Publicystyka - ngo.pl

W Warszawie jest obecnie zarejestrowanych ponad 14 tysięcy stowarzyszeń i fundacji. Spośród nich aktywnie działa około 7,8 tysięcy podmiotów społecznych. Najczęstszymi odbiorcami działań warszawskich organizacji są dzieci i młodzież (60%). 19% stołecznych stowarzyszeń i fundacji deklaruje, że w swoich działaniach zajmuje się edukacją i wychowaniem. Organizacje stanowią więc spory zasób potencjalnych partnerów do współpracy dla warszawskich szkół. Podejmując współpracę z placówkami oświatowymi, warto, aby wiedziały, w ramach jakich przepisów się poruszają.

Podstawą prawną współpracy organizacji i szkół są przepisy dwóch ustaw: Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz Ustawy o systemie oświaty (tzw. Prawo oświatowe).

Ustawa o działalności pożytku publicznego – w dużym skrócie – reguluje m.in. zasady współpracy jednostek publicznych z organizacjami pozarządowymi, w tym zlecanie realizacji zadań publicznych.

W obecnym brzmieniu Ustawa o systemie oświaty odnosi się do ram i warunków współpracy szkół i organizacji pozarządowych w jednym z artykułów:

Art. 56. 1. W szkole i placówce mogą działać, z wyjątkiem partii i organizacji politycznych, stowarzyszenia i inne organizacje, a w szczególności organizacje harcerskie, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki.

2. Podjęcie działalności w szkole lub placówce przez stowarzyszenie lub inną organizację (…) wymaga uzyskania zgody dyrektora szkoły lub placówki, wyrażonej po uprzednim uzgodnieniu warunków tej działalności oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców.

Ministerstwo Edukacji i Nauki szykuje zmiany w przepisach regulujących współpracę szkół i organizacji. Zmiany te (ciągle procedowane i dyskutowane) mogą znacznie skomplikować nawiązywanie kontaktów szkół i organizacji, jednak już teraz współpraca ta wymaga obopólnego uzgadniania i porozumienia między stronami. I nie chodzi tu tylko o komunikację między dyrektorem szkoły a organizacją. Dyrektor ma autonomię w podejmowaniu decyzji, ale proces podejmowania decyzji powinien być uspołeczniony – poprzez włączenie rady rodziców bądź rady szkoły. Nie mówiąc już o nauczycielach.

Samorządy terytorialne są organami prowadzącymi szkoły. Jednocześnie rady gminy czy powiatu tworzą, w drodze podejmowanych uchwał, lokalne programy współdziałania z organizacjami pozarządowymi określające m.in. formy współpracy finansowej i pozafinansowej.

W Warszawie są dwa dokumenty regulujące współpracę Miasta i organizacji pozarządowych: wieloletni Program rozwoju współpracy m.st Warszawy i organizacji pozarządowych do 2025 roku oraz Roczny program współpracy m.st. Warszawy i organizacji pozarządowych w roku 2022.

Zobacz w Poradniku warszawa.ngo.pl: Roczny program współpracy >

Zobacz w Poradniku warszawa.ngo.pl: Program Rozwoju Współpracy do 2025 r.>

Zarówno w jednym, jak i w drugim dokumencie określane są cele współpracy i wynikające z nich zadania priorytetowe. W rocznym programie współpracy są one określane co roku (m.in. w wyniku konsultacji z organizacjami pozarządowymi). W 2021 r. jednym z takich zadań była np. „promocja współpracy organizacji pozarządowych ze szkołami, wypracowanie narzędzi i materiałów ułatwiających wspólne działania”.

Rola samorządu w kształtowaniu relacji między szkołami a organizacjami pozarządowymi przejawia się nie tylko poprzez konkretne rozwiązania prawne, organizacyjne i finansowe, ale także poprzez pozytywne nastawienie władz lokalnych do współdziałania z trzecim sektorem, wypracowane dobrych praktyk oraz kulturę współpracy.

Widząc dobre nastawienie i wsparcie, dyrektorzy placówek oświatowych są chętniejsi do kontaktów z NGO-sami, a stworzone w gminie przejrzyste ramy współpracy ułatwiają kontakty danej szkoły z konkretną organizacją.

Jak podkreślają przedstawiciele stołecznych organizacji pozarządowych, dotychczasowe polityki edukacyjne m.st. Warszawy mocno stawiały na współpracę szkół z organizacjami i było to priorytetem (obecnie toczą się prace nad kolejną polityką edukacyjną i organizacje pozarządowe biorą w nich udział). 

Nie było potrzeby wypracowania „przewodnika”, który by podpowiadał, jak taką współpracę podjąć. Działania Miasta i organizacji pozarządowych zajmujących się działalnością edukacyjną (głównie tych skupionych w Branżowej Komisji Dialogu Społecznego przy Biurze Edukacji) dotyczyły głównie informowania i promocji wśród nauczycieli, rodziców i uczniów znaczenia i potencjału współpracy. Temu służy np. projekt Pozarządownik (cztery edycje, realizowane przez Fundację Pole Dialogu) oraz  publikacja "Pozarządowo dla samorządowych" (wydana przez Fundację AVE w 2018 roku). 

Biuro Edukacji wraz organizacjami wypracowało także wzór porozumienia między organizacją a szkołą, które w 2016 roku zostało przyjęte zarządzeniem Prezydenta (aktualizowanym w 2018 r. i obowiązującym do dzisiaj).

Zobacz także: Zarządzenie o udostępnianiu bazy szkolnej dotyczy także rodzaju działań podejmowanych przez organizacje >

Podejście Miasta do współpracy szkół z organizacjami pozarządowymi od tego czasu nie zmieniło się bardzo, jednak zmieniły się inne okoliczności – zapowiadane (kontrowersyjne) reformy systemu oświaty, uderzające m.in. we współpracę szkół i organizacji, kryzys kadrowy w polskiej oświacie, spora konkurencja między organizacjami gotowymi podjąć współpracę ze szkołami. To sprawia, że organizacjom pozarządowym coraz trudniej przebić się ze swoją ofertą do placówek oświatowych.

Pisząc artykuł korzystałam z tekstu Mirosława Sielatyckiego, zastępcy Dyrektora Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, opublikowanego w „Pozarządowo dla samorządowych” (Fundacja AVE, 2018 r.)