Publicystyka - ngo.pl

Media obiega ostatnio sensacyjna informacja, że w podlaskim liceum powstaje klasa o profilu disco polowym. Na ekranach kin triumfuje film „Zenek”, który zdaniem wielu, w ogóle nie powinien powstać, a już na pewno nie za publiczne pieniądze. Trwa walka na gusta, a raczej wojna stereotypu na temat wsi i małych miast ze starannie pielęgnowanym przez miejską klasę średnią poczuciem własnej elitarności. Wszystko to w rytmie kampanii prezydenckiej, w której, jak każą nam wierzyć, po raz kolejny ścierają się „dwie Polski”, a stawka jest wysoka.

W ferworze starcia opcji politycznych sięga się po rozmaite metody, wśród których znane i sprawdzone jest deprecjonowanie adwersarza – ale prowincja ma w mieście złą prasę od pokoleń. Jacy są w oczach mieszkańców miast ludzie mieszkający na wsi? Prymitywni, niewykształceni, niedomyci. „Przywiązani do ziemi” – mało podróżują, bo codziennie trzeba oporządzać inwentarz. Pozbawieni wysublimowanych rozrywek, przaśni, zwyczajni. Śpią, pracują, jedzą, piją wódkę prosto z butelek. Etap romantyzowania życia wiejskiego przez kulturę mamy już dawno za sobą, umarł wraz z poezją młodopolską. Czasem telewizja zajrzy na wieś, by z życia innego niż miejskie zrobić szoł – jak choćby w paradokumencie „Rolnik szuka żona”, gdzie, oprócz wątku poszukiwania miłości, kluczowy był wątek miejsca zamieszkania bohaterów. Jest tam mowa o ciężkich warunkach i ciężkiej pracy, w antagonizmie do „czystego” życia miejskiego, do którego raczej „powinno się” aspirować. Kultura małomiasteczkowa i takież życie natomiast nigdy nie doczekały się żadnej apoteozy, zawsze były w mediach głównego nurtu (a więc i w głowach odbiorców) malowane jako duszne, ciasne i trącące dulszczyzną. Media wciąż patrzą na prowincję jak na „temat”: konkubina dźgnęła konkubenta, zwłoki dziecko znaleziono w jeziorze. Albo trochę weselej – konkurs na najpiękniejszą palmę wielkanocną czy nietypowy strój ludowy.

Elity miejskie szukają wroga, czy też raczej „tego gorszego”, na tle którego mają wypadać czyściej, jaśniej i bardziej moralnie. Po prostu – lepiej. Jednocześnie jednak celowo czynią pożądaną grupę aspiracji trudno dostępną, a warunki brzegowe wyśrubowanymi, czasami wręcz wiążąc je z pochodzeniem rodzinnym, genami, a nie tylko, najzwyczajniej, klasą społeczną. Kładą nam do głów dwie informacje: że pochodzenia ze swojej klasy społecznej nie przeskoczysz, bo „raz ze wsi, zawsze ze wsi”, ale że jednocześnie w magiczny sposób powinieneś chcieć przekraczać jej ramy i granice, dążąc do awansu klasowego za wszelką cenę. Oczywiście okopane w miastach z dziada pradziada elity zostawią sobie rozkosze decydowania, kto awansował skutecznie, a kto jest „farbowany” i „tylko się podszywa”, oraz przyjemność dawania do zrozumienia, że miejsce pochodzenia nigdy i nikomu nie zostaje zapomniane.

Disco polo wydaje się w tym kontekście nowym wrogiem publicznym elit. Radosna, chwytliwa muzyka, oparta na harmoniach ludowych i patentach ukradzionych z Włoch czy Niemiec, grana od wesel przez wiejskie zabawy po dni miast (wcale nie tych najmniejszych), stała się non grata, mimo że każdy ją zna, ale prawie nikt z klasy średniej się do tego nie przyznaje. Disco polo nigdy nie miało dobrej prasy i nieposzlakowanej opinii, ale, wraz z ofensywą nowej władzy, która mówi społeczeństwu „jesteście w porządku tacy, jacy jesteście”, stało się dla salonów synonimem jeszcze większego obciachu, wstydu, brudu prowincji, który głęboko wchodzi pod paznokcie. Mieniąc się przedstawicielem intelektualnych i społecznych elit, można mieć więc do disco polo podejście dwojakie: albo nieskrywaną pogardę („nie rozumiem, jak ktoś może tego słuchać”), albo wielkopańskie pochylenie się nad „fenomenem”, w wydaniu lekko socjologizującym. Można zatem badać teksty utworów disco polowych, rozkładać je na czynniki pierwsze, doszukiwać się w nich seksizmu, pisać o tej muzyce i jej fanach rozprawy magisterskie i książki. Można ironicznie, koniecznie ironicznie, tańczyć po pijanemu do muzyki Sławomira (i takie udawane meta-disco polo to jedyne, na co można sobie pozwolić, chociaż sam Zenek Martyniuk powiedział o Sławomirze, że „on nie jest prawdziwym disco polowcem”, przyznając mu jedynie prawo do kiepskiej mimikry).

