Publicystyka - ngo.pl

Kiedy organizacje pytają, czy warto ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego, prowadząc działalność, która nie jest specjalnie atrakcyjna dla podatników decydujących o przeznaczeniu swojego 1% podatku odpowiadam – warto, bo możliwość korzystania z odpisu 1% podatku nie jest ani jedyną, ani najważniejszą korzyścią dla organizacji taki status posiadającej.

Dla wielu organizacji wystarczającym powodem, żeby o status OPP się ubiegać będzie zwolnienie podatkowe, jakie takiej organizacji przysługuje na mocy artykułu 17 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Wbrew bowiem temu, co sądzi wiele – jeśli nie większość – organizacji, sam fakt bycia organizacją pozarządową nie gwarantuje zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, nie gwarantuje tego nawet przeznaczanie wszystkich dochodów na cele statutowe mieszczące się w sferze pożytku publicznego. Uporządkujmy zatem kwestie podatku dochodowego od osób prawnych w organizacjach pozarządowych.

Jeśli organizacja posiada status OPP, z podatku dochodowego zwolnione są wszystkie uzyskiwane przez nią dochody, które przeznacza na swoje cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej. Organizacja pożytku publicznego podatek dochodowy zapłaci więc tylko w wyjątkowych przypadkach – np. jeśli musi zapłacić karę czy odsetki, bo takie wydatki nie będą uznane za wydatki na cele statutowe. Jeśli natomiast przeznacza dochody wyłącznie na swojego cele statutowe (w tym także na odpłatną działalność pożytku publicznego), zwolnienie z podatku dochodowego będzie jej przysługiwało niezależnie od tego, jakie ma cele statutowe.

Moim zdaniem jest to przywilej OPP wystarczająco atrakcyjny, żeby dla niego samego rozważyć ubieganie się o status OPP, zwłaszcza w kontekście tego co opisuję w dalszej części dotyczącej warunków skorzystania ze zwolnienia dla organizacji statusu OPP nie posiadających.

W przypadku organizacji pozarządowej nieposiadającej statusu OPP zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych jest uzależnione od dwóch czynników:

• zapisanych w jej statucie celów, oraz
• faktycznego przeznaczenia uzyskiwanych przez nią dochodów.

Przy czym, o ile w przypadku organizacji pożytku publicznego zwolnienie przysługuje bez względu na to, jakie te cele statutowe są, to w przypadku organizacji nieposiadających statusu OPP ustawodawca określił dużo węższy katalog celów, które z takiego zwolnienia korzystają.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 17 ust. 1 pkt 4 zawiera krótki i zamknięty katalog celów statutowych uprawniających do zwolnienia dochodów organizacji z podatku dochodowego od osób prawnych i ogranicza to zwolnienie tylko do wydatków faktycznie poniesionych na realizację tych celów. Nie będzie więc miało znaczenia ani to, czy cele organizacji mieszczą się w sferze pożytku publicznego, ani to, czy organizacja przeznacza swoje dochody na cele statutowe bo charakter tego zwolnienia jest dużo bardziej wybiórczy. Aby dobrze zrozumieć praktyczne zastosowanie tych zapisów warto przypomnieć dwie głośne swego czasu sprawy, w których wypowiedziały się i służby skarbowe i sądy administracyjne, do których organizacje się odwołały.

W 2004 roku, po kontroli przeprowadzonej w Fundacji BORIS, urząd skarbowy zakwestionował prawo Fundacji do skorzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, bowiem jej cele statutowe nie były tożsame z żadnym z celów wymienionych w artykule 17 ust. 1 pkt 4 ustawy. Przy czym ani urząd skarbowy, ani rozpatrujący odwołanie Fundacji Wojewódzki Sąd Administracyjny w żadnym momencie nie kwestionowali, że faktyczna działalność Fundacji BORIS mieści się w celach wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ale ponieważ w statucie nie zostały one wymienione wprost i w dosłownym brzmieniu, urząd skarbowy uznał, a sąd się z tym zgodził, że zwolnienie nie przysługuje.

To stosunkowo mało znana, ale bardzo ważna interpretacja ustawy, pod kątem której warto zweryfikować swój własny statut. Dla zwolnienia podatkowego nie ma bowiem znaczenia, że prowadzimy działalność w którymś z wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 obszarów i dochody przeznaczamy na taką działalność, jeśli w statucie nie będzie ujęte wprost i w sposób jednoznaczny, że takie są cele statutowe organizacji. W sprawach podatkowych nie ma niestety miejsca na interpretacje, jeśli ustawodawca zwalnia z podatku określone cele, to ujmijmy je w statucie w takim samym brzmieniu. „Działalność edukacyjna” może się dla nas (i dla każdego innego) mieścić w „działalności oświatowej”, ale w przypadku ewentualnej kontroli rozstrzygające będzie dosłowne brzmienie zapisu, a nie jego interpretacje.

Nawet jednak zapisanie w statucie celów statutowych tożsamych z tymi, które podlegają zwolnieniu na mocy art. 17 ust. 1 pkt 4 nie wystarcza do skorzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Musi być jeszcze spełniony drugi warunek – dochody muszą zostać faktycznie i bezspornie poniesione na te właśnie cele i tylko w tej części będą z podatku dochodowego zwolnione. Jeśli więc organizacja ma w celach statutowych wymienioną w art 17 ust. 1 pkt 4 ustawy „działalność oświatową”, ale prowadzi też działania w obszarach niewymienionych w art 17 ust. 1 pkt 4, z podatku zwolnione będą tylko te dochody, które wydała właśnie na działalność oświatową.

Przekonało się o tym w 2015 roku Stowarzyszenie „Dzieci Białegostoku”, które w swoim statucie miało zapisane wprost cele wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 4 – sport i oświatę – ale urząd skarbowy, a za nim sąd administracyjny, do którego stowarzyszenie się odwołało, zakwestionowali niektóre poniesione przez stowarzyszenie wydatki jako niepodlegające zwolnieniu podatkowemu, bowiem nie zostały faktycznie przeznaczone na wspomniane cele.

Wśród zakwestionowanych wydatków były np. koszty wyjazdów kibiców na mecze. Choć organizacja wspólnych wyjazdów kibiców na mecze była działalnością statutową stowarzyszenia, to urząd uznał, że nie jest to korzystająca ze zwolnienia „działalność w zakresie kultury fizycznej i sportu” (taką byłyby na przykład wyjazdy na mecze zawodników). W efekcie Wojewódzki Sąd Administracyjny nakazał stowarzyszeniu zwrot 130 tysięcy niezapłaconych podatków od dochodów wydanych na cele niemieszczące się w art. 17 ust. 1 pkt 4.

Organizacja chcąca uniknąć podobnych kłopotów powinna więc nie tylko zadbać o odpowiednie zapisanie celów statutowych, ale także o uważne i dokładne opisywanie poniesionych wydatków, tak aby w przypadku ewentualnej kontroli mogła uzasadnić ich związek z podlegającymi zwolnieniu celami statutowymi.

PDOP (podatek dochodowy od osób prawnych)