społecznej, do której dąży (np. w swoich materiałach promocyjnych, na stronie internetowej, czy w samej ofercie kierowanej do szkół).

Zresztą jasna informacja o sobie nawzajem przyda się tak szkołom, jak i organizacjom. Zarówno w szkołach (dyrekcji, nauczycielom, rodzicom) potrzebna jest podstawowa wiedza o trzecim sektorze, jak i wiedza o szkole i systemie oświaty przyda się w środowisku pozarządowym.

Poznajmy się lepiej, zanim zaczniemy współpracować.

Taką informację najlepiej pozyskać w czasie bezpośrednich kontaktów.

Jednak warto pamiętać, że dyrektorzy i dyrektorki szkół pozyskują informacje z różnych źródeł. Swoją decyzję mogą podjąć, opierając się m.in. na informacjach uzyskanych ze strony internetowej, mediów społecznościowych, ulotek i broszur, rekomendacji od innych osób i szkół (np. poznając efekty projektów zrealizowanych przez daną organizację w tych szkołach). Warto więc, aby organizacja zadbała po pierwsze, o posiadanie takich materiałów informacyjnych, a po drugie – o udostępnienie ich dyrekcji szkoły, nauczycielom, rodzicom.

Wiedza o partnerze ułatwia działanie w atmosferze zaufania. Dobrze, gdy nauczyciele i nauczycielki, dyrektor lub dyrektorka, uczniowie i uczennice oraz rodzice mają już doświadczenia w kontaktach z daną organizacją lub innymi działającymi w interesującym nas obszarze. Jeszcze bardziej ułatwia, jeśli te osoby same działają w trzecim sektorze i znają jego specyfikę.

Jeśli organizacja dopiero zamierza podjąć współpracę z daną szkołą i nie ma wypracowanego kapitału zaufania, warto poszukać sojuszników: być może inna, zaprzyjaźniona organizacja współpracowała już z tą szkołą i może za nas ręczyć, być może wśród nauczycieli, rodziców lub uczniów są osoby znające naszą działalność. Warto ich poprosić o pomoc z dotarciem do dyrekcji.

To kolejny krok w nawiązywaniu współpracy. Ma on charakter organizacyjny, , ale jest ważny, gdyż jego zaniechanie może prowadzić do sporych problemów w trakcie realizacji wspólnych projektów.

Jasne ustalenie podziału ról i odpowiedzialności poszczególnych stron na samym początku współpracy pozwoli nie tylko uniknąć nieporozumień, ale i zrealizować np. wszystkie założone w projekcie działania. Warto też ustalić na początku sposób komunikacji i monitorowania działań.

Oczekiwania wobec szkoły i zobowiązania organizacji powinny być spisane w postaci kontraktu, umowy lub zasad współpracy. Już na tym etapie warto uwzględniać głos uczniów i uczennic i włączać ich do dyskusji nad tymi elementami współpracy, które mogą podlegać ustaleniom, np. kwestie organizacyjne, poziom wsparcia mentorskiego czy sposób komunikacji oraz promocji projektu.

Najwyższą formą współpracy jest wspólne (szkoły i organizacji) planowanie przeprowadzenia konkretnego projektu na podstawie wcześniej zdiagnozowanych potrzeb placówki. Często szkoła nie posiada wystarczających zasobów, aby skutecznie rozwiązać problem, a pomóc może organizacja wyspecjalizowana w danej dziedzinie.

W Warszawie w ten sposób zrealizowano np. projekty dotyczące negocjacji rówieśniczych, integracji uczniów cudzoziemskich, praktycznej edukacji architektonicznej, zajęć z robotyki, warsztatów szkutniczych czy tworzenia polskojęzycznych zasobów Khan Academy. Rola organizacji okazała się także nieoceniona w czasie pandemii, gdy pomagały szkołom np. w organizacji nauczania zdalnego. Organizacje wzięły na siebie także wiele zadań związanych z komunikacją międzykulturową i pomocą uczniom i rodzicom uchodźczym, którzy przybyli do warszawskich szkół z Ukrainy po 24 lutego 2022. 

Dzięki współpracy z organizacjami uczniowie i uczennice danej szkoły mogą mieć dostęp do laboratoriów naukowych, studiów nagrań, obiektów akademickich.

Szkoły posiadające duże doświadczenie we współpracy z organizacjami potrafią inicjować w środowisku lokalnym wspólne przedsięwzięcia rozwiązujące konkretne problemy, np. z zakresu kształtowania i ochrony otoczenia przyrodniczego, pomocy potrzebującym, opieki nad zwierzętami.

To działanie domykające cykl współpracy. Ważne, by zaplanować prosty monitoring realizacji projektu, umożliwiający korektę ewentualnych błędów i eliminację problemów.

Pomaga w tym zaplanowany wcześniej system komunikacji między partnerami. Refleksja nad własnym działaniem jest jednym z najbardziej skutecznych sposobów uczenia się, dlatego ewaluacja realizowanych w szkole projektów organizacji pozarządowych jest tak ważna. Dzięki niej uczą się i zdobywają doświadczenie uczniowie, nauczyciele, dyrektor oraz realizatorzy z organizacji. W większości projektów ewaluacja jest wpisana jako wymagany element, ważna jest jednak jej jakość i praktyczność. Szczególne znaczenie ma ewaluacja odroczona, pozwalająca zmierzyć trwałość efektów zrealizowanego projektu.

Ustawa o systemie oświaty (już teraz) nakazuje dyrektorowi szkoły zasięgnąć opinii rodziców przed podjęciem przez organizację pozarządową działalności na terenie danej placówki. Z jednej strony to rozsądny bezpiecznik, bowiem rodzice powinni mieć wpływ na wychowanie swoich dzieci, z drugiej jednak – może się okazać paraliżującą dyrektora i nauczycieli barierą przed podjęciem współpracy.

Aby opiniowanie przez rodziców obecności organizacji pozarządowych w szkołach nie było barierą oraz uciążliwością formalno-organizacyjną, warto stworzyć rozwiązanie wewnętrzne – w porozumieniu z dyrektorem, radą rodziców, radą pedagogiczną i samorządem uczniowskim, ustanowić kontrakt poparty wewnątrzszkolnym dokumentem, który określi ramowe zasady takiej współpracy oraz sposób wyrażania opinii rodziców.

Artykuł przygotowany m.in. na podstawie tekstu Mirosława Sielatyckiego, zastępcy Dyrektora Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, opublikowanego w „Pozarządowo dla samorządowych” (Fundacja AVE, 2018 r. oraz publikacji Kodeks Dobrej Współpracy szkół i organizacji społecznych przygotowanej w ramach projektu Włącz szkołę! realizowanego w partnerstwie Fundacji Pole Dialogu, Centrum Edukacji Obywatelskiej i Norsesus Mediaforum z dotacji programu Aktywni Obywatele Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.