Nie wolno, bo jako aspirujące społeczeństwo o rodowodzie chłopskim, mamy się wstydzić prostoty, przaśności i zwyczajności. Tym samym wymaga się od nas, byśmy odrzucili muzykę, która w nieskomplikowany sposób opowiada nam świat, mówi nam o miłości, pracy, rozstaniach. O tym, o czym zawsze opowiadała słuchaczowi muzyka wiejska.

Samo disco polo nic sobie z tego nie robi, funkcjonując od lat w kulturowym obiegu równoległym z własnymi studiami nagraniowymi, kanałami tv, salami zabaw i gwiazdami, które nie zawsze zasłużyły na uwagę mainstreamu. Sylwestrową noc spędziłam na imprezie pod gołym niebem w moim mieście. Na scenie występował zespół Veegas, którego każdy teledysk w serwisie youtube ma kilka milionów wyświetleń. Mieszkańcy świetnie się bawili, tańcząc w parach, ubrani w kurtki puchowe i czapki, do znanych sobie przebojów grupy. Nikt nie stał z boku ze skrzywioną miną. Nikt nie poszukiwał desperacko ironicznego nawiasu, który pozwoliłby mu bawić się, ale nie skalać jednocześnie prostotą muzyki, a więc – zawiesić na moment porządek, w którym warto lubić tylko Mozarta i rock progresywny.

Mam dla elit złą wiadomość – disco polo istnieje i ma się bardzo dobrze. Na ekranach kin wyświetlany jest „Zenek" i sale zapełniają widzowie, którzy oglądają go z przekonaniem i przyjemnością, a nie „dla beki”. Miał 300-400 tys. widzów w pierwszy weekend wyświetlania, to jest bardzo dobry wynik.

Żartom z Zenona Martyniuka nie ma końca, chociaż dopiero co na lewicy hitem była książka Moniki Borys "Polski bajer", podchodząca z szacunkiem do tej muzyki, a na spotkaniach z autorką były pełne sale. Jak to zwykle w tego typu środowiskach, publikę interesują "omówienia fenomenu" i "kontekst socjologiczny", ale samo sedno sprawy i uczestniczący w niej ludzie już nie, bo zbyt przaśne/śmieszne/proste. To bardzo zabawne, gdy znowu wąska grupa o wysmakowanym guście próbuje decydować, co jest akceptowalne, a co nie, i co powinno być słuchane i popularne. To zawsze ten sam schemat: "ludzie chodzą do kościoła, bo nie myślą", "ludzie robią grille, bo nie mają pomysłu na twórcze spędzanie czasu", "ludzie palą śmieciami, bo są nieuświadomieni i głupi", "ludzie słuchają disco polo, od którego uszy więdną". I tak dalej. Autor takiej opinii zasiada potem zadowolony pod flagą "nie wiem, jak można…", a w głowie brzmi mu Bach czy Mahler, chociaż nawet ich nie lubi. Aspirujmy, udawajmy, że nie jesteśmy ze wsi, że u nas tylko teatr eksperymentalny, filharmonia i opera. Wypastowane drewniane podłogi, świeżo strzyżony dywan i jeszcze świeższa kawa z drugiego końca świata. Śmiejmy się z milionów ludzi, z ich zwyczajów, nawyków, gustów i chęci. Poprawiajmy sobie tymi niewybrednymi sposobami nastrój i podnośmy poczucie własnej wartości. Uważajmy się za bardzo wrażliwych, empatycznych, "bliskich prawdziwego życia", bo studiowaliśmy socjologię i przeczytaliśmy parę książek, które sytuują kulturę w kontekście. Po czym z mrugnięciem oka i grymasem niesmaku tę kulturę negujmy, wchodząc w buty grożącej palcem ciotki. Sekundować nam w tym będą znane gazety i wielkie autorytety od komentowania wszystkiego. Hahaha, ktoś jest ze wsi.

Magdalena Okraska – etnografka, nauczycielka, działaczka społeczna. Autorka reportażu o konsekwencjach transformacji gospodarczej „Ziemia jałowa”. Zwykła dziewczyna z prowincji. Mieszka w Zawierciu.