Chcemy rozwinąć NGO, korzystając z funduszy unijnych? Czas na działanie jest teraz!
Prace nad projektowaniem funduszy unijnych na lata 2021-2027 weszły w taki etap, że niezbędne jest nasze – przedstawicieli organizacji społecznych – zaangażowanie. Jednym z istotnych elementów do zajęcia się jest uwzględnienie organizacji pozarządowych jako beneficjentów środków w ramach pomocy technicznej, czyli środków dotychczas niemal wyłącznie w Polsce w dyspozycji instytucji publicznych. Fundusze te mogą finansować szeroko rozumiany rozwój instytucjonalny, powiązany jednak z wdrażaniem programów unijnych.
Choć w Polsce to stosunkowo nowa formuła, uwzględniana dotychczas m.in. w funduszach EOG czy Programie FIO, w wielu krajach jak Szwecja, Irlandia czy Włochy jest już standardem. Warto wiedzieć, że Wielka Brytania, choć już nieobecna w strukturach unijnych, finansowała działania z pomocy technicznej na rzecz organizacji pozarządowych już od 1994 roku. W praktyce funduszy unijnych mówi się, że środki z pomocy technicznej służyć powinny budowaniu zdolności (ang. capacity building) organizacji, rozumianej jako wzmocnienie instytucjonalne, rozwój kompetencji kadr i zdolności komunikacyjnych.
W kontekście nowych funduszy unijnych zakładam cztery główne zakresy takiego wsparcia dla projektodawców z sektora pozarządowego:
1. Finansowanie zaangażowania organizacji pozarządowych w planowanie, system wdrażania i ewaluację programów unijnych
Chodzi tu głównie o finansowanie zaangażowania liderów organizacji społecznych w wypracowywaniu dokumentów i ich konsultowaniu oraz prowadzeniu negocjacji a później w monitorowaniu wdrażania funduszy. Nie ma podstaw do tego, by pracownicy urzędów wykonywali te zadania w godzinach pracy, a przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego w swoim prywatnym czasie.
2. Pomoc w zakresie zapewnienia Europejskiego Zielonego Ładu
Wszystkie projekty będą zobowiązane uwzględniać elementy prośrodowiskowe, jeśli nie będą mogły wpłynąć na klimat, to choćby w zakresie np. zielonych wydarzeń. Obecnie, niestety, odpowiedzialność ekologiczna nie jest dla środowiska NGO priorytetem, konieczna byłaby więc szeroka edukacja w tym zakresie oraz wypracowanie wzorców, możliwych do uwzględniania w projektach.
3. Inicjowanie i rozwój współpracy ponadnarodowej
Pomimo łatwości przemieszczania i kontaktów, współpraca zagraniczna nie jest na duża skalę stosowana w Polsce. Barierami z pewnością jest znajomość języka, czy trudność dotarcia do potencjalnej partnerskiej organizacji. Współpraca taka daje jednak wiele korzyści, od inspiracji po możliwość udoskonalania działań i wymianę doświadczeń. Konieczne wydaje się wsparcie dla NGO-sów w tym zakresie.
4. Pomoc dla aplikujących w przygotowaniu, realizacji i rozliczaniu projektów, w tym dla małych organizacji
Od 2-3 lat trwają prace w Komisji Europejskiej nad uproszczeniem systemu wdrażania, w tym aplikowania i rozliczania projektów. Jasne jest jednak, że dla wielu organizacji społecznych procedury, nawet po odchudzeniu, nie będą łatwe do przejścia, choć są one w stanie zrealizować wartościowe inicjatywy. W perspektywie 2017-2013 funkcjonowała sieć tzw. ROSZEFS, czyli regionalnych ośrodków szkoleniowych EFS, które miały za zadanie pomóc w aplikowaniu, realizacji i rozliczaniu projektów unijnych. Bazująca na tamtych doświadczeniach forma powinna być zapewniona dla organizacji pozarządowych w nowej perspektywie.
Z pewnością pozostaje jeszcze wiele wyzwań, którymi jako liderzy organizacji społecznych powinniśmy się zająć, jak rządowy fundusz wkładów własnych, np. administrowany przez Narodowy Instytut Wolności lub pozarządowego operatora, włączenie systemu regrantingu, dający szansę na udział w realizacji projektów ze środków unijnych mniejszym NGO na bazie uproszczonych zasad, zaliczkowanie w projektach, pozwalające na zachowanie płynności finansowej.
Jedno jest więc pewne, że jeśli nie chcemy zostać pominięci, powinniśmy się zaangażować już teraz!
O autorce
Ewa Gałka – prezeska zarządu stowarzyszenia Centrum PISOP Leszno/Poznań, członkini zarządu Sieci SPLOT, członkini Komitetu Monitorującego WRPO, w latach 2016-2020 członkini sieci ds. partnerstw przy Komisji Europejskiej, przewodnicząca Poznańskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego.
Działania realizowane są przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację Stocznia we współpracy z Polską Zieloną Siecią na mocy porozumienia ze Stowarzyszeniem KLON/JAWOR i przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
