Publicystyka - ngo.pl

Co pewien czas, raz na lat sześć, istnieje szansa na to, by w nowy sposób zaprojektować cele i sposoby ich realizacji, które będą finansowane w kolejnej perspektywie finansowej. Oczywiście również korekty możliwe są w trakcie kolejnych perspektyw. Po to jest monitoring, by wyłapać problemy i na bieżąco je korygować. Jednak prawdziwie strategiczne podejmowanie decyzji odbywa się jedynie od czasu do czasu. I teraz nadszedł ten czas.

Ktoś powie, że tym tematem zajmuje się rząd. Ma ekspertów i zasoby, by taką politykę tworzyć. Organizacje spokojnie mogą poczekać, aż ustali się priorytety i zasady wyboru, i dopiero wtedy włączyć się w „wyścig” po dotacje.

To już czwarte nasze podejście do udziału w konsultacji kolejnych perspektyw. Były tam i sukcesy, i porażki, a także różne pomysły instytucjonalne. W trakcie konsultacji perspektywy 2004-2006 (skróconej z uwagi na datę przystąpienia Polski do UE) mieliśmy np. funkcję regionalnych łączników ds. Funduszy Strukturalnych.

W czasie konsultacji perspektywy 2007-2013 mieliśmy powołany przez organizacje sekretariat ds. Konsultacji Narodowego Planu Rozwoju i pojawiały się plany specjalnego Programu Operacyjnego Społeczeństwo Obywatelskie. W czasie tej perspektywy mieliśmy i specjalną Grupę Roboczą ds. Społeczeństwa Obywatelskiego, i Krajową Sieć Tematyczną ds. Partnerstwa (uznaną w Unii jako dobrą praktykę realizacji zasady partnerstwa).

W trakcie konsultacji kolejnej perspektywy (2014-2020) organizacje powołały Stałą Konferencję ds. Funduszy Europejskich i sformułowały swoje oczekiwania. Warto to przypomnieć. W 2012 organizacje pozarządowe przekazały administracji publicznej (na szczeblu rządowym i regionalnym) pod rozwagę listę wypracowanych kluczowych, w ich opinii, zasad i postulatów. Liczyliśmy, że ich uwzględnienie przyczyni się do efektywniejszego wykorzystania środków finansowych w mijającym okresie programowania. Postulaty miały charakter ogólny, wykraczający poza kwestie branżowe i szczegółowe, które – choć ważne – powinny być omawiane po uzgodnieniu kwestii ogólnych. Organizacje przedstawiły 12 postulatów, które stanowiły konkretne, szczegółowe oczekiwania sektora, wynikające z pięciu zasad ogólnych.  

Przypomnijmy je poniżej.

Nie wszystkie postulaty organizacji zostały zrealizowane, ale niewątpliwie w konsultacjach udało się poprawić wiele niedociągnięć. Udało się również doprowadzić do wyborów przedstawicieli organizacji pozarządowych do komitetów monitorujących. Siadając kolejny raz do konsultacji, warto przypomnieć sobie tamten dokument w całości.

Jak się rzekło, organizacje mają prawo – tak wynika z zapisów rozporządzeń unijnych – uczestniczyć w programowaniu funduszy europejskich na lata 2021-2027. O tym, jak to będzie możliwe, zadecydują państwa członkowskie w ramach własnych kompetencji. To od rządu zależeć będzie, jak organizacje będą mogły się wypowiedzieć. Jednak o tym, czy wezmą one udział w tej dyskusji, zadecydują sami zainteresowani, a możliwy wpływ na konkretne zapisy zależy od kompetencji i znaczenia partnerów, którzy zabiorą głos.

Dyskusja toczy się na wielu płaszczyznach. Ścierają się poglądy wśród samych organizacji (np. czy dotychczasowa polityka dotycząca ekonomii społecznej jest optymalna i ewentualnie jak ją poprawiać lub zmieniać). Jest kwestia konsultacji rozwiązań w ramach relacji rząd – organizacje pozarządowe. Jest też dyskusja na poziomie europejskim, gdzie Komisja Europejska może też wsłuchiwać się w głosy społeczeństwa obywatelskiego. 

Najważniejsze są oczywiście cele i sposoby ich osiągnięcia. To one zadecydują, czy pieniądze, które Polska otrzyma, przyczynią się dostatecznie do oczekiwanej zmiany społecznej. Jednak to, o czym nie należy zapominać, to reguły współpracy. Muszą być one precyzyjnie sformułowane, a następnie przestrzegane.

Doświadczenia kończącej się perspektywy pokazały, że dobre zapisy niekoniecznie przekładają się na dobrą praktykę. Komisja Europejska wydała specjalne Rozporzadzenie delegowane Kodeks Partnerstwa, rząd polski Wytyczne zasady realizacji zasady  partnerstwa, ale miękkie zapisy, swobodne traktowanie zobowiązań spowodowało, że partnerstwo w tym okresie nie było takie, jakiego oczekiwaliśmy.

Ciągle jeszcze organizacje są traktowane przez rząd jako partner słaby. Były nadzieje, że w ramach realizacji zasady partnerstwa uda się wzmocnić potencjał instytucjonalny partnerów (szczególnie tych słabszych, np. organizacji pozarządowych). Tego jeszcze nie udało się osiągnąć. Tym bardziej jest to zadanie w zbliżającej się perspektywie.

Piotr Frączak, prezes Stowarzyszenia Dialog Społeczny, członek Rady Programowej OFOP, pracownik Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Członek ciał dialogu na poziomie krajowym, m.in. Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006, Komitetu Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, Krajowego Forum Terytorialnego (ciała, które właściwie nie rozpoczęło na dobre swojej działalności), Rady Działalności Pożytku Publicznego V kadencji i Komitetu do spraw Umowy Partnerstwa (rezygnacja z udziału w lipcu 2019).

Artykuł powstał w ramach projektu finansowego przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności.

Projekt realizowany przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację Stocznia we współpracy z Polską Zieloną Siecią na mocy porozumienia ze Stowarzyszeniem KLON/JAWOR i przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